Bình luận
0
Mặc dù Nghệ sĩ Ưu tú, nghệ nhân Hà Thị Cầu đã qua đời từ năm 2013 nhưng mỗi lần nhắc đến “nhân vật đặc biệt” này, các nhà nghiên cứu và những người yêu xẩm vẫn rất xúc động.
Theo nhà nghiên cứu âm nhạc Nguyễn Quang Long – một trong những học trò yêu của nghệ nhân Hà Thị Cầu, không phải bỗng dưng bà là nghệ nhân hát xẩm duy nhất được tôn vinh “báu vật nhân văn” của thế kỷ XX bởi những gì bà đóng góp cho nền cổ nhạc Việt Nam là không hề nhỏ.
Nghệ nhân Hà Thị Cầu biết hát xẩm từ khi còn là một cô bé. Ảnh: TL
Bà sinh ra trong một gia đình ba đời hát xẩm. Cha bà là một người hát xẩm bị khiếm thị. Năm 11 tuổi, cha mất, bà cùng mẹ rời Nam Định về sinh sống tại thôn Quảng Phúc, xã Yên Phong, huyện Yên Mô, tỉnh Ninh Bình. Khoảng 8 tuổi, bà đã bê chiếc thau đồng theo bố mẹ lê la khắp các chợ quê để hành nghề hát xẩm kiếm sống.
Chính những ngày tháng tha phương cầu thực ấy tạo nên một giọng hát xẩm không ai có được. Tiếng hát ấy chính là hồn quê, nghĩa nước, tình nhà, tình yêu cháy bỏng với nghệ thuật truyền thống của ông cha. Xẩm ngấm sâu vào tâm hồn của nghệ nhân Hà Thị Cầu đến độ từng hơi thở, từng câu nói của bà cũng ra màu xẩm. Bà có lối hát xẩm nhẩn nha, tiếng nhị réo rắt, lời ca mộc mạc giản dị chan chứa tình quê, khuôn mặt hiền lành phúc hậu, cuộc đời nhiều truân chuyên, vất vả khó khăn nhưng vẫn một lòng theo Đảng, theo Bác Hồ.
Mặc dù không biết chữ, học nghề bằng cách truyền khẩu nhưng nghệ nhân Hà Thị Cầu lại có một trí nhớ cực kỳ tốt, một sự nhạy bén rất hiếm có. Theo cha mẹ đi tha phương kiếm ăn bà đã học thuộc được những bài hát mà bạn nghề của cha mẹ dạy cho như: "Nhị Độ Mai", "Thoại Khanh Châu Tuấn", "Phạm Công Cúc Hoa", "Phạm Tải Ngọc Hoa"... đặc biệt là khúc hát về chàng Trương Chi đa tình mà giàu lòng tự trọng.
Lớn khôn, trưởng thành… nhờ Đảng, nhờ Bác Hồ mà cuộc đời thay đổi nên năm 1977, Nghệ sĩ Ưu tú, nghệ nhân Hà Thị Cầu đã sáng tác bài “Theo Đảng trọn đời” - bài này đã được bà trình diễn mừng Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ V (1982) và được các đại biểu vô cùng cảm kích, tán thưởng. Thời đó, vì không biết chữ nên nghĩ được câu nào bà lại nhờ con cháu, anh em ghi lại, rồi thỉnh thoảng đọc cho bà nghe để bà lẩm nhẩm học thuộc. Cứ như vậy, hơn ba năm bà mới hoàn thành tâm nguyện của mình.
Các giải thưởng, huy chương mà các Bộ, Ngành trao tặng cho nghệ nhân Hà Thị Cầu. Ảnh: TL
Trong cuộc đời hoạt động văn hóa văn nghệ của mình, Nghệ sĩ Ưu tú, nghệ nhân đã tham gia nhiều các hội thi, hội diễn và những chương trình biểu diễn ở nhiều nơi trong cả nước, nhận được nhiều giải thưởng có giá trị, và đã có nhiều đóng góp trong việc gìn giữ vốn quý nghệ thuật của dân tộc.
Năm 1981-1982, bà được Nhạc viện Hà Nội mời tham gia phụ trách chương trình nghệ thuật chào mừng Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ V. Năm 1992, bà được tặng Huy chương vì sự nghiệp văn học, nghệ thuật Việt Nam; Huy chương vì sự nghiệp văn hóa quần chúng. Bà đã nhận được bằng khen năm 1998 của Đài Tiếng nói Việt Nam và giải đặc biệt “Nghệ nhân hát chèo tỉnh Ninh Bình” trong Liên hoan Trích đoạn tuồng chèo hay toàn quốc. Năm 2007, bà được trao giải thưởng Đào Tấn, giải thưởng dành cho những đóng góp trong việc gìn giữ vốn quý nghệ thuật dân tộc.
Bà được Đảng, Nhà nước trao tặng danh hiệu Nghệ sĩ Ưu tú năm 1993 và Hội văn nghệ dân gian Việt Nam trao tặng danh hiệu Nghệ nhân Dân gian vào năm 2004. Bà là Nghệ sĩ Ưu tú đặc biệt nhất trong lịch sử khi được phong tặng danh hiệu mà không có huy chương và cũng là người được phong tặng nhiều danh hiệu nhất.
Phong sử sống về nghệ thuật hát xẩm
Trong những năm tháng còn tại thế, Nghệ sĩ Ư tú, nghệ nhân Hà Thị Cầu không chỉ tham gia biểu diễn mà còn truyền dạy cho các học trò. Bà là người đầu tiên mang xẩm – loại hình nghệ thuật dân gian của đường phố, của giới bình dân lên sân khấu hàn lâm bậc nhất thủ đô là Nhà hát Lớn Hà Nội. Những buổi biểu diễn có sự hiện diện của bà luôn làm khán giả xúc động, yêu thích. Bà cũng mở hàng trăm lớp truyền dạy về hát xẩm cho các nghệ sĩ chuyên nghiệp và những người yêu thích hát xẩm.
Nghệ sĩ Ưu tú, nghệ nhân Hà Thị Cầu sống một đời nghèo khó. Ảnh: TL
Nhà nghiên cứu âm nhạc Nguyễn Quang Long nói rằng: “Nghệ nhân Hà Thị Cầu là một pho sử sống về nghệ thuật hát xẩm. Cuộc đời bà như một con tằm đã xong kiếp nhả tơ. Không ruộng vườn, không lương hưu, vẫn nghèo khổ như thuở ôm con đi hát rong khắp mọi miền, bà sống dựa vào tình thương yêu, sự giúp đỡ của những người yêu mến giọng hát của bà”.
Cho đến lúc qua đời ở tuổi 86, cuộc sống của Nghệ sĩ Ưu tú, nghệ nhân Hà Thị Cầu vẫn vô cùng khổ cực. Bà chưa một ngày thoát khỏi cảnh nghèo khó. Gia đình của bà thuộc diện những hộ dân nghèo nhất xã Yên Phong, huyện Yên Mô. Cuối những năm 1980, nhà bà mới được cấp ruộng để trồng lúa. Năm 1992, gia đình bà xây một căn nhà nhưng không có công trình phụ.
Trước đó, sau khi cha bà qua đời, mẹ bà đưa con qua định cư ở Yên Mô (Ninh Bình), hai mẹ con bà nương nhờ học hát tại nhà ông trùm xẩm Chánh Trương Mậu. Năm 16 tuổi, bà trở thành người vợ thứ 18 của ông trùm xẩm này. Năm đó ông Mậu 49 tuổi, từng chung sống với 17 người đàn bà, trong đó có 8 bà chính thức. Khi bà 33 tuổi thì ông Mậu qua đời để lại cho bà 7 người con nhưng 4 người lần lượt qua đời vì bệnh đậu mùa.
Đến trước lúc qua đời, nghệ nhân Hà Thị Cầu vẫn miệt mài truyền dạy hát xẩm. Ảnh: TL
Cuộc sống nghèo khó là vậy nhưng Nghệ sĩ Ưu tú, nghệ nhân Hà Thị Cầu chưa bao giờ kêu ca phàn nàn mà luôn vui vẻ, lạc quan. Bà có tính cách xuề xòa, hóm hỉnh và dễ gần. Bất cứ ai thích là bà có thể cầm nhị kéo và hát say sưa dù cho nhiều hay chỉ một người nghe. Sinh thời, bà rất thích uống rượu và tửu lượng cũng khá nhưng không bao giờ say xỉn mà luôn tỉnh táo. Khả năng thơ phú của bà cũng khá đặc biệt, nhất là có thể ứng tác nhanh trong mọi hoàn cảnh.
Những ngày cuối đời, Nghệ sĩ Ưu tú, nghệ nhân Hà Thị Cầu vẫn âm thầm và miệt mài truyền dạy hát xẩm cho hậu bối. Sau ngày bà ra đi, các buổi truyền dạy, phục dựng nghệ thuật hát xẩm đã diễn ra tại chính quê hương Ninh Bình của nghệ nhân Hà Thị Cầu.
Năm 2011, Nhà hát Chèo Ninh Bình đã tổ chức lễ khai trương công trình khôi phục, bảo tồn và phát triển nghệ thuật hát xẩm nhằm sưu tầm, biên soạn, truyền dạy và phổ biến các bài hát xẩm theo các làn điệu cổ truyền, dàn dựng chương trình hát xẩm, bảo tồn, phát triển nghệ thuật hát xẩm. Các nghệ sĩ đã sưu tầm các làn điệu, các bài hát xẩm cổ truyền, biên soạn chương trình và trực tiếp truyền dạy nghệ thuật hát xẩm cho các diễn viên, nhạc công Nhà hát Chèo Ninh Bình và các diễn viên quần chúng ở quê hương của nghệ nhân Hà Thị Cầu.
"Việc Bộ VHTTDL tôn vinh Bảo Ninh và Nguyễn Huy Thiệp là một điều rất mới, niềm vui chưa từng có trong lịch sử", nhà thơ Trần Đăng Khoa chia sẻ.
H'Hen Niê vui mừng chia sẻ khoảnh khắc Giáng sinh đầu tiên của con gái Harley. Bé được diện váy đỏ xinh xắn, cùng tạo dáng bên cây thông Noel với các anh chị em. Những biểu cảm đáng yêu của bé khiến người hâm mộ thích thú.
Chia sẻ
Hàng trăm công ty và hàng nghìn người lao động và doanh nghiệp ở miền Trung bị ảnh hưởng bởi lũ lụt đã được các cấp Công đoàn hỗ trợ.
Chia sẻ
Nga sẽ quét sạch quân đội Ukraine khỏi Donbass và giải phóng hoàn toàn khu vực này, dù bằng sức mạnh quân sự hay nỗ lực ngoại giao, Tổng thống Nga Vladimir Putin tuyên bố.
Chia sẻ
Việc bãi nhiệm, cho thôi làm Trưởng thôn, Tổ trưởng tổ dân phố năm 2025 có thể thực hiện trong trường hợp khi không còn được nhân dân tín nhiệm, không hoàn thành nhiệm vụ, vi phạm quyền làm chủ của nhân dân, tham nhũng, lãng phí...
Chia sẻ
Với 300 phần quà từ gồm gạo mỳ tôm, gia vị và tiền mặt đã được Hội Hỗ trợ gia đình Liệt sĩ Việt Nam trao tặng cho người dân nơi rốn lũ tỉnh Phú Yên và Bình Định cũ.
Chia sẻ
Tử vi ngày mai nhấn mạnh, 4 con giáp này tăng thu nhập của mình thông qua các công việc bán thời gian hoặc công việc phụ, khiến ví của họ ngày càng đầy.
Chia sẻ
Theo lời mời của bạn gái quen qua mạng, một thanh niên lặn lội từ tỉnh Tuyên Quang vào các tỉnh phía Nam để gặp mặt. Trên đường đi, thanh niên hết tiền, phải nhịn đói 2 ngày.
Chia sẻ
Bóng chuyền Việt Nam hướng tới SEA Games 33 với chỉ tiêu vừa sức để tránh tạo áp lực cho các VĐV. Theo ông Lê Trí Trường, Tổng thư ký Liên đoàn bóng chuyền Việt Nam (VFV), cả 2 đội nam và nữ đủ khả năng đạt thành tích tốt và thậm chí có thể “mơ vàng” nếu thi đấu thăng hoa đúng thời điểm.
Chia sẻ
Ngày 4/12, UBND xã Mường Hum, tỉnh Lào Cai đã phối hợp với Quỹ Thiện Tâm thuộc tập đoàn VinGroup tổ chức Lễ khởi công xây dựng nhà ký túc xá Trường THCS & THPT Bát Xát.
Chia sẻ
Là thành viên Ban Giám khảo Giải báo chí toàn quốc về nông nghiệp, nông dân, nông thôn năm 2025, ông Hồ Xuân Hùng, Chủ tịch Tổng hội Nông nghiệp và PTNT đã có những đánh giá cao về chất lượng bài dự thi. Giải báo chí do Trung ương Hội Nông dân Việt Nam chủ trì, Báo Nông thôn Ngày nay/Dân Việt phối hợp với Ngân hàng Nông nghiệp và PTNT Việt Nam (Agribank) tổ chức thực hiện.
Chia sẻ
Mô hình trồng chuối, trồng mía xuất khẩu ở xã biên giới Phong Thổ, tỉnh Lai Châu đang mang lại hiệu quả kinh tế tốt. Sản phẩm từ 2 cây trồng chủ lực này ở xã Phong Thổ đã làm tăng hiệu quả sản xuất nông nghiệp, tăng thu nhập cho nông dân.
Chia sẻ
Thời gian gần đây, người dân xã Ô Diên (Hà Nội) liên tục phản ánh tình trạng xe tải chở đất, cát hoạt động rầm rộ trên các tuyến tỉnh lộ 422, đường Tân Hội, Phan Xích, gây bụi mù mịt, tiếng ồn kéo dài và tiềm ẩn nhiều nguy cơ mất an toàn giao thông.
Chia sẻ
Cơ quan CSĐT Công an tỉnh Vĩnh Long tạm đình chỉ điều tra vụ án, tạm đình chỉ điều tra bị can đối với Nguyễn Văn Bảo Trung (SN 1992; ngụ ở xã Tam Ngãi, tỉnh Vĩnh Long) - tài xế trong vụ tai nạn giao thông làm nữ sinh Nguyễn Ngọc Bảo Trân (SN 2010, học sinh lớp 9) tử vong, tuy nhiên gia đình nạn nhân không đồng ý.
Chia sẻ
Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 4/12 cho biết ông tin rằng Tổng thống Nga Vladimir Putin “muốn chấm dứt chiến tranh Ukraine”, bất chấp vòng đàm phán tại Moscow không đạt được đột phá. Ông Trump đồng thời gửi thông điệp rằng, giới lãnh đạo Ukraine nên đồng ý giải quyết xung đột sớm hơn, vì tình hình hiện tại phần lớn đang bất lợi cho họ.
Chia sẻ
Tình trạng kẹt xe tăng lên vào dịp cuối năm tại TP.HCM đã được ghi nhận và thành phố đang vận dụng nhiều giải pháp đồng bộ nhằm kéo giảm ùn tắc, theo Sở Xây dựng TP.HCM.
Chia sẻ
Chiều 4/12, Cơ quan An ninh điều tra Công an tỉnh An Giang cho biết đã tống đạt Quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can, thi hành Lệnh bắt bị can để tạm giam đối với Nguyễn Thanh Duy (SN 1988, trú tại Khóm 3, phường Giá Rai, tỉnh Cà Mau) là thuyền trưởng tàu cá KG-90752-TS để điều tra về hành vi “Tổ chức cho người khác xuất cảnh trái phép”.
Chia sẻ
Ngay sát ngày ĐT bóng chuyền nữ Việt Nam sang Thái Lan để tham dự SEA Games 33, phụ công Nguyễn Thị Trinh đã bất ngờ xin rút lui vì lý do sức khỏe. Thay thế cô sẽ là Lê Như Anh.
Chia sẻ
Có 379 tổ chức phi chính phủ nước ngoài hoạt động thường xuyên tại Việt Nam với tổng giá trị viện trợ giai đoạn 2020-2024 đạt gần 1,14 tỷ USD. Các dự án trải rộng trên phạm vi cả nước, tập trung vào những lĩnh vực thiết yếu như y tế, phát triển kinh tế - xã hội, giải quyết các vấn đề xã hội, giáo dục – đào tạo, tài nguyên – môi trường, xây dựng năng lực tổ chức và hỗ trợ tư pháp…
Chia sẻ
Hà Nội những ngày này đang trong tình trạng ô nhiễm không khí nghiêm trọng. Vì thế, hàng loạt xe rửa đường đã được huy động ra quân, liên tục phun nước rửa dường trên nhiều tuyến phố nhằm giảm bụi và cải thiện chất lượng không khí.
Chia sẻ
Nguyễn Xuân Son xuất trận ngay từ đầu và lập tức ghi bàn, giúp Thép xanh Nam Định vượt lên dẫn trước Shan United trước khi hiệp 1 khép lại.
Chia sẻ
Liên tiếp dùng hợp đồng và hồ sơ giả để chiếm đoạt phí môi giới, nhóm thanh niên 10X hoạt động trót lọt nhiều lần đến mức quên cả nạn nhân cũ. Khi Trọng quay lại một địa chỉ ở Hà Nội, người từng bị nhóm này “qua mặt” đã nhận ra và giữ lại giao cho công an.
Chia sẻ
Năm 2025, Chủ tịch nước ký 2 quyết định đặc xá, cho phép hơn 22.000 phạm nhân tha tù trước thời hạn. Công tác xét duyệt được Bộ Công an thực hiện khẩn trương, chặt chẽ, đồng thời các địa phương đã chuẩn bị phương án tiếp nhận, hỗ trợ họ tái hòa nhập cộng đồng.
Chia sẻ
Cục Cảnh sát hình sự Bộ Công an vừa triệt phá đường dây hoạt động tại Campuchia, mạo danh các dự án của Vingroup, Doji để dụ người Việt đầu tư qua app giả, chiếm đoạt gần 140 tỷ đồng của gần 500 nạn nhân.
Chia sẻ
Thượng úy Phí Thanh Thảo - VĐV thuộc đội tuyển Bắn súng Việt Nam tại SEA Games 33 được đông đảo người hâm mộ chú ý bởi gương mặt khả ái, phong thái tự tin, cuốn hút.
Chia sẻ
Tại phiên thảo luận tổ của Quốc hội chiều 4/12 về dự thảo Luật Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế, Chánh án TAND tối cao Nguyễn Văn Quảng đã có những chia sẻ về sự cần thiết và thách thức trong việc thành lập mô hình xét xử đặc thù này.
Chia sẻ
Vừa qua, ngày 18/11/2025, Bộ trưởng Thương mại Thái Lan Suphajee Suthumpun đã sang Mỹ gặp ông Royce A. Nicolaisen, CEO Otis McAllister-nhà nhập khẩu gạo Thái Lan lớn nhất tại Mỹ-tại Los Angeles để thảo luận về việc mở rộng nhập khẩu gạo.
Chia sẻ
Khu xử lý rác Đa Phước, (TP.HCM) vừa mới điều chỉnh khung giờ tiếp nhận rác thải hàng ngày nên đã ảnh hưởng đến hoạt động thu gom và vận chuyển trên địa bàn thành phố, theo Sở Nông nghiệp và Môi trường TP.HCM.
Chia sẻ
Viglacera (Tổng Công ty Viglacera - CTCP) đang trải qua giai đoạn đầy biến động khi bị truy thu và phạt thuế hơn 731 triệu đồng giữa lúc mạnh tay tái cơ cấu, đóng loạt chi nhánh. Kết quả kinh doanh quý 3 giảm sâu, cổ phiếu cũng trượt dài từ vùng đỉnh.
Chia sẻ
Tin mới nhất liên quan đến xả lũ, theo UBND xã Liên Hương, tỉnh Lâm Đồng( huyện Tuy Phong, tỉnh Bình Thuận trước đây) do mưa lớn, hồ Lòng Sông xả lũ vào đêm 3/12 đến sáng ngày 4/12, trên địa bàn xã Liên Hương hơn 1.000 căn nhà bị ngập sâu, có 13 ghe bị chìm, 25 ghe bị đứt neo trôi, ước tính thiệt hại ban đầu tại xã này trên 30 tỷ đồng.
Chia sẻ
Để doanh nghiệp bắt kịp xu thế phát triển của xã hội ngày nay, nhất là trong bối cảnh chuyển đổi số, một trong những yếu tố tiên quyết là đầu tư về nhân lực, trong đó thay đổi từ nhận thức đến văn hóa làm việc để cải thiện nâng suất chất lượng.
Chia sẻ
Tin tức 
Thế giới 
Nhà nông 
Hội và Cuộc sống 
Đại đoàn kết dân tộc 
Kinh tế 
Thể thao 
Văn hóa - Giải trí 
Xã hội 
Bạn đọc 
Nhà đất 
Media 
Chuyển động Sài Gòn 
Pháp luật 
Dân Việt trò chuyện 
Gia đình 
Đông Tây - Kim Cổ 
Hà Nội hôm nay 
Radio Nông dân 
Doanh nghiệp 
Đăng nhập
Hà Tùng Long 
