Không phải cứ ảnh nude là đồi trụy, phản cảm

PV đã có buổi trò chuyện cùng nhiếp ảnh gia Lê Đức xung quanh thông tư mới nhất của Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch (VHTT và DL) quy định các hành vi mà người biểu diễn nghệ thuật, trình diễn thời trang, người đạt danh hiệu tại cuộc thi người đẹp, người mẫu không được thực hiện là chụp ảnh, ghi hình hình ảnh cá nhân không có trang phục; sử dụng trang phục, hóa trang phản cảm và vô ý hoặc cố ý phổ biến, lưu hành trên mạng viễn thông.

Quy định còn nhiều kẽ hở để lách luật

Thông tư mới nhất của Bộ VHTT và DL quy định người mẫu, hoa hậu không được chụp ảnh nude và lưu hành trên mạng viễn thông. Anh có ý kiến gì về quy định trên?

- Tôi nghĩ thông tư chưa thực sự rõ ràng, bởi yếu tố chính ở đây là người mẫu, hoa hậu... vậy các trường hợp những cuộc thi sắc đẹp khác được Bộ đề cập liệu có được cấp giấy phép hay không bởi hiện tại có nhiều cuộc thi không cần cấp phép từ Bộ. Ví dụ một trường Đại học tổ chức cuộc thi Hoa khôi duyên dáng của trường, và cô gái đạt giải cao nhất với danh hiệu hoa khôi liệu có được tính đến? Thậm chí rất nhiều cuộc thi tự phát về nhan sắc bởi những công ty làm sự kiện.

Ảnh nude nghệ thuật vẫn còn xa lạ với công chúng.

Không ít những người mẫu ở Việt Nam có chút danh tiếng nhờ được lăng xê bởi những công ty truyền thông tư doanh, nếu không chỉ rõ ràng từng trường hợp cụ thể thì chẳng khác nào Bộ VHTT và DL chỉ quản lý tốt ở cấp sai phạm.

Một điều nữa tôi muốn nói đến người đưa ra chế tài, quản lý và giám sát quy định này. Mẫu ảnh có thể không khỏa thân hoàn toàn, vẫn che một số phần nhạy cảm trên cơ thể nhưng vẫn có thể gọi đó là khỏa thân.Tuy nhiên trong ảnh nude, chiều dài của vải vóc không quyết định chất lượng nghệ thuật của bức ảnh. Liệu có thể xác định được hở bao nhiêu thì bị phạt?

Người đẹp ai cũng muốn khoe vẻ đẹp của mình. Tại các cuộc thi hoa hậu, yếu tố “đẹp” ở đây được hiểu là đẹp cả về nhân cách và thể hình. Nếu cuộc thi hoa hậu, trình diễn bikini với số đo ba vòng không phải để công chúng thấy được vẻ đẹp của thí sinh sao? Nếu bắt kín hết, mông độn, ngực độn thì ai biết được?

Quy định này có quá nhiều khe hở để người ta lách luật. Tôi cảm giác đây là thông tư được ra để xử phạt thay vì hướng dẫn người dân đi đúng hướng.

Có ý kiến cho rằng việc ban hành quy định trên đang bó hẹp sự sáng tạo của những người làm nghệ thuật như nhiếp ảnh, nghệ sĩ trình diễn. Anh nghĩ sao về ý kiến này?

- Khi thông tư này ra thì bản thân người chụp cũng sẽ bị ảnh hưởng. Chỉ riêng nghĩ đến việc chụp ảnh cho mẫu và sẽ bị soi xét và lo sợ bị phạt đã khiến tôi mất đi hứng thú và sự thoải mái rồi. Vì bản thân tôi không biết được người thẩm định tác phẩm của mình có đủ sự hiểu biết và chuyên môn về nghệ thuật nhiếp ảnh nói chung và ảnh nude nói riêng hay không? Theo tôi những người trực tiếp cầm máy ảnh, có kinh nghiệm trong nghề mới đủ khả năng để nhận định được giá trị của một tác phẩm.

Ranh giới giữa ảnh nghệ thuật và phản cảm rất mong manh

Nhiếp ảnh gia Lê Đức có hơn 10 năm kinh nghiệm chụp ảnh nude.

Mục đích mà quy định mới của Bộ VHTT và DL hướng đến là một xã hội lành mạnh, giữ gìn thuần phong mỹ tục, bản sắc văn hóa riêng của người Việt. Quan điểm của anh thế nào?

- Nếu mọi người tìm hiểu sẽ thấy ảnh khỏa thân đã có từ thời Pháp thuộc và phát triển đến tận bây giờ. Trung Quốc, Nhật Bản họ vẫn chụp bình thường. Suy cho cùng văn hóa người Việt là do người Việt tạo ra và phát triển nó. Nếu lấy lý do để giữ gìn văn hóa mà cấm hoặc xử phạt mẫu ảnh nude tôi cho rằng chưa thỏa đáng.

Là một nhiếp ảnh gia có thâm niên trong nghề chụp ảnh nude, theo anh bằng cách nào để phân biệt giữa ảnh nude nghệ thuật và ảnh phản cảm?

- Như tôi đã nói trước đó, không phải cứ ảnh khỏa thân là đồi trụy, phản cảm. Ngoài bố cục, ánh sáng của bức ảnh, thì sắc thái biểu cảm của mẫu ảnh cũng là một yếu tố quyết định tính nghệ thuật của tác phẩm. Một bức ảnh mà khi người xem cảm thấy sự kích thích quá đà, mẫu ảnh có biểu cảm, cách tạo dáng khêu gợi cộng với đường nét thân thể lộ rõ sự phản cảm thì nó thể nói bức ảnh đó không phải là nude nghệ thuật.

Nói về khả năng cảm thụ nghệ thuật của công chúng thì mỗi người khác nhau. Vậy khi một tác phẩm khỏa thân bị cho là phản cảm, dung tục thì trình độ của người bình phẩm tác phẩm đó cũng cần phải xem xét phải không, thưa anh?

- Đó là điều chắc chắn. Con mắt nghệ thuật của mỗi người không thể giống nhau được. Trong khi ranh giới giữa nghệ thuật và phi nghệ thuật rất mong manh. Nếu người xem được đào tạo, có trình độ chuyên môn hay kinh nghiệm từng trải với nghệ thuật ảnh nude họ có thể nhìn nhận, đánh giá. Nhưng với người thường, điều đó là rất khó.

Có một thực tế là ảnh nude và một số người thực hiện nó đang biến tướng cái đẹp nghệ thuật thành những chiêu trò rẻ tiền. Anh nghĩ sao về hiện tượng này?

- Tôi đã gặp không ít trường hợp nhiếp ảnh gia lợi dụng máy ảnh để thỏa sự tò mò và ảo mộng bản thân. Một số không có trình độ chỉ lăm le cầm máy ảnh lên và chụp, dĩ nhiên những tác phẩm của họ rất khó để gọi là nghệ thuật.

Về phía mẫu ảnh, nhiều người muốn chụp nude để quảng cáo, đánh bóng bản thân, thậm chí tạo scandal để nổi tiếng. Thực tế không thiếu những trường hợp cô này, chị kia trở thành người của công chúng sau một đêm tung bộ ảnh thiếu vải, kệch cỡm lên internet. Những người làm nghệ thuật chân chính sẽ không bao giờ biến tướng cái đẹp nghệ thuật để phục vụ lợi ích cá nhân một cách rẻ tiền đến như vậy. Vậy có cần thêm chế tài cho người chụp không, vì tôi nghĩ đôi khi người mẫu chỉ là nạn nhân, bởi ảnh nghệ thuật hay không phụ thuộc nhiều vào tâm thế người cầm máy.

Nếu mẫu ảnh bị xử phạt, cần truy cứu trách nhiệm người bấm máy

Anh nghĩ sao nếu nói rằng trong một số trường hợp, quyết định ảnh nude nghệ thuật hay ảnh đồi trụy, dung tục, phản cảm không nằm trong tay các mẫu ảnh mà quyết định bởi tài năng của nhiếp ảnh gia?

- Không thể phủ nhận mẫu ảnh là linh hồn của bức ảnh nhưng nhiếp ảnh gia lại đóng vai trò vô cũng quan trọng để lột tả vẻ đẹp của bức ảnh thông qua bố cục, ánh sáng,…Khi tác nghiệp, người chụp có nhiệm vụ hướng dẫn mẫu ảnh tạo dáng sao cho phù hợp. Để ra một tác phẩm nghệ thuật, nhiếp ảnh phải nghĩ đến ý tưởng và lên kế hoach trước khi bắt tay vào chụp. Đó là cả một quá trình tư duy, sáng tạo miệt mài của nhiếp ảnh gia. Mẫu ảnh dù có chuyên nghiệp đến đâu nhưng nếu không phải là mẫu ảnh khỏa thân thì kinh nghiệm tạo dáng của họ để cho ra một tác phẩm nude nghệ thuật thật sự rất khó. Lúc này nếu nhiếp ảnh không có tâm rất dễ biến “đứa con tinh thần” thành thứ khiến người xem cảm thấy dung tục.

Không thể phủ nhận nhiều người nổi tiếng lợi dụng ảnh nude để đánh bóng tên tuổi.

Vậy theo anh có nên truy cứu trách nhiệm của nhiếp ảnh gia thực hiện bộ ảnh bị xem là phản cảm, đồi trụy không?

- Theo tôi, nên truy cứu trách nhiệm của họ, nếu xử phạt thì nên xử phạt cả mẫu ảnh và nhiếp ảnh. Tôi nghĩ trước hết cần phải phân vùng nhiếp ảnh gia chuyên nghiệp, những người có tâm và có tài trong nghệ thuật nhiếp ảnh sẽ là địa chỉ tin cậy cho mẫu ảnh lựa chọn. Bạn biết đấy, một anh thợ chụp ảnh đám cưới, nếu gọi đó là nhiếp ảnh gia liệu có thuyết phục không?

Thợ ảnh đôi khi không thông minh, không đủ tỉnh táo lại rất dễ bị “dụ” chụp ảnh phản cảm. Tôi từng được thuê chụp ảnh nude nghệ thuật nhưng khi yêu cầu mẫu tạo dáng nghệ thuật cô ấy không chịu. Bố cục, ánh sáng tôi sử dụng cô ấy không thích mà đòi phải sáng quắc và trắng như Ngọc Trinh. Nói vậy để thấy nhiếp ảnh không phải chỉ cầm máy lên rồi bấm máy là xong. Dù bất kỳ hoàn cảnh nào, nếu không có tâm, không có tầm nhìn thì dễ tạo ra một tác phẩm “xấu xí”.

Mới đây một nhiếp ảnh gia cho biết: “Ảnh nude đang trong bóng tối thì “tối” thêm tí nữa chả sao”. Anh nhìn nhận thế nào về ý kiến trên?

- Ảnh nude vốn chịu nhiều “kìm kẹp” và bị vùi dập không ít lần nhưng nó vẫn sống đến ngày hôm nay. Quy định mới của Bộ VHTT và DL cũng chỉ rõ đối tượng bị truy cứu trách nhiệm là những người mẫu, người đẹp có danh hiệu. Trong khi thực tế người dân thường mới là mẫu ảnh thường xuyên của ảnh nude nghệ thuật.

Cám ơn anh về cuộc trò chuyện thú vị!