Mức sinh của TP.HCM vẫn rất thấp, tiếp tục đáng báo động

TP.HCM nằm trong nhóm có mức sinh thấp nhất cả nước

Ông Phạm Vũ Hoàng, Phó Cục trưởng Cục Dân số (Bộ Y tế) cho biết, nhiều năm qua, TP.HCM vẫn là địa phương có quy mô dân số lớn, mật độ dân số cao và tiếp tục tăng trong khi mức sinh hiện ở mức rất thấp.

Tổng tỷ suất sinh của TP.HCM năm 2022 là 1,39 con; năm 2023 mặc dù tăng lên 1,42 con nhưng vẫn ở trong nhóm có mức sinh thấp nhất cả nước. Hiện mức sinh thay thế trên toàn quốc là 2,09 con/phụ nữ.

Trong khi đó, với những tăng cường trong chăm sóc sức khỏe, tuổi thọ trung bình của người dân TP.HCM ở mức khá cao (76,3) so với mặt bằng chung cả nước là 73,6 tuổi. Số lượng người cao tuổi ở TP là hơn 1 triệu, chứng tỏ tốc độ già hóa dân số đang diễn ra khá nhanh, đòi hỏi phải có sự đầu tư nguồn lực tương ứng.

Theo Chi cục trưởng Dân số Kế hoạch hóa Gia đình TP.HCM Phạm Chánh Trung, có rất nhiều yếu tố tác động đến mức sinh thấp, trong đó có thể kể đến sự thay đổi về quan niệm kết hôn và sinh con của các cặp vợ chồng, hiệu quả của chính sách kế hoạch hóa gia đình trong giai đoạn trước đây. Hiện nay, kết hôn muộn và sinh ít con cũng là một xu hướng.

Một nhóm các cặp vợ chồng không muốn sinh thêm con và một nhóm muốn sinh nhưng không dám. Điểm chung của hai nhóm này là sự lo lắng cho tương lai với những áp lực cuộc sống.

Đối với nhóm không dám sinh thêm con thì áp lực lớn nhất chính là kinh tế. Còn nhóm không muốn sinh thêm mang nỗi lo về gánh nặng việc nhà, gia đình, bên cạnh công việc ngoài xã hội, sự lo ngại về chất lượng môi trường sống và các điều kiện về y tế, giáo dục; đặc biệt là các cơ hội phát triển, thăng tiến của bản thân.

Ông Trung cho rằng về lâu dài, mức sinh thấp làm suy giảm nguồn nhân lực, đặc biệt là lao động trẻ, ảnh hưởng lâu dài đến sự phát triển kinh tế - xã hội thành phố. Mức sinh thấp hôm nay sẽ trở thành gánh nặng cho "thế hệ con một" trong tương lai. Những đứa trẻ từng được bao bọc bởi cả gia đình nội ngoại, sẽ mang trách nhiệm gánh vác an sinh cho một xã hội siêu già, đồng nghĩa thiếu hụt nguồn lao động.

"Mức sinh thấp là bài toán rất khó. Bài học con một của những quốc gia đi trước cho thấy TP.HCM phải đón đầu già hóa dân số, mà trong đó sinh đủ hai con là một trong những biện pháp quan trọng nhất", ông Trung nhận định.

Ông Nguyễn Văn Vĩnh Châu, Phó Giám đốc Sở Y tế TP.HCM cho rằng, cần có các giải pháp cụ thể trong hoạch định chính sách và tăng cường đầu tư cho công tác dân số trong tình hình mới. Bên cạnh đó, cần chủ động ứng phó linh hoạt với mức sinh thấp tại thành phố, nỗ lực chuyển tải thông điệp "mỗi cặp vợ chồng sinh đủ hai con" đến từng người dân.

Chi cục Dân số Kế hoạch hóa gia đình cũng đã có những đề xuất tham mưu đối với Sở Y tế trong Dự thảo về chính sách Dân số tại TP.HCM đến năm 2030 để trình HĐND, với các giải pháp tập trung vào việc hỗ trợ về mua nhà ở xã hội đối với các cặp vợ chồng sinh đủ hai con, hỗ trợ viện phí (kinh phí đồng chi trả, ngoài chi phí bảo hiểm y tế thanh toán) cho các cặp vợ chồng ở lần sinh con thứ hai, hỗ trợ chi phí khám sức khỏe trước khi kết hôn...

Theo ThS Hà Trọng Nghĩa - chuyên gia xã hội học dân số, Trường ĐH Tôn Đức Thắng (TP.HCM), để khuyến khích người dân sinh đẻ, thành phố cần có các chính sách tập trung hỗ trợ những người mẹ, đặc biệt là về công ăn việc làm trong giai đoạn hậu thai sản. Các chính sách khuyến khích sinh sản cần nhất quán và sự hỗ trợ phải thiết thực, lâu dài để tạo niềm tin nơi người dân.

Ngoài việc xây dựng chiến lược truyền thông nhằm đề cao giá trị gia đình, cần cởi mở hơn trong cách tiếp cận về quan điểm phát triển dân số. Ông Nghĩa cho rằng, cần thay đổi chính sách dân số thiên về sự kiểm soát dân số và can thiệp của nhà nước như trước đây mà nên xem xét chuyển hẳn sang giai đoạn cho phép sinh con theo nhu cầu của gia đình mà không giới hạn ở mức 2 con. Phạm vi áp dụng cần linh hoạt, có chọn lọc giữa các địa phương. Các khu vực đô thị có thể là nơi sẽ được áp dụng chính sách sinh con theo nhu cầu, các khu vực nông thôn vẫn áp dụng chính sách sinh tối đa 2 con.