Bình luận
0
Trạng nguyên vinh quy bái tổ. Ảnh: Pháp luật Việt Nam
Người khai đại khoa cho dòng họ Nguyễn ở Canh Hoạch là ông Nguyễn Bá Ký. Trong cuốn Các nhà khoa bảng Việt Nam 1075-1919 có đoạn viết "Phạm Bá Ký người xã Canh Hoạch huyện Thanh Oai, cha của Phạm Đức Lượng, ông nội của Phạm Khuông Lễ".
Bản dịch văn bia lưu ở Quốc Tử Giám khắc tên những người đỗ Tiến sĩ khoa Quý Mùi niên hiệu Quang Thuận năm thứ tư (1463) cũng ghi là Phạm Bá Ký. Thế nhưng các đời sau Phạm Bá Ký như trạng Nguyên Đức Lượng, Tiến sĩ Khuông Lễ là con và cháu ông, các văn bia, sách Đại Việt sử ký toàn thư, Đăng khoa lục và một số tài liệu của các soạn giả và phả tộc đều ghi là họ Nguyễn.
Như vậy, vấn đề đặt ra: Tại sao ông Nguyễn Bá Ký đi thi lại đổi sang họ Phạm hay tại sao - tổ tiên họ Nguyễn ở Canh Hoạch từ sau ông Phạm Bá Ký đang là họ Phạm lại đổi sang họ Nguyễn? Vấn đề này vẫn còn đang được nhiều nhà khoa học nghiên cứu.
Còn theo các cụ dòng họ Nguyễn ở Canh Hoạch thì dòng họ này có quan hệ thân tộc với dòng họ Nguyễn Trãi - ở Nhị Khê từ thời Nguyễn Phi Khanh cha Nguyễn Trãi vốn ở làng Chi Ngãi (Chí Linh - Hải Dương) dời sang Nhị Khê lấy đó là bản quán. Lúc bấy giờ có một người em cùng đi, lập quê ở Canh Hoạch. Các cụ khẩu truyền câu "Anh ở Ngọc Ổi (tên cũ làng Nhị Khê) em về Cố Hạc (tên cũ làng Canh Hoạch).
Trạng cậu, trạng cháu. Ảnh: Pháp luật Việt Nam
Gặp thời nhiễu nhương, sự kiện Lệ chi Viên (4/8/1442) đã dẫn đến cái án bất công nhất trong lịch sử là đại công thần Nguyễn Trãi bị tru di tam tộc, vì có liên quan nên dòng họ Nguyễn ở Canh Hoạch phải đổi họ đế đi thi. Đợi tới khi "bể yên gió lặng" Nguyễn Trãi được vua Lê Thánh Tông minh oan, con cháu dòng họ Nguyễn ở Canh Hoạch mới cải đổi lại về họ cũ.
Phạm Bá Ký tức Nguyễn Bá Ký đỗ đệ tam giáp đồng Tiến sĩ xuất thân khoa Quý Mùi niên hiệu Quang Thuận 4 (1463) đời Lê Thánh Tông. Ông làm quan to trong triều thăng thưởng đến chức Binh bộ thượng thư.
Nguyễn Đức Lượng, sách Các nhà khoa bảng Việt Nam 1075-1919, ghi chú ông là: "Người xã Canh Hoạch huyện Thanh Oai. Con của Nguyễn Bá Ký, cha Nguyễn Khuông Lễ. Đệ nhất giáp Tiến sĩ cập đệ đệ nhất danh (Trạng nguyên) khoa Giáp Tuất niên hiệu Hồng Thuận 6 (1514) đời Lê Tương Dực. Thi đỗ năm 50 tuổi. Lúc đầu tên là Hề được vua phê cho đổi tên là Đức Lượng. Làm quan đến chức Lễ bộ Tả thị lang. Sau khi mất được tặng thượng thư".
Sách Các Trạng nguyên nước ta thêm chi tiết Trạng nguyên "Nguyễn Đức Lương được đi sứ phương Bắc, khi mất thăng thượng thư".
Nguyễn Khuông Lễ con của Nguyễn Đức Lượng, cháu Nguyễn Bá Ký, đỗ đệ tam giáp đồng tiến sĩ xuất thân khoa Ất Mùi niên hiệu Đại Chính 6 (1535) đời Mạc Đặng Doanh, được đi sứ, làm quan đến chức Hữu thị lang, tước bá.
Vài nét sơ lược tiểu sử các vị dại khoa của dòng họ Nguyễn cho thấy rõ sau khi đỗ các vị đều được bổ nhiệm làm quan, về cuối đời đều được thăng thưởng chức tước to trong triều.
Đáng lưu ý là hai cha con Nguyễn Đức Lượng và Nguyễn Khuông Lễ được tiến cử đi sứ chứng tỏ dòng họ Nguyễn ở Canh Hoạch tổ tiên có khiếu ngoại giao. Tưởng nhớ những người hiền tài trong họ, hàng năm họ Nguyễn tổ chức việc họ lớn vào ngày 15 tháng 2.
Trong nhà thờ Trạng nguyên có đôi câu đối rất hay: "Cựu Trạng nguyên, sanh Trạng nguyên nhất giáp khoa danh quang sử bút. Phụ Tiến sĩ, tử Tiến sĩ bát truyền chung đỉnh dụ gia khương.
Dịch nghĩa là: "Cậu Trạng nguyên, cháu Trạng nguyên, khoa danh đỗ đầu sáng danh sử sách. Cha Tiến sĩ, con Tiến sĩ, tám đời quyền quý phúc đầy nhà".
Từ xưa tới nay, dân làng Canh Hoạch vẫn còn truyền đời cầu chuyện ly kỳ về Trạng cậu, Trạng cháu.
Kể rằng: ông Nguyễn Đức Lượng có người em gái là Nguyễn Thị Hiền giỏi giang, xinh xắn, dáng vẻ con nhà quyền quý. Lúc chưa thành đạt ông có mời một thầy địa lý Tàu tìm cho ngôi đất để mộ tổ phụ.
Ông thầy địa lý tìm được kiểu đất rất đẹp nhưng bảo 3 năm sau mới đặt mộ. Sắp tới ngày đặt mộ thì xảy ra chuyện bất ngờ.
Ở làng Tảo Dương có công tử Nguyễn Doãn Toại, đỗ thám hoa khoa Tân Sửu niên hiệu Hồng Đức 12 (1481) đời Lê Thánh Tông mắc bệnh phong bỏ làng ra làm lều ở kiểu đất trên con Hỏa Tinh mà ông thầy địa lý đã chọn cho gia đình ông Lượng đặt mộ.
Thấy vậy gia đình ông Lượng tìm mọi lý lẽ thuyết phục công tử Toại chuyển chỗ ở, cậu ta vẫn không nghe. Cho tới ngày thày địa lý sang định ngày giờ đặt mộ, công tử Toại vẫn không thuận theo ý gia đình ông Lượng buộc lòng ông Lượng phải thú thực công việc đại sự của nhà để công tử thông cảm. Nghe xong, công tử Toại xin ông Lượng cho cô em gái xinh đẹp tên là Hiền ra trò chuyện với chàng một đêm thì hôm sau công tử sẽ chuyển chỗ. Về nhà ông Lượng than thở với thầy địa lý, ai dè cô em gái biết chuyện xin anh tự nguyện ra với công tử.
Đêm đó hai người đang ái ân mặn nồng thì công tử Toại đột tử trên bụng. Cô Hiền vội vàng về cấp báo gia đình. Nghe tin dữ, ông Lượng cho người xuống báo tin không may để gia đình ông Thám hoa biết cùng nhau lo liệu an táng cho công tử Toại ở chỗ khác, và cũng dự kiến sáng hôm sau mang mộ tổ đặt vào kiểu đất đó.
Sáng hôm sau hai gia đình ra thì tử thi công tử Toại đã bị mối bồi đất táng thành đống. Ông Lượng chỉ còn kêu trời cho nhà mình hết phúc đành táng mả bố vào bên mộ công tử Toại, gọi là huyệt bàng.
Em gái ông mang thai, ông Lượng buồn phiền lo liệu làm cho em căn nhà nhỏ ở rìa làng. Về sau cô Hiền sinh cậu con trai đặt tên là Nguyễn Thiến. Thiến rất thông minh, học đầu nhớ đấy, kịp 6 tuổi đã giục mẹ cho lên theo học ông cậu là Nguyễn Đức Lượng.
Năm 50 tuổi, Nguyễn Đức Lượng thi đỗ Trạng Nguyên nhậm chức ra làm quan. Nguyễn Thiến ở nhà đèn sách theo nghiếp cậu mở lớp dạy học. Bấy giờ triều đình chia bè kéo đảng lộn xộn, đợi khi triều Mạc thịnh bình đến năm 1532 đời Mạc Đăng Doanh, Nguyễn Thiến mới đèn sách đi thi. Khoa ấy ông đỗ Trạng Nguyên.
Truyền thuyết trên vốn lưu truyền lâu đời ở làng. Một số sách thời trước đều có ghi như Đại Nam long thủ tục (hiện còn bản lưu ở dòng họ chép các truyện ly kỳ về các Trạng Nguyên ở nước ta), sách Lịch đại danh hiền phổ và Đăng khoa lục của Tiến sĩ Trần Tiến đều có ghi.
Phải nói câu chuyện đã thể hiện được tấm lòng ngưỡng mộ của dân chúng về hai vị trạng nguyên có quan hệ thân tộc: trạng cậu, trạng cháu, lại cùng từ một nơi nuôi dưỡng phát triển tài năng là làng Canh Hoạch.
Nói như vậy để thấy quê nội trạng nguyên Nguyễn Thiến ở Tảo Dương nhưng ông sinh sống, học hành là ở Canh Hoạch. Các thư tịch cổ đều chú giải Nguyễn Thiến "người trang Tảo Dương sau dời cư sang quê ngoại xã Canh Hoạch".
Sách Các nhà khoa bảng Việt Nam 1075-1919 đã ghi "Nguyễn Doãn Địch nguyên quán xã Tảo Dương, trú quán xã Canh Hoạch, ông nội Nguyễn Thiến".
Cũng sách nêu trên tóm tắt cuộc đời Trạng Nguyên Nguyễn Thiến như sau: "Nguyễn Thiến, người xã Canh Hoạch huyện Thanh Oai, 38 tuổi đỗ Hội nguyên, được ban đệ nhất giáp tiến sĩ cập đệ độ nhất (Trạng Nguyên) khoa Nhâm Thìn niên hiệu Đại Chính 3 (1532) đời Mạc Đặng Doanh. Ông làm quan nhà Mạc đến chức Lại bộ thượng thư, ngự sử đài đồ ngự sử, Đông các đại học sĩ, Nhập thị kinh điên, tước Thư quận công.
Sau vì bất mãn với nhà Mạc, ông cùng với thông gia là đại tướng Thái tổ phụng quốc công Lê Bá Ly dẫn quân chúng trốn vào Thanh Hóa quy thuận triều Lê Trung Hưng. Vua Lê Trung Hưng ban thưởng, cho giữ nguyên các chức tước, đảm trách việc tuyển bổ quan lại cho nhà Lê trong khoảng 8 năm. Mất năm Thiên Hựu (1557, đời Lê Anh Tông) thọ 63 tuổi".
Nguyễn Thiến tên hiệu là Cảo Xuyên là danh sĩ có tiếng ở thế kỷ XVI. Ông đỗ Trạng Nguyên trước Nguyễn Bỉnh Khiêm 1 khoa, sau đó hai vị Trạng Nguyên này thường xướng họa thơ văn với nhau. Hiện còn một số bài thơ của Nguyễn Thiến chép trong Toàn Việt thí lục và Bạch Vân am thi tập.
Kể từ khi Nguyễn Thiến dời cư lên sống ở quê ngoại, ông coi đó là vùng đất nuôi dưỡng và giúp ông thành đạt do vậy các con ông đã để lại nhiều kỷ niệm với làng Vác - Canh Hoạch. Người Canh Hoạch cũng coi những người trong gia đình ông như là người làng mình.
Từ đền thờ trạng cậu, du khách đi về hướng đông để thăm nơi ở xưa của bà Nguyễn Thị Hiền - mẹ Trạng Nguyên Nguyễn Thiến. Nơi đây dân làng Vác đá làm một nhà sắc bảo lưu những tờ sắc vua ban cho những người tiết hạnh, hiền tài trong gia đình Trạng Nguyên Nguyễn Thiến. Nguyễn Thiến là cha của Nguyễn Quyện một danh tướng lỗi lạc thời nhà Mạc.
Tôi vừa đau đớn vừa cảm thấy mình thật thất bại.
Chia sẻ
Tháng Giêng năm Gia Khánh thứ 4, Thái thượng Hoàng Càn Long Đế qua đời, Vương Hoài Tổ dâng tấu vạch tội Hòa Thân. Gia Khánh Đế lập tức ra chiếu lệnh cách chức Hòa Thân, giam vào ngục, xử tử hình.
Chia sẻ
Theo lịch sử, Tần Mục công là người đã đưa nước Tần từ vị trí một chư hầu xa xôi hẻo lánh ở phía Tây bắc Trung Quốc vươn lên địa vị bá chủ thời Xuân Thu. Và tất nhiên, thành công này không thể không nhắc tới “quân sư” đại tài Bách Lý Hề.
Chia sẻ
NATO khẳng định khối lượng vũ khí viện trợ cho Ukraine không hề suy giảm, bất chấp những thay đổi trong chính sách của Mỹ sau khi ông Donald Trump trở lại cầm quyền, theo UATV English.
Chia sẻ
HLV Đoàn Minh Hải hiện đang được coi là một trong những ứng cử viên sáng giá có thể dẫn dắt ĐT nữ Việt Nam khi HLV Mai Đức Chung nhiều khả năng rời "ghế nóng".
Chia sẻ
Á khôi 2 Hoa khôi Duyên dáng Áo dài Việt Nam 2025 Đinh Thị Phương Anh sở hữu nhan sắc ngọt ngào, duyên dáng
Chia sẻ
Ngày 23/12, tại trụ sở UBND xã Mường É, tỉnh Sơn La, Báo Nông thôn Ngày nay/Điện tử Dân Việt phối hợp với Công ty Ty DVL Ventures – Hà Vy và các nhà hảo tâm tổ chức chương trình “Chợ yêu thương vùng cao Mường É”. Tham dự chương trình có lãnh đạo xã Mường É, đại diện các trường học trên địa bàn cùng đông đảo bà con các dân tộc trong xã.
Chia sẻ
Ngày 11/12/2025 tại Hà Tĩnh - Ngân hàng TMCP Đông Nam Á (SeABank, HOSE:SSB) đã trao tặng 670.984 cây keo giống cho các hộ dân tại xã Kỳ Hoa, tỉnh Hà Tĩnh nhằm phục hồi hệ sinh thái rừng bị tàn phá nghiêm trọng bởi cơn bão Bualoi, đồng thời tạo sinh kế bền vững cho người dân địa phương. Qua đó nâng tổng số cây Ngân hàng trao tặng và trồng vượt 1 triệu cây xanh trên khắp cả nước nhằm phủ xanh đất trống, đồi núi trọc.
Chia sẻ
Mùa lễ hội cuối năm mang đến không khí rộn ràng của mua sắm, gặp gỡ và những chuyến đi nối tiếp nhau. Đây cũng là lúc những người tiêu dùng thông thái lên kế hoạch để chi tiêu hợp lý và “tận dụng” tối đa các ưu đãi từ các ngân hàng hay các thương hiệu, cho trải nghiệm mua sắm trong giai đoạn cao điểm thêm trọn vẹn.
Chia sẻ
Theo các nguồn tin, mâu thuẫn giữa Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio và Đặc phái viên Steve Witkoff đang ngày càng sâu sắc, khi hai bên bất đồng gay gắt về cách thức chấm dứt cuộc chiến tại Ukraine, theo Intellinews.
Chia sẻ
Lãnh đạo LĐBĐ Malaysia xác nhận "đầu hàng" trước FIFA; HLV Thawatchai quyết “sửa sai” ở giải U23 châu Á; Ronaldo lọt Top 5 cầu thủ có thể gây thất vọng ở World Cup 2026; Disasi sắp chia tay Chelsea; Bruno Fernandes đi ăn tối cùng gia đình.
Chia sẻ
SEA Games 33 đã chính thức khép lại, đánh dấu một kỳ đại hội nhiều cảm xúc và dấu ấn đáng nhớ của thể thao Việt Nam. Những tài năng thể thao đang được Quỹ Phát triển Tài năng Việt tài trợ học bổng Đại học đã thi đấu đầy nỗ lực và giành được những tấm huy chương giá trị.
Chia sẻ
“Khu vực kinh tế tư nhân không chỉ dừng ở mong muốn tham gia, mà đã bắt đầu chuyển động thực chất, tìm kiếm đối tác, chuẩn bị nguồn lực để bước vào đảm nhận những dự án mang tầm quốc gia”, TS Nguyễn Minh Phong nhận định.
Chia sẻ
Nhiều ngôi sao hàng đầu trong showbiz Việt bị bắt giam trong năm qua như Nguyễn Thúc Thùy Tiên, Trương Ngọc Ánh, Công Trí...
Chia sẻ
Sư thầy chủ trì hôn lễ đã hé lộ hành động xúc động khi Shin Min Ah từng đội gạo lên núi cầu nguyện cho Kim Woo Bin vượt qua bạo bệnh khiến quan khách rơi nước mắt.
Chia sẻ
Bệnh nhân nhập viện trong tình trạng đau đầu, chóng mặt, yếu tứ chi, tăng phản xạ gân xương và phân ly cảm giác, không tự sinh hoạt được, ăn qua sonde dạ dày.
Chia sẻ
Với việc chơi xuất sắc tại SEA Games 33, góp công lớn giúp U22 Việt Nam giành HCV, tiền đạo Nguyễn Đình Bắc đã vinh dự nhận được bằng khen từ Bộ trưởng Bộ Công an.
Chia sẻ
Tại kỳ họp thứ 35, HĐND tỉnh Hưng Yên đã thực hiện quy trình cho thôi làm nhiệm vụ đại biểu HĐND tỉnh khóa XVII, nhiệm kỳ 2021 - 2026 đối với ông Nguyễn Quốc Vương - nguyên Phó Giám đốc Công an tỉnh do được điều động, phân công công tác khác.
Chia sẻ
Theo tử vi ngày mai, 4 con giáp dũng cảm tiến về phía trước, tài lộc liên tục đổ về, có cơ hội thoát nghèo trở nên giàu có vào dịp Giáng sinh.
Chia sẻ
Tỉnh Đồng Tháp mới (sau sáp nhập tỉnh Tiền Giang) tập trung tháo gỡ vướng mắc, tăng tốc giải ngân 100% vốn đầu tư công năm 2025, thúc đẩy tăng trưởng GRDP trên 8%.
Chia sẻ
Thất bại của châu Âu trong việc sử dụng tài sản Nga bị phong tỏa để tài trợ cho Ukraine không chỉ phơi bày sự chia rẽ nội khối, mà còn đẩy Kiev vào thế ngày càng khó trụ vững trong cuộc chiến tiêu hao với Moscow, theo Politico.
Chia sẻ
Về nhà sau khi cùng U22 Việt Nam giành HCV môn bóng đá nam SEA Games 33, trung vệ Phạm Lý Đức đã giao lưu bóng đá và phát quà từ thiện cho bà con tại quê nhà Long Thuận, Tây Ninh.
Chia sẻ
Bệnh nhân nhập viện trong tình trạng co giật, đau đầu, không hề nghĩ rằng mình bị nhiễm ký sinh trùng nguy hiểm.
Chia sẻ
Triệu Lộ Tư vực dậy sự nghiệp rực rỡ nhờ tác phẩm thành công vang dội trong khi Ngu Thư Hân đối mặt với làn sóng tẩy chay mạnh mẽ vì hàng loạt bê bối đời tư cùng dự án phim thua lỗ nặng nề.
Chia sẻ
Chính phủ quần đảo Marshall bắt đầu giải ngân khoản trợ cấp 200 USD mỗi quý cho mọi công dân cư trú trên lãnh thổ nhằm giảm bớt áp lực tài chính và ngăn chặn làn sóng di cư.
Chia sẻ
Không khí Giáng sinh 2025 đang "bùng nổ" tại khu vực Nhà thờ Lớn. Toạ độ "sống ảo" này đang thu hút hàng ngàn lượt khách đổ về chụp ảnh, check-in.
Chia sẻ
Công an TP Đà Nẵng cho biết đang khẩn trương truy bắt nghi phạm dùng hung khí tấn công một người phụ nữ trên địa bàn phường An Khê, hiện đối tượng vẫn đang bỏ trốn.
Chia sẻ
Trung ương biểu quyết thông qua với số phiếu tập trung cao nhân sự giới thiệu tham gia Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIV; giới thiệu nhân sự tham gia Bộ Chính trị, Ban Bí thư, lãnh đạo chủ chốt của Đảng và Nhà nước khóa XIV, nhiệm kỳ 2026 - 2031, để trình Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng.
Chia sẻ
Với kinh nghiệm 30 năm trồng sầu riêng, ông Nguyễn Hoàng Anh ở ấp 4, xã Đại Hải, TP Cần Thơ giờ có thu nhập hàng tỷ đồng mỗi năm. Khi thị trường ngày càng có nhu cầu cao về sản phẩm sầu riêng sạch, ông Hoàng Anh nhanh chóng chuyển hướng trồng sầu riêng hữu cơ...
Chia sẻ
Sau khi gia nhập Mạng lưới Thành phố học tập toàn cầu của UNESCO, TP.HCM lên kế hoạch số hóa dữ liệu học tập cá nhân và đẩy mạnh phân cấp cho cơ sở sau khi sắp xếp đơn vị hành chính.
Chia sẻ
Tin tức 
Thế giới 
Nhà nông 
Hội và Cuộc sống 
Đại đoàn kết dân tộc 
Kinh tế 
Thể thao 
Văn hóa - Giải trí 
Xã hội 
Bạn đọc 
Nhà đất 
Media 
Chuyển động Sài Gòn 
Pháp luật 
Dân Việt trò chuyện 
Gia đình 
Đông Tây - Kim Cổ 
Hà Nội hôm nay 
Radio Nông dân 
Doanh nghiệp 
Đăng nhập
Ngọc Trìu
