Sáng 3/6, tiếp tục phiên họp 46, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về việc tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật.

Chồng chéo giữa các bộ ngành, thiếu khâu hậu kiểm

Thảo luận về nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải đề nghị rà soát và giải trình, làm rõ thêm một số nội dung liên quan đến ý kiến của đại biểu Quốc hội. Trong đó, cần làm rõ phân công trách nhiệm giữa KH&CN với các bộ quản lý chuyên ngành, đặc biệt là trong công tác hậu kiểm, đánh giá sự phù hợp, và công bố sản phẩm phù hợp tiêu chuẩn, tránh trùng lặp, chồng chéo nhưng cũng không để xảy ra tình trạng bỏ sót.

Vấn đề hậu kiểm, bà Hải cho rằng cần tăng cường phối hợp chặt chẽ hơn giữa các bộ ngành, trong đó KH&CN đóng vai trò kết nối. Ví dụ, trong thời gian qua, các vụ việc về sữa giả, thuốc giả, thực phẩm chức năng kém chất lượng, hàng hóa giả mạo đã cho thấy vai trò quan trọng của Bộ KH&CN với tư cách là cơ quan quản lý nhà nước về tiêu chuẩn kỹ thuật - cơ quan quy định thế nào là hàng giả, tiêu chuẩn kỹ thuật ra sao. Vì vậy, bà Hải đề nghị thể hiện rõ nội dung này trong báo cáo.

Bà cũng nhấn mạnh đặc biệt đến vấn đề công bố hợp quy. Có ý kiến đề nghị bỏ quy định này, tuy nhiên, bà Hải không đồng tình. Theo bà, nên giữ lại quy định công bố hợp quy vì đây là công cụ quan trọng để đảm bảo chất lượng, an toàn sản phẩm, đặc biệt với hàng hóa ảnh hưởng đến sức khỏe, môi trường. Bảo vệ người tiêu dùng, lợi ích công cộng, đồng thời tạo ra môi trường cạnh tranh bình đẳng, ngăn ngừa gian lận thương mại.

Bà Hải đánh giá, mục tiêu của quy định này là tốt và rất cần thiết. Tuy nhiên, những bất cập hiện nay chủ yếu xuất phát từ việc tổ chức thực hiện, như: gây phiền hà cho doanh nghiệp, chồng chéo giữa các bộ ngành, thiếu minh bạch có thể phát sinh tiêu cực và thiếu khâu hậu kiểm sau khi công bố.

Theo bà Hải, các vụ việc gần đây như sữa giả, gạo giả, thuốc giả... cho thấy rõ việc đảm bảo chất lượng sản phẩm hàng hóa cần phải được tiếp tục coi trọng, vì liên quan trực tiếp đến sức khỏe, tính mạng nhân dân. Đây là lý do không thể bãi bỏ quy định công bố hợp quy, mà thay vào đó nên cải tiến, đơn giản hóa thủ tục; Điện tử hóa toàn bộ quy trình công bố hợp quy; Tăng cường hậu kiểm, thanh tra, kiểm tra đột xuất; Xử lý nghiêm các hành vi vi phạm, trục lợi từ quá trình công bố hợp quy.

Bà đề nghị Ban soạn thảo quan tâm cải tiến quy định này theo hướng giảm gánh nặng cho doanh nghiệp, nâng cao hiệu quả thực thi, tăng cường chuyển đổi số, công bố hợp quy trực tuyến, và kiểm tra đột xuất, minh bạch, nghiêm minh.

Hàng gian, hàng giả, hàng nhái... không có cơ quan nào chịu trách nhiệm rõ ràng

Nêu ý kiến, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh cho rằng, hiện chưa có quy định cụ thể về hậu kiểm đối với tiêu chuẩn cơ sở đã công bố, như điều kiện thực hiện, thẩm quyền kiểm tra, cơ sở xử lý khi phát hiện sai phạm.

Vì vậy, bà Thanh đề nghị nghiên cứu bổ sung vào Điều 20 của Luật quy định rõ trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền trong việc kiểm tra định kỳ hoặc đột xuất đối với tiêu chuẩn cơ sở đã công bố. Đồng thời có quyền yêu cầu chỉnh sửa, thu hồi, tạm dừng áp dụng hoặc xử lý theo quy định pháp luật nếu phát hiện nội dung công bố không chính xác hoặc không phù hợp.

"Tôi cho rằng việc bổ sung này rất thiết thực, vừa đảm bảo quyền tự công bố của tổ chức, cá nhân đi đôi với trách nhiệm giải trình, phù hợp với thông lệ quốc tế; đồng thời góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Cùng với đó, tạo lập môi trường cạnh tranh lành mạnh, công bằng cho doanh nghiệp trong quá trình hội nhập và phát triển", bà Thanh nói.

Phó Chủ tịch Quốc hội cũng nhìn nhận, thời gian vừa qua, khi Luật đang được thảo luận thì đã phát sinh rất nhiều vụ việc liên quan. Từ Bộ Chính trị đến Thủ tướng Chính phủ đều chỉ đạo quyết liệt về thủ tục tự công bố, hợp quy, tiêu chuẩn, quy chuẩn, các vấn đề về chất lượng, quản lý hàng hóa và trách nhiệm quản lý nhà nước của các bộ ngành.

Do đó, bà Thanh đồng tình quan điểm phải bỏ tư duy xây dựng pháp luật theo hướng “không quản được thì cấm”, tạo hành lang pháp lý thuận lợi nhưng không để hành lang đó thiếu kiểm soát, dẫn đến những hậu quả đã được báo chí phản ánh rất nhiều trong thời gian qua.

Việc bổ sung vào Điều 20 quy định rõ trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền trong kiểm tra định kỳ, đột xuất, theo bà Thanh sẽ tạo ra hành lang pháp lý rõ ràng, vừa kiến tạo phát triển, vừa quản lý trong khuôn khổ pháp luật.

Vì vậy, bà đề nghị Ban soạn thảo cân nhắc bổ sung những nội dung này vào dự thảo luật.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn sau đó cũng nêu rõ, việc đánh giá an toàn thực phẩm hiện nay, kiểm tra ở khắp nơi trên cả nước nhằm đảm bảo tiêu chuẩn hàng hóa, quy chuẩn kỹ thuật và các vấn đề liên quan là rất quan trọng.

Nhận xét nội dung trong dự thảo luật còn nhiều phần trùng lặp, ông Mẫn đề nghị Ban soạn thảo và các cơ quan hữu quan rà soát kỹ từng khoản, điều, chương để tránh chồng chéo.

Chủ tịch Quốc hội nêu rõ, hiện nay khi xảy ra hàng gian, hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng, không có cơ quan nào chịu trách nhiệm rõ ràng. Vì vậy, trong sửa đổi Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật lần này phải làm rõ trách nhiệm của Quốc hội, Chính phủ, các bộ ngành liên quan để xử lý triệt để.

"Luật nên được soạn thảo thật gọn, tập trung, giao Chính phủ chịu trách nhiệm quy định chi tiết để đảm bảo triển khai hiệu quả. Về thời gian, tôi sẵn sàng luật có hiệu lực từ ngày 1/7 hoặc 1/10/2025 để thể hiện quyết tâm chính trị, luật ra là phải triển khai ngay, không chờ đợi dài hạn rồi mới thực thi, vừa chậm vừa ảnh hưởng đến hoạt động kinh tế - xã hội", Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

×