Bình luận
0
Trạng nguyên vinh quy bái tổ. Ảnh: Pháp luật Việt Nam
Người khai đại khoa cho dòng họ Nguyễn ở Canh Hoạch là ông Nguyễn Bá Ký. Trong cuốn Các nhà khoa bảng Việt Nam 1075-1919 có đoạn viết "Phạm Bá Ký người xã Canh Hoạch huyện Thanh Oai, cha của Phạm Đức Lượng, ông nội của Phạm Khuông Lễ".
Bản dịch văn bia lưu ở Quốc Tử Giám khắc tên những người đỗ Tiến sĩ khoa Quý Mùi niên hiệu Quang Thuận năm thứ tư (1463) cũng ghi là Phạm Bá Ký. Thế nhưng các đời sau Phạm Bá Ký như trạng Nguyên Đức Lượng, Tiến sĩ Khuông Lễ là con và cháu ông, các văn bia, sách Đại Việt sử ký toàn thư, Đăng khoa lục và một số tài liệu của các soạn giả và phả tộc đều ghi là họ Nguyễn.
Như vậy, vấn đề đặt ra: Tại sao ông Nguyễn Bá Ký đi thi lại đổi sang họ Phạm hay tại sao - tổ tiên họ Nguyễn ở Canh Hoạch từ sau ông Phạm Bá Ký đang là họ Phạm lại đổi sang họ Nguyễn? Vấn đề này vẫn còn đang được nhiều nhà khoa học nghiên cứu.
Còn theo các cụ dòng họ Nguyễn ở Canh Hoạch thì dòng họ này có quan hệ thân tộc với dòng họ Nguyễn Trãi - ở Nhị Khê từ thời Nguyễn Phi Khanh cha Nguyễn Trãi vốn ở làng Chi Ngãi (Chí Linh - Hải Dương) dời sang Nhị Khê lấy đó là bản quán. Lúc bấy giờ có một người em cùng đi, lập quê ở Canh Hoạch. Các cụ khẩu truyền câu "Anh ở Ngọc Ổi (tên cũ làng Nhị Khê) em về Cố Hạc (tên cũ làng Canh Hoạch).
Trạng cậu, trạng cháu. Ảnh: Pháp luật Việt Nam
Gặp thời nhiễu nhương, sự kiện Lệ chi Viên (4/8/1442) đã dẫn đến cái án bất công nhất trong lịch sử là đại công thần Nguyễn Trãi bị tru di tam tộc, vì có liên quan nên dòng họ Nguyễn ở Canh Hoạch phải đổi họ đế đi thi. Đợi tới khi "bể yên gió lặng" Nguyễn Trãi được vua Lê Thánh Tông minh oan, con cháu dòng họ Nguyễn ở Canh Hoạch mới cải đổi lại về họ cũ.
Phạm Bá Ký tức Nguyễn Bá Ký đỗ đệ tam giáp đồng Tiến sĩ xuất thân khoa Quý Mùi niên hiệu Quang Thuận 4 (1463) đời Lê Thánh Tông. Ông làm quan to trong triều thăng thưởng đến chức Binh bộ thượng thư.
Nguyễn Đức Lượng, sách Các nhà khoa bảng Việt Nam 1075-1919, ghi chú ông là: "Người xã Canh Hoạch huyện Thanh Oai. Con của Nguyễn Bá Ký, cha Nguyễn Khuông Lễ. Đệ nhất giáp Tiến sĩ cập đệ đệ nhất danh (Trạng nguyên) khoa Giáp Tuất niên hiệu Hồng Thuận 6 (1514) đời Lê Tương Dực. Thi đỗ năm 50 tuổi. Lúc đầu tên là Hề được vua phê cho đổi tên là Đức Lượng. Làm quan đến chức Lễ bộ Tả thị lang. Sau khi mất được tặng thượng thư".
Sách Các Trạng nguyên nước ta thêm chi tiết Trạng nguyên "Nguyễn Đức Lương được đi sứ phương Bắc, khi mất thăng thượng thư".
Nguyễn Khuông Lễ con của Nguyễn Đức Lượng, cháu Nguyễn Bá Ký, đỗ đệ tam giáp đồng tiến sĩ xuất thân khoa Ất Mùi niên hiệu Đại Chính 6 (1535) đời Mạc Đặng Doanh, được đi sứ, làm quan đến chức Hữu thị lang, tước bá.
Vài nét sơ lược tiểu sử các vị dại khoa của dòng họ Nguyễn cho thấy rõ sau khi đỗ các vị đều được bổ nhiệm làm quan, về cuối đời đều được thăng thưởng chức tước to trong triều.
Đáng lưu ý là hai cha con Nguyễn Đức Lượng và Nguyễn Khuông Lễ được tiến cử đi sứ chứng tỏ dòng họ Nguyễn ở Canh Hoạch tổ tiên có khiếu ngoại giao. Tưởng nhớ những người hiền tài trong họ, hàng năm họ Nguyễn tổ chức việc họ lớn vào ngày 15 tháng 2.
Trong nhà thờ Trạng nguyên có đôi câu đối rất hay: "Cựu Trạng nguyên, sanh Trạng nguyên nhất giáp khoa danh quang sử bút. Phụ Tiến sĩ, tử Tiến sĩ bát truyền chung đỉnh dụ gia khương.
Dịch nghĩa là: "Cậu Trạng nguyên, cháu Trạng nguyên, khoa danh đỗ đầu sáng danh sử sách. Cha Tiến sĩ, con Tiến sĩ, tám đời quyền quý phúc đầy nhà".
Từ xưa tới nay, dân làng Canh Hoạch vẫn còn truyền đời cầu chuyện ly kỳ về Trạng cậu, Trạng cháu.
Kể rằng: ông Nguyễn Đức Lượng có người em gái là Nguyễn Thị Hiền giỏi giang, xinh xắn, dáng vẻ con nhà quyền quý. Lúc chưa thành đạt ông có mời một thầy địa lý Tàu tìm cho ngôi đất để mộ tổ phụ.
Ông thầy địa lý tìm được kiểu đất rất đẹp nhưng bảo 3 năm sau mới đặt mộ. Sắp tới ngày đặt mộ thì xảy ra chuyện bất ngờ.
Ở làng Tảo Dương có công tử Nguyễn Doãn Toại, đỗ thám hoa khoa Tân Sửu niên hiệu Hồng Đức 12 (1481) đời Lê Thánh Tông mắc bệnh phong bỏ làng ra làm lều ở kiểu đất trên con Hỏa Tinh mà ông thầy địa lý đã chọn cho gia đình ông Lượng đặt mộ.
Thấy vậy gia đình ông Lượng tìm mọi lý lẽ thuyết phục công tử Toại chuyển chỗ ở, cậu ta vẫn không nghe. Cho tới ngày thày địa lý sang định ngày giờ đặt mộ, công tử Toại vẫn không thuận theo ý gia đình ông Lượng buộc lòng ông Lượng phải thú thực công việc đại sự của nhà để công tử thông cảm. Nghe xong, công tử Toại xin ông Lượng cho cô em gái xinh đẹp tên là Hiền ra trò chuyện với chàng một đêm thì hôm sau công tử sẽ chuyển chỗ. Về nhà ông Lượng than thở với thầy địa lý, ai dè cô em gái biết chuyện xin anh tự nguyện ra với công tử.
Đêm đó hai người đang ái ân mặn nồng thì công tử Toại đột tử trên bụng. Cô Hiền vội vàng về cấp báo gia đình. Nghe tin dữ, ông Lượng cho người xuống báo tin không may để gia đình ông Thám hoa biết cùng nhau lo liệu an táng cho công tử Toại ở chỗ khác, và cũng dự kiến sáng hôm sau mang mộ tổ đặt vào kiểu đất đó.
Sáng hôm sau hai gia đình ra thì tử thi công tử Toại đã bị mối bồi đất táng thành đống. Ông Lượng chỉ còn kêu trời cho nhà mình hết phúc đành táng mả bố vào bên mộ công tử Toại, gọi là huyệt bàng.
Em gái ông mang thai, ông Lượng buồn phiền lo liệu làm cho em căn nhà nhỏ ở rìa làng. Về sau cô Hiền sinh cậu con trai đặt tên là Nguyễn Thiến. Thiến rất thông minh, học đầu nhớ đấy, kịp 6 tuổi đã giục mẹ cho lên theo học ông cậu là Nguyễn Đức Lượng.
Năm 50 tuổi, Nguyễn Đức Lượng thi đỗ Trạng Nguyên nhậm chức ra làm quan. Nguyễn Thiến ở nhà đèn sách theo nghiếp cậu mở lớp dạy học. Bấy giờ triều đình chia bè kéo đảng lộn xộn, đợi khi triều Mạc thịnh bình đến năm 1532 đời Mạc Đăng Doanh, Nguyễn Thiến mới đèn sách đi thi. Khoa ấy ông đỗ Trạng Nguyên.
Truyền thuyết trên vốn lưu truyền lâu đời ở làng. Một số sách thời trước đều có ghi như Đại Nam long thủ tục (hiện còn bản lưu ở dòng họ chép các truyện ly kỳ về các Trạng Nguyên ở nước ta), sách Lịch đại danh hiền phổ và Đăng khoa lục của Tiến sĩ Trần Tiến đều có ghi.
Phải nói câu chuyện đã thể hiện được tấm lòng ngưỡng mộ của dân chúng về hai vị trạng nguyên có quan hệ thân tộc: trạng cậu, trạng cháu, lại cùng từ một nơi nuôi dưỡng phát triển tài năng là làng Canh Hoạch.
Nói như vậy để thấy quê nội trạng nguyên Nguyễn Thiến ở Tảo Dương nhưng ông sinh sống, học hành là ở Canh Hoạch. Các thư tịch cổ đều chú giải Nguyễn Thiến "người trang Tảo Dương sau dời cư sang quê ngoại xã Canh Hoạch".
Sách Các nhà khoa bảng Việt Nam 1075-1919 đã ghi "Nguyễn Doãn Địch nguyên quán xã Tảo Dương, trú quán xã Canh Hoạch, ông nội Nguyễn Thiến".
Cũng sách nêu trên tóm tắt cuộc đời Trạng Nguyên Nguyễn Thiến như sau: "Nguyễn Thiến, người xã Canh Hoạch huyện Thanh Oai, 38 tuổi đỗ Hội nguyên, được ban đệ nhất giáp tiến sĩ cập đệ độ nhất (Trạng Nguyên) khoa Nhâm Thìn niên hiệu Đại Chính 3 (1532) đời Mạc Đặng Doanh. Ông làm quan nhà Mạc đến chức Lại bộ thượng thư, ngự sử đài đồ ngự sử, Đông các đại học sĩ, Nhập thị kinh điên, tước Thư quận công.
Sau vì bất mãn với nhà Mạc, ông cùng với thông gia là đại tướng Thái tổ phụng quốc công Lê Bá Ly dẫn quân chúng trốn vào Thanh Hóa quy thuận triều Lê Trung Hưng. Vua Lê Trung Hưng ban thưởng, cho giữ nguyên các chức tước, đảm trách việc tuyển bổ quan lại cho nhà Lê trong khoảng 8 năm. Mất năm Thiên Hựu (1557, đời Lê Anh Tông) thọ 63 tuổi".
Nguyễn Thiến tên hiệu là Cảo Xuyên là danh sĩ có tiếng ở thế kỷ XVI. Ông đỗ Trạng Nguyên trước Nguyễn Bỉnh Khiêm 1 khoa, sau đó hai vị Trạng Nguyên này thường xướng họa thơ văn với nhau. Hiện còn một số bài thơ của Nguyễn Thiến chép trong Toàn Việt thí lục và Bạch Vân am thi tập.
Kể từ khi Nguyễn Thiến dời cư lên sống ở quê ngoại, ông coi đó là vùng đất nuôi dưỡng và giúp ông thành đạt do vậy các con ông đã để lại nhiều kỷ niệm với làng Vác - Canh Hoạch. Người Canh Hoạch cũng coi những người trong gia đình ông như là người làng mình.
Từ đền thờ trạng cậu, du khách đi về hướng đông để thăm nơi ở xưa của bà Nguyễn Thị Hiền - mẹ Trạng Nguyên Nguyễn Thiến. Nơi đây dân làng Vác đá làm một nhà sắc bảo lưu những tờ sắc vua ban cho những người tiết hạnh, hiền tài trong gia đình Trạng Nguyên Nguyễn Thiến. Nguyễn Thiến là cha của Nguyễn Quyện một danh tướng lỗi lạc thời nhà Mạc.
Khởi nghĩa khăn vàng là cuộc nổi dậy của nông dân ở Trung Quốc chống lại nhà Hán, kéo dài suốt 21 năm và gây ra những hậu quả sâu rộng, đánh dấu sự khởi đầu của thời kì Tam quốc.
Vụ sụt lún bất ngờ trên đường Nguyễn Công Trứ, TP Đà Nẵng làm xuất hiện hố sâu nuốt trọn hai ô tô, đặt ra nhiều câu hỏi về điểm bất thường tại khu vực giáp công trình đang thi công phần ngầm.
Chia sẻ
Góp ý cho chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đến năm 2035 tại phiên thảo luận tại tổ, Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, GS.TS Nguyễn Thị Lan, Giám đốc Học viện Nông nghiệp Việt Nam, Đoàn Đại biểu Quốc hội Hà Nội đánh giá cao cách tiếp cận tích hợp ba chương trình vào một khung chung, giúp giảm trùng lặp và nâng hiệu quả đầu tư.
Chia sẻ
Đoạn video do một chiến binh tình nguyện người Mỹ ghi lại tại Ukraine đang gây chú ý mạnh trên mạng xã hội vì hiếm hoi cho thấy cảnh dụ hàng binh sĩ Nga giữa chiến trường Donbass khốc liệt.
Chia sẻ
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tiêm chủng là một trong những biện pháp hiệu quả nhất để phòng ngừa một số loại viêm màng não do vi khuẩn phổ biến, trong đó có viêm màng não do não mô cầu.
Chia sẻ
Nhu cầu về sản phẩm có chất lượng cao và nguồn gốc rõ ràng ngày càng tăng, thúc đẩy các doanh nghiệp và nông dân tại Đắk Lắk đổi mới sáng tạo, nâng cao chất lượng sản phẩm, đặc biệt là các sản phẩm OCOP. Những nỗ lực này không chỉ đáp ứng thị trường trong nước mà còn giúp địa phương xuất khẩu sang thị trường quốc tế, từ đó mở ra cơ hội lớn cho các mặt hàng nông sản đặc trưng của tỉnh.
Chia sẻ
Ban Tổ chức Cuộc thi Tuyên truyền viên tiết kiệm điện 2025 của Bộ Công Thương vừa công bố 22 tác phẩm đoạt giải trên toàn quốc. Trong đó, PC Đắk Lắk đã xuất sắc giành giải Nhất tại cuộc thi lần này.
Chia sẻ
Nhờ phát triển du lịch cộng đồng, cuộc sống người dân bản Kho Mường, xã Pù Luông (Thanh Hóa) đã từng bước thoát nghèo, có nguồn thu nhập ổn định nhờ khai thác cảnh quan thiên nhiên đại ngàn và gìn giữ văn hóa bản địa.
Chia sẻ
Phát biểu tại họp báo sau chiến thắng 2-1 trước U22 Lào trong trận ra quân bảng B môn bóng đá nam SEA Games 33, HLV Kim Sang-sik ghi nhận nỗ lực của toàn đội, đồng thời nhấn mạnh điều quan trọng nhất là U22 Việt Nam đã đạt được mục tiêu giành trọn 3 điểm.
Chia sẻ
Công an tỉnh Vĩnh Long đã ra quyết định tạm đình chỉ điều tra vụ án, tạm đình chỉ điều tra bị can đối với Nguyễn Văn Bảo Trung (SN 1992, nơi thường trú xã Tam Ngãi, tỉnh Vĩnh Long), tài xế trong vụ án “vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ xảy ra tại xã Vĩnh Xuân".
Chia sẻ
Ngày 3/12, Công an phường Hà Đông (TP.Hà Nội) cho biết đang lập hồ sơ xử lý vụ việc 2 đối tượng xăm trổ hung hãn hành hung một nam thanh niên trên địa bàn.
Chia sẻ
Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà vừa ký Quyết định số 45/2025 của Thủ tướng quy định đối tượng thuê nhà ở công vụ tại các địa phương thuộc diện sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh.
Chia sẻ
Ngày 3/12, Ủy ban Châu Âu sẽ trình bày đề xuất chính thức về cơ chế sử dụng tài sản bị đóng băng của Nga vì lợi ích của Ukraine, còn được gọi là "khoản vay bồi thường".
Chia sẻ
Tử vi ngày mai nhấn mạnh, 4 con giáp giỏi nắm bắt cơ hội kinh doanh, sở hữu đầu óc đầu tư độc đáo và thường nhận được sự giàu có bất ngờ.
Chia sẻ
Xã biên giới Pa Tần (tỉnh Lai Châu) không chỉ "thay da đổi thịt" nhờ những con đường trải bê tông hay nương lúa trĩu hạt, mà còn bởi nhờ có chuyển đổi số trong nông nghiệp, nông thôn. Việc cải cách hành chính công quyết liệt, ứng dụng công nghệ số đã giúp đời sông của đồng bào dân tộc Mông, dân tộc Mảng vơi bớt vất vả...
Chia sẻ
U22 Việt Nam đã gặp rất nhiều khó khăn mới có thể giành chiến thắng sít sao 2-1 trước U22 Lào và người hâm mộ không đánh giá cao màn trình diễn của thầy trò HLV Kim Sang-sik. Tuy vậy, vẫn có những ý kiến bảo vệ nhà cầm quân người Hàn Quốc.
Chia sẻ
UBND Phú Thọ kêu gọi đầu tư dự án Legacy Kim Bôi tại thị trấn Bo, biến 67 ha trung du thành khu đô thị sinh thái kết hợp nghỉ dưỡng, khoáng nóng, dự kiến hoàn thiện năm 2029.
Chia sẻ
Người nông dân sẽ không cần phải bỏ số tiền lớn mua hạt giống để canh tác mua vụ mới vì đã có công nghệ đột phá giúp họ tự “sao y bản chính” hạt giống với chất lượng không thay đổi. Công nghệ đột phá này nhận được sự quan tâm mạnh mẽ của các nhà khoa học quốc tế tại Tọa đàm “Đổi mới trong Nông nghiệp và Thực phẩm” diễn ra chiều 03/12, trong khuôn khổ Tuần lễ Khoa học Công nghệ VinFuture 2025.
Chia sẻ
Với hạ tầng “không – thủy – bộ – sắt” đồng bộ và quy hoạch đô thị mở rộng, Khánh Hòa đang bước vào giai đoạn phát triển toàn diện. Mạng lưới giao thông giúp nâng cao năng lực kết nối, thúc đẩy du lịch chất lượng cao và tạo nền tảng hình thành vùng động lực phát triển mới tại Nam Nha Trang.
Chia sẻ
Xã Cam An, tỉnh Khánh Hòa: Nuôi dê khỏe, nuôi bò mượt lông, nông dân Raglai cứ bán là có người mua ngay. Đến nay, nhiều hộ dân đồng bào Raglai ở thôn Văn Sơn, xã Cam An, tỉnh Khánh Hòa đã có cuộc sống với thu nhập tốt hơn, nhiều mô hình trồng trọt mới, mô hình chăn nuôi mới đã xuất hiện.
Chia sẻ
Giám đốc Học viện Nông nghiệp Việt Nam Nguyễn Thị Lan cho rằng nông nghiệp hiện đại không chỉ cần vốn hay công nghệ mà cốt lõi nằm ở nhân lực. Bà đề nghị cần có chiến lược đào tạo nhân lực nông thôn thế hệ mới để đảm bảo phát triển bền vững.
Chia sẻ
Hội nghị Chuyển đổi số (CĐS) trong giáo dục và đào tạo do Bộ GDĐT tổ chức tại TP.HCM đã tổng kết giai đoạn 2022–2025, cho thấy những bước tiến mạnh mẽ trong việc xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia và ứng dụng Trí tuệ nhân tạo (AI), nhưng vẫn còn thách thức về hạ tầng ở vùng sâu, vùng xa.
Chia sẻ
Gặp thời giá tốt, cải bắp, su hào, hành lá ở Hải Phòng bán hút hàng, nông dân cứ nhổ bán là trúng. Nhờ chủ động ứng phó thời tiết, chỉ đạo, hướng dẫn kịp thời từ các ngành chức năng, cây vụ Đông sớm ở Hải Phòng đã đón đầu thị trường và giá bán tăng cao, người nông dân được mùa được giá.
Chia sẻ
Người Ai Cập cổ đại mặc trang phục tương đối đơn giản. Tuy nhiên, họ đã biết cách sử dụng đồ trang điểm và phụ kiện thời trang để làm tăng thêm vẻ đẹp cho chính mình.
Chia sẻ
Tại hội nghị đối thoại về thủ tục mua nhà ở xã hội vừa diễn ra, nhiều băn khoăn của người dân về xác nhận thu nhập, hồ sơ liên thông và tình trạng rao bán “suất ngoại giao”, “suất nội bộ” đã được đại diện Công an TP Hà Nội làm rõ, đồng thời cảnh báo người dân cảnh giác trước các thông tin lừa đảo tràn lan trên mạng xã hội.
Chia sẻ
Chiến thắng 2-1 của U22 Việt Nam trước U22 Lào đã trở nên không trọn vẹn khi Nguyễn Xuân Bắc dính chấn thương và phải rời sân sớm. Hiện chưa có thông tin chính thức về vấn đề mà tiền vệ này mới gặp phải.
Chia sẻ
Đại biểu Đỗ Đức Hồng Hà (TP.Hà Nội) cảnh báo việc thiếu vắng một "nhạc trưởng" khi gộp ba chương trình mục tiêu quốc gia dễ dẫn đến tình trạng "cha chung không ai khóc".
Chia sẻ
Loạt hình ảnh và tài liệu mới được công bố gần đây đang khiến cộng đồng khoa học quốc tế chia rẽ sâu sắc về hiện tượng UFO - bí ẩn kéo dài hơn 7 thập kỷ mà đến nay chưa có lời giải đáp thuyết phục. Dù không ai khẳng định “người ngoài hành tinh” hiện diện, các chuyên gia cho rằng những bằng chứng mới buộc giới khoa học phải xem xét nghiêm túc hơn các hiện tượng chưa thể giải thích.
Chia sẻ
Hơn 13.000 nhân viên trường học đang mong được hưởng chế độ nâng lương, phụ cấp nghề và ưu đãi đặc thù nhằm cải thiện thu nhập, tạo động lực yên tâm gắn bó và hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.
Chia sẻ
Hai Thủ tướng Việt Nam và Lào nhất trí tăng cường kết nối hai nền kinh tế, thúc đẩy hợp tác đầu tư - thương mại Việt Nam - Lào. Trong đó, tổ chức các cuộc tiếp xúc giữa lãnh đạo Chính phủ Lào và cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam; tổ chức kiểm tra, rà soát các dự án đầu tư của Việt Nam tại Lào; nghiên cứu triển khai các dự án quy mô lớn tại Lào
Chia sẻ
65 năm hữu nghị Việt Nam-Cuba được phản chiếu rõ trên những cánh đồng lúa Cuba hôm nay, nơi người Việt góp sức không chỉ bằng kỹ thuật trồng lúa, mà bằng tình yêu và sự chân thành.
Chia sẻ
Tin tức 
Thế giới 
Nhà nông 
Hội và Cuộc sống 
Đại đoàn kết dân tộc 
Kinh tế 
Thể thao 
Văn hóa - Giải trí 
Xã hội 
Bạn đọc 
Nhà đất 
Media 
Chuyển động Sài Gòn 
Pháp luật 
Dân Việt trò chuyện 
Gia đình 
Đông Tây - Kim Cổ 
Hà Nội hôm nay 
Radio Nông dân 
Doanh nghiệp 
Đăng nhập
Ngọc Trìu 
