Khởi xướng cuộc chiến kinh tế mới với Châu Âu: Mục đích thực sự của Tổng thống Putin

Vì sao Nga chọn Ba Lan và Bulgaria để khởi xướng cuộc chiến tranh kinh tế?

Murray Brewster (nhà văn quốc phòng cấp cao của Đài CBC News, có trụ sở tại Ottawa) chia sẻ, Nga đã mở một mặt trận mới trong cuộc chiến với Ukraine liên quan đến xuất khẩu năng lượng - một cuộc tấn công nhắm vào hai quốc gia tuyến đầu khác ở Đông Âu đang ủng hộ các nỗ lực của Kyiv để tự vệ.

Trong khi được dự đoán trước, quyết định của Gazprom đình chỉ các chuyến hàng khí đốt tự nhiên đến Ba Lan và Bulgaria đã xóa tan dấu vết nghi ngờ cuối cùng giữa các nhà lãnh đạo châu Âu về việc Moscow có sẵn sàng tách lợi ích kinh doanh ra khỏi tham vọng lãnh thổ hay không. Phía Ba Lan và Bulgaria, và chủ tịch Ủy ban châu Âu thề sẽ không nhượng bộ "hành vi tống tiền" này và sẽ bắt kịp tốc độ nỗ lực giành độc lập năng lượng từ Moscow.

Có thể thấy, kể từ cuộc chiến Nga vào Ukraine bắt đầu vào ngày 24 tháng 2, thế giới đã chứng kiến một cuộc chiến tranh quy ước tàn bạo để lại sự chết chóc và sự tàn phá ngay sau đó, cùng với các cuộc tấn công mạng ở nhiều nơi trên thế giới. Phương Tây đã đáp trả bằng một cuộc chiến kinh tế chưa từng có chống lại Nga. Trong khi các chuyên gia không đồng ý về hiệu quả của các lệnh trừng phạt, quyết định mới của Gazprom có thể được xem là một phần mở rộng của cuộc chiến kinh tế này.

Năng lượng đã được sử dụng như một vũ khí địa chính trị trong quá khứ. Chỉ cần nhìn vào lệnh cấm vận dầu mỏ của Ả Rập trong những năm 1970, và quyết định của Hoa Kỳ trước Chiến tranh Thế giới thứ hai cắt các chuyến hàng xăng dầu đến Nhật Bản - một nỗ lực để bỏ đói bộ máy chiến tranh của đất nước đó khi họ tham gia vào một cuộc chiến tranh xâm lược tàn bạo ở Trung Quốc. Có điều mới ở đây, các chuyên gia nói là việc tắt vòi khí đốt hiện nay phù hợp với chiến dịch quân sự đang diễn ra của Moscow ở Ukraine như thế nào.

Trong một thông cáo báo chí, công ty Gazprom đã đổ lỗi cho quyết định của mình là do Ba Lan và Bulgaria từ chối thanh toán hóa đơn của họ bằng đồng rúp - điều mà Tổng thống Nga Vladimir Putin đã yêu cầu vào cuối tháng trước.

Nhưng lại là một cuộc 'tấn công trực tiếp' vào Ba Lan

Trong bài phát biểu trước hạ viện hôm 28/4, Thủ tướng Ba Lan Mateusz Morawiecki mô tả quyết định này là một hành động trả thù cho các lệnh trừng phạt mới của Ba Lan đối với các nhà tài phiệt Nga.

"Đó là một cuộc tấn công trực tiếp vào Ba Lan, một quốc gia hôm qua đã cho thấy hậu quả trả đũa của việc giáng một đòn thực sự vào các nhà tài phiệt Nga", Morawiecki nói trong trích dẫn được dịch bởi hãng thông tấn Ba Lan, Polska Agencja Prasowa SA.

"Chúng tôi đã công bố danh sách đầu tiên các nhà tài phiệt Nga, các doanh nhân Nga sẽ bị trừng phạt" và để trả thù cho việc này, Điện Kremlin đã đưa ra lời đe dọa, sau lời đe dọa cắt khí đốt, và thì lời đe dọa này đã được thực hiện ngay lập tức.

Một số nhà quan sát đã tìm cách hình dung ra ranh giới giữa các hành động của Ba Lan và Bulgaria và quyết định của Gazprom. Họ tin rằng, thông điệp được gửi đi bằng việc tạm ngưng cung cấp này có nghĩa là sẽ dành cho nhiều đối tượng hơn nữa.

Orysia Lutsevych - thành viên nghiên cứu tại Chatham House, một viện chính sách độc lập ở London cho biết, cô tin rằng quyết định mới này chỉ là bước khởi đầu, và các quốc gia châu Âu khác đã từ chối thanh toán bằng đồng rúp cũng sẽ bị nhắm mục tiêu. Moscow báo hiệu rằng, họ có ý định gieo rắc nỗi đau xung quanh. Orysia Lutsevych nói, đó là một dấu hiệu khác cho thấy cuộc chiến đang chuyển sang một giai đoạn mới.

Chia sẻ thêm về vấn đề này, phóng viên ngoại giao châu Âu của hãng thông tấn FT, Henry Foy giải thích lý do tại sao Nga chọn nhắm mục tiêu vào Ba Lan và Bulgaria, mặc dù các nước EU khác cũng từ chối thanh toán bằng đồng rúp.

Theo ông, có vẻ như Nga đã chọn Ba Lan và Bulgaria làm điểm yếu. Các quốc gia của họ nằm ngay phía đông, họ là một trong những quốc gia đầu tiên có khí đốt khi nó được vận chuyển vào châu Âu. Tôi tin rằng, họ đang tìm cách chia rẽ EU bằng cách chọn một số quốc gia chứ không phải các quốc gia khác.

Cũng cần lưu ý rằng, Ba Lan đã thực sự là một trong những quốc gia quan trọng nhất trong liên minh phương Tây và là một trong những nước ủng hộ lớn nhất của Ukraine. Nước này đã nhận hàng triệu người tị nạn Ukraine, đã gửi một lượng lớn hỗ trợ tài chính và quân sự cho Ukraine. Và Ba Lan thực sự là đường dẫn chính cho tất cả các loại vũ khí phương Tây đang được vận chuyển vào nước này để giúp đỡ cho lực lượng phòng thủ Ukraine.

"Phương Tây bây giờ phải hết sức tỉnh táo"

"Sau tất cả những hành động tàn bạo mà chúng ta đã thấy, tôi nghĩ rằng có một cam kết từ phương Tây là gây thêm đau đớn cho Nga và phản ứng của Nga sẽ là áp đặt nỗi đau khác lên phương Tây", Orysia Lutsevych nói. Mặc dù Gazprom đã báo hiệu động thái này trong nhiều tuần, nhưng thời điểm đưa ra quyết định có vẻ rất quan trọng - một ngày sau khi các quốc gia đồng minh họp tại Đức cam kết đẩy mạnh việc chuyển giao vũ khí hạng nặng cho Ukraine.

"Phương Tây hiện giờ phải hết sức tỉnh táo, Nga thực sự có rất ít đòn bẩy ngoài năng lượng ở châu Âu", Lutsevych nói. Cô cũng nói thêm rằng, Nga muốn "đánh mạnh Ba Lan" trước, vì đây là điểm trung chuyển quan trọng cho các loại vũ khí phương Tây vào Ukraine và rất hào phóng trong việc hỗ trợ người tị nạn.

Cùng chung ý kiến này, gần đây một trợ lý cấp cao của Tổng thống Ukraine mô tả đây là một nỗ lực nhằm thu hẹp khoảng cách giữa đất nước ông và các đồng minh - nhiều quốc gia đã bắt đầu cung cấp vũ khí hạng nặng cho Ukraine. Đầu tuần này trước khi xảy ra vụ cắt đứt nguồn khí đốt, Ba Lan thừa nhận họ đã gửi 100 xe tăng kiểu Liên Xô cũ T-72 tới Ukraine để giúp nước láng giềng đẩy lùi người Nga.

Nga tìm cách chia rẻ EU thông qua các mối quan hệ kinh tế ở châu Âu khai thác làm điểm yếu

Trong cuốn sách "Nga và chiến tranh kinh tế lần thứ nhất", tác giả và là chuyên gia Antonia Colibasanu đến từ công ty phân tích Geopolitical Futures lập luận rằng:

"Cũng quan trọng như cuộc chiến ở Ukraine, sự kiện quan trọng nhất về mặt chiến lược trong những tuần gần đây là cuộc chiến kinh tế toàn cầu giữa Nga với Mỹ và các đồng minh của họ". Colibasanu nói rằng có lẽ các yếu tố quan trọng nhất trong chiến lược của Nga là "tìm cách phân mảnh khối EU thông qua các mối quan hệ kinh tế ở châu Âu và sử dụng kiến thức về chính trị châu Âu mà họ đã có được trong những năm qua".

Colibasanu còn cho rằng: "Thời điểm các công dân châu Âu cảm thấy tác động của các lệnh trừng phạt của phương Tây là lúc khối này trở nên mong manh hơn, điều này sẽ cho phép Nga khai thác làm các điểm yếu. Cho nên, khi đánh giá thêm các biện pháp trừng phạt, EU phải thận trọng trong việc duy trì sự thống nhất chính trị, và giảm thiểu tác động tiêu cực của cuộc chiến kinh tế với Nga đối với chính người dân của mình".

Giống như các trận chiến xe tăng và pháo binh, cuộc chiến kinh tế là cuộc chiến tiêu hao trong đó ai tồn tại lâu nhất sẽ có khả năng chiến thắng

Sau khi cuộc chiến ở Ukraine vào ngày 24 tháng 2, thoạt đầu tưởng chừng như thể bom và tên lửa sẽ không làm nền kinh tế toàn cầu bị trật bánh. Nhưng kết quả thỉ cuộc chiến kinh tế đang diễn ra song song với cuộc chiến tranh bắn súng đang ngày càng trở nên nóng bỏng, khiến các nhà đầu tư phải chú ý hơn cả.

Phần lớn nội dung phân tích về cuộc chiến của Nga ở Ukraine tập trung vào các trận chiến tàn khốc trên bộ về địa hình, khi các lực lượng xâm lược và phòng thủ chiến đấu từng làng ở miền đông và miền nam Ukraine. Nhưng điều quan trọng không kém là những nỗ lực đa quốc gia nhằm bóp nghẹt nền kinh tế Nga, bằng cách cắt giảm nguồn thu năng lượng tài trợ cho quân đội Nga, và từ chối công nghệ nước ngoài mà Nga cần để duy trì và bổ sung vũ khí của mình. Giống như các trận chiến xe tăng và pháo binh, cuộc chiến kinh tế là cuộc chiến tiêu hao trong đó ai tồn tại lâu nhất sẽ có khả năng chiến thắng.

Cuộc chiến kinh tế đang gia tăng khi điều không thể xảy ra dường như lại có thể xảy ra: Ukraine có thể giành chiến thắng. Mới đây nhất, Tổng thống Biden có kế hoạch yêu cầu Quốc hội Mỹ viện trợ mới 33 tỷ USD cho Ukraine, bao gồm 20 tỷ USD cho vũ khí. Đó sẽ là một sự gia tăng khổng lồ, gấp 10 lần những gì Washington đã cung cấp cho đến nay. Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin đã bắt đầu nói về việc Mỹ và NATO sẽ làm suy yếu Nga, trên đường mở dẫn đến chiến thắng cho Ukraine. Vũ khí hạng nặng, chẳng hạn như xe tăng và pháo binh mà các đồng minh của Ukraine có thể sớm tràn vào Ukraine trong thời gian tới.

Hiện tại, Nga hiện đã ngừng cung cấp khí đốt tự nhiên cho Ba Lan và Bulgaria, động thái mạnh nhất của họ vẫn chưa trừng phạt các quốc gia trợ giúp Ukraine, và là một tín hiệu cho thấy Nga có thể thắt chặt các vòi, hoặc đóng cửa hoàn toàn nếu cảm thấy ngày càng bị đe dọa. "Cả ba bên trong cuộc xung đột, NATO, Nga và Ukraine đều đang leo thang", Eurasia Group cảnh báo trong một bài phân tích ngày 27/4. "Có nhiều khả năng leo thang hơn nữa khi thù hận hình thành".

Nga "Vũ khí hóa" các chuyến hàng dầu và khí đốt, đây là một trong những kịch bản đáng báo động hơn

Nga và các khách hàng năng lượng của nước này hiện đang bắt đầu "vũ khí hóa" các chuyến hàng dầu và khí đốt, đây là một trong những kịch bản đáng báo động hơn mà các nhà phân tích đưa ra ngay từ đầu cuộc chiến. Nếu Nga ngừng vận chuyển khí đốt đến các quốc gia châu Âu khác hoặc toàn bộ châu lục, điều đó sẽ khiến giá cả ở châu Âu tăng vọt, và có thể gây ra suy thoái ở đó, điều này có thể làm suy yếu sự ủng hộ viện trợ cho Ukraine.

Hiện tại, các quốc gia châu Âu đang xem xét một quy trình tẩy chay theo từng giai đoạn đối với dầu của Nga, mà họ có thể thay thế từ các nguồn khác dễ dàng hơn so với khí đốt của Nga. Mặc dù vậy, một lệnh cấm vận rộng lớn hơn đối với dầu của Nga sẽ làm tăng giá toàn cầu cho tất cả mọi người và gia tăng lạm phát ở châu Âu, Hoa Kỳ và các nơi khác. Nói chung, việc siết chặt các ốc vít đối với nền kinh tế Nga tạo ra thiệt hại về tài sản thế chấp ở nhiều quốc gia khác.

Chiến sự Nga- Ukraine có lẽ sẽ không di căn thành Thế chiến III, nhưng cuộc chiến kinh tế có thể buộc các quốc gia đứng hàng rào phải chọn bên nào và gánh chịu hậu quả bên nào

Các biện pháp trừng phạt đối với hệ thống tài chính của Nga đang có hiệu lực. Nhưng các lệnh trừng phạt đó vẫn tạo điều kiện cho Nga bán dầu và khí đốt, và Nga tình cờ được hưởng lợi từ giá năng lượng cao một phần do cuộc xâm lược Ukraine của chính họ. Một số nhà phân tích cho rằng, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã sắp xếp thời gian chiến tranh tại Ukraine sau sự ra đi của cựu Thủ tướng Đức Angela Merkel vào tháng 12 năm ngoái, hoặc thậm chí việc Joe Biden thay thế Donald Trump làm tổng thống Mỹ vào tháng 1 năm ngoái. Nhưng nhiều khả năng giá năng lượng cao trong thời gian sắp tới cũng sẽ là bằng chứng thuyết phục Putin rằng, ông ấy tiếp tục sẽ có một bước đệm về doanh thu năng lượng, ngay cả với các lệnh trừng phạt không thể tránh khỏi.

Doanh thu năng lượng của Nga đạt 76 tỷ USD trong quý 4 năm 2021, mức cao nhất trong 10 năm, theo Viện Tài chính Quốc tế. Nhóm nghiên cứu cho rằng giá dầu và khí đốt cao hơn hiện nay có thể đẩy doanh thu năng lượng của Nga vẫn cao hơn, ngay cả khi có các lệnh trừng phạt. Đó là lý do tại sao các quốc gia châu Âu và các quốc gia khác áp đặt các lệnh trừng phạt hiện đang xem xét tiến xa hơn, bằng cách ngừng mua dầu hoàn toàn, hoặc thắt chặt các biện pháp trừng phạt tài chính theo cách có thể ngăn cấm hiệu quả nguồn tài chính cần thiết để chặn luôn việc thực hiện các giao dịch năng lượng đó.

Và bạn cũng phải thấy quyết định cắt nguồn cung cấp khí đốt cho Ba Lan, Bulgaria trong bối cảnh tương tự. Đây là việc Putin đã hết các lựa chọn và kéo tất cả các đòn bẩy mà ông ấy có. Cắt giảm năng lượng cho châu Âu về cơ bản là vũ khí kinh tế lớn nhất mà Nga có thể triển khai.

Nếu điều này xảy ra, yếu tố chính là liệu các nước mua năng lượng lớn như Trung Quốc và Ấn Độ sẽ mua phần lớn hay toàn bộ lượng dầu mà Nga sẽ không thể bán ở nơi khác, mà họ có thể được giảm giá khá lớn so với giá toàn cầu. Nếu họ làm vậy, rõ ràng đó sẽ là một thế cứu cánh cho việc tài trợ quân sự của Putin. Hoa Kỳ đang dẫn đầu nỗ lực cắt đứt với Nga, một chiến dịch gây áp lực có thể làm tái tạo các mối quan hệ toàn cầu trong nhiều năm tới. Trận chiến quân sự bên trong Ukraine có lẽ sẽ không di căn như Thế chiến III, nhưng cuộc chiến kinh tế có thể buộc các quốc gia đứng hàng rào phải chọn bên nào và gánh chịu hậu quả ở bên nào.

Cuộc chiến kinh tế và quân sự song sinh có thể sẽ kéo dài trong nhiều tháng, nếu không muốn nói là lâu hơn

Một chủ đề phổ biến là Putin muốn có một số loại chiến thắng mà ông ấy có thể chào đón bằng "Ngày Chiến thắng" của Nga vào ngày 9 tháng 5. Nhưng gần như  không có cơ hội nào cho điều này xảy ra được. Trên thực tế, cuộc chiến kinh tế và quân sự song sinh có thể sẽ kéo dài trong nhiều tháng, nếu không muốn nói là lâu hơn. Châu Âu đang bắt đầu lên kế hoạch cho việc thiếu hụt hoặc thiếu hoàn toàn năng lượng của Nga vào mùa đông tới. Mục đích của một lệnh cấm vận theo từng giai đoạn đối với dầu mỏ của Nga sẽ là nhằm siết chặt Putin trong khoảng thời gian vài tuần và vài tháng.

Về phần mình, ông Putin đã đưa ra những dấu hiệu rằng ông đang chuẩn bị cho công chúng Nga một khẩu hiệu khác, có thể bao gồm lệnh bắt buộc mới để giúp thay thế những người lính chết và bị thương ở Ukraine. Có lẽ chúng ta sẽ biết kết quả vào ngày 9 tháng 5 năm 2023.

Và cuộc chiến kinh tế là một lời cảnh tỉnh thực sự, một bài học mà EU đã phải gánh chịu quá lâu đối với nguồn cung cấp hydrocacbon được cấp bởi Nga

Theo Henry Foy- Phóng viên ngoại giao châu Âu của FT, hướng đi ở châu Âu là để tất cả các quốc gia ngừng sử dụng dầu và khí đốt của Nga càng sớm càng tốt để đối phó với chiến tranh. Và cuộc chiến là một lời cảnh tỉnh thực sự, một bài học thực sự mà EU đã phải gánh chịu quá lâu đối với nguồn cung cấp hydrocacbon được cấp bởi Nga, và điều này cho thấy rằng nó đã tạo cho Moscow có quá nhiều đòn bẩy đối với khối liên minh này. Vì vậy, tôi cho rằng đây là đường một chiều. Câu hỏi thực sự là nó xảy ra nhanh như thế nào. Và tất nhiên, những bước đi như thế này, theo tôi nó chỉ càng đẩy nhanh quyết tâm của các nước EU trong việc giảm sự phụ thuộc vào khí đốt của Nga.

Thế giới đang hướng tới cú sốc năng lượng kiểu năm 1973

Trong khi đó, Bộ trưởng Kinh tế Pháp Bruno Le Maire cảnh báo giá năng lượng tăng vọt do cuộc chiến của Nga ở Ukraine sẽ tạo ra những tác động tương đương với cú sốc dầu mỏ năm 1973.

"Như bạn đã biết, vào năm 1973, phản ứng tương tự đã gây ra một cú sốc lạm phát, khiến các ngân hàng trung ương phải tăng lãi suất ồ ạt, điều này đã giết chết tốc độ tăng trưởng", Le Maire nói thêm. Cú sốc dầu đầu tiên vào đầu những năm 1970 là do cuộc chiến Yom Kippur gây ra khi các lực lượng Ai Cập và Syria tiến hành cuộc tấn công chống lại Israel.

Huỳnh Dũng  - Theo CBC/ Yahoo/FT/Thedailystar

×