Kiểm toán Nhà nước “khui” bất cập tại loạt ngân hàng thương mại

Tại cáo cáo, Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước Doãn Anh Thơ đã chỉ ra một số tồn tại trong việc triển khai chương trình hỗ trợ lãi suất (2%/năm) tối đa 40 nghìn tỷ đồng thông qua hệ thống các ngân hàng thương mại cho một số ngành, lĩnh vực quan trọng, các doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh có khả năng trả nợ, có khả năng phục hồi; cho vay cải tạo chung cư cũ, xây dựng nhà ở xã hội, nhà cho công nhân mua, thuê và thuê mua.

Theo đánh giá của Phó Tổng Kiểm toán Nhà nước, nhìn chung công tác triển khai tại các tổ chức tín dụng (TCTD) được thực hiện theo quy định. Sau khi Chính phủ ban hành Nghị định số 31/2022/NĐ-CP ngày 20/5/2022, NHNN đã triển khai và ban hành các văn bản chỉ đạo, các TCTD ban hành văn bản triển khai để các đơn vị trực thuộc có kế hoạch giải pháp thực hiện. Tuy nhiên, qua kiểm toán cho thấy các bật cập cụ thể như sau:

Về phía Ngân hàng Nhà nước (NHNN), Kiểm toán Nhà nước đánh giá công tác truyền thông của cơ quan này chưa đi trước, chưa mang tính định hướng, thể hiện ở việc sau gần 3 tháng triển khai, kết quả cho vay hỗ trợ lãi suất của các ngân hàng thương mại (NHTM) vẫn chưa như kỳ vọng, vẫn còn ý kiến phản ánh trên các phương tiện thông tin đại chúng về nhiều khó khăn khi tiếp cận chính sách.

Tại các NHTM, cũng tồn tại một số vấn đề đáng lưu ý.

Thứ nhất, một số NHTM ban hành văn bản nội bộ hướng dẫn còn chậm như MBBank, NCB, HSBC, Publicbank. Hai là, chưa thực sự chú trọng tập huấn, hướng dẫn đào tạo nội bộ. Ba là, theo tài liệu đơn vị như NCB, Publicbank, HSBC, Sacombank cung cấp, cho thấy không có bằng chứng thể hiện đơn vị chủ động tiếp cận, đồng hành, hướng dẫn khách hàng hiểu đúng, đủ về chính sách.

Bốn là, văn bản hướng dẫn nội bộ chưa xây dựng tiêu chí để đánh giá "khả năng phục hồi" của khách hàng làm căn cứ xét duyệt hỗ trợ lãi suất. Các ngân hàng được Kiểm toán Nhà nước nhắc tên như HSBC, Public Bank.

Năm là, công tác tuyên truyền, phổ biến chính sách chưa kịp thời, nội dung tuyên truyền sơ sài, không đầy đủ, rõ ràng như Shinhanbank, Publicbank.

Theo báo cáo của Kiểm toán Nhà nước, đến 31/12/2022, Chương trình hỗ trợ lãi suất theo Nghị định số 31/NĐ-CP không đạt mục tiêu, kết quả thực hiện còn rất thấp so với kế hoạch đề ra, số tiền đã hỗ trợ lãi suất là 134 tỷ đồng đạt 0,8%/tổng số hạn mức hỗ trợ lãi suất đã đăng ký và được phê duyệt, đạt 0,84% kế hoạch của năm 2022 (16.034,9 tỷ đồng).

Đến 31/3/2023, số tiền lũy kế hỗ trợ lãi suất là 332,5 tỷ đồng đạt 0,83% (đến cuối tháng 7/2023 theo Báo cáo số 432/BC-CP số tiền hỗ trợ lãi suất đạt khoảng 681 tỷ đồng tương đương 1,7%) nguồn lực bố trí thực hiện chính sách.

Đáng chú ý, trong năm 2022, có 15/44 NHTM không hỗ trợ lãi suất. Các ngân hàng này gồm: Oceanbank, GPbank, CBbank, BacAbank, Baovietbank, LPBank, NCB, SCB, VietAbank, Vietbank, DongAbank, TNHH MTV Hong Leong Việt Nam, Woori Việt Nam, liên doanh Việt- Nga.

Riêng ngân hàng Standard Chartered Việt Nam đến 31/12/2022 có phát sinh dư nợ đủ điều kiện hỗ trợ lãi suất nhưng chưa phát sinh số tiền hỗ trợ lãi suất do chưa đến kỳ trả lãi.

14/44 NHTM có mức hỗ trợ lãi suất dưới 01 tỷ đồng gồm: ABBank, Banvietbank, PVcombank, Seabank, Kienlongbank, NamAbank, OCB, MBbank, VIB, Saigonbank, Sacombank, PGbank, Eximbank.

Bên cạnh một số nguyên nhân khách quan do "tâm lý e ngại về hồ sơ thủ tục hậu kiểm của khách hàng" hay việc khách hàng gặp khó khăn về chứng từ chứng minh mục đích sử dụng vốn đối với trường hợp khách hàng kinh doanh đa ngành nghề,...., theo Kiểm toán Nhà nước còn một số nguyên nhân chủ quan từ phía các NHTM như: Chưa chủ động, tích cực triển khai chính sách (qua số liệu thống kê các NHTM báo cáo NHNN cho thấy, có 13 NHTM (gồm: DongAbank, HSBC, NH Liên doanh Việt - Nga, LPBank, BIDV, Vietbank, Sacombank, SCB, Ngân hàng TNHH MTV Woori Việt Nam, VietAbank, CBbank, NH TNHH MTV Hong Leong Việt Nam, Oceanbank), không rà soát, thống kê được số hồ sơ đủ điều kiện hỗ trợ lãi suất theo đánh giá chủ quan dẫn đến không triển khai chính sách một cách hiệu quả; một số NHTM (BacAbank, NCB, Gpbank) rà soát có hồ sơ đủ điều kiện hỗ trợ lãi suất nhưng thực tế số tiền hỗ trợ lãi suất lại bằng "0"; hoặc một số NHTM như OCB, Standard Chartered bank, VP Bank, tự rà soát số lượng khách hàng thuộc đối tượng đủ điều kiện hộ trợ lãi suất tương đối lớn nhưng kết quả hỗ trợ lãi suất lại rất thấp cho thấy công tác tuyên truyền, phổ biến chính sách còn hạn chế;.

Ngoài ra, công tác triển khai hỗ trợ lãi suất của một số NHTM còn chậm, chưa hiệu quả. Lý do, ngân hàng ban hành văn bản hướng dẫn nội bộ chậm; công tác truyền thông chưa được chú trọng, không đẩy mạnh truyền thông sâu rộng đến từng khách hàng đủ điều kiện hỗ trợ lãi suất.