Bình luận
0
Ít nhiều bị đánh giá không công bằng, song nhà khoa bảng Hoàng Hối Khanh đã sống một cuộc đời đúng nghĩa "Văn thần chí tận", sẵn sàng chết, quyết không hàng giặc.
Dù có tài kinh bang tế thế nhưng trong hoàn cảnh đất nước gặp quá nhiều biến động: Trong dân không theo nhà Hồ, ngoài thì giặc Minh nhòm ngó nên vận xoay chuyển càn khôn mà Hoàng Hối Khanh ra sức đã tan thành mây khói.
Tuy nhiên, hành động tử tiết vì nước đã để lại cho hậu thế không chỉ một tấm gương sáng, mà còn cả những nghĩ suy chuyện thế sự - thế thời.
Hoàng Hối Khanh (1362 - 1407), quê Bái Trại, huyện Yên Định, nay là thôn Bái Trại, xã Định Tăng, Yên Định - Thanh Hoá. Ông đỗ Thái học sinh khoa thi năm Giáp Tý (1384) đời vua Trần Phế Đế.
Sách "Đại Việt sử ký toàn thư" chép rằng: "Năm Giáp Tý (1384), mùa Xuân, tháng 2, Thượng hoàng cho thi Thái học sinh ở chùa Vạn Phúc núi Tiên Du (lấy đỗ) bọn Đoàn Xuân Lôi, Hoàng Hối Khanh… 30 người. Mùa Hạ, tháng 5 cho số Thái học sinh còn lại làm Thư sử ở cung Bảo Hoà".
Từ đó, Hoàng Hối Khanh làm quan cho nhà Trần trong vòng 16 năm, giữa bối cảnh đất nước đầy rẫy khó khăn. Năm 1385 ông được bổ chức Tri huyện Nha Nghi (Lệ Thuỷ - Quảng Bình ngày nay) trấn giữ phía Nam Đại Việt. Ông chọn Mũi Viết - vùng đất nằm giữa hai con sông Bình Giang và Ninh Giang để đóng huyện sở.
Nơi đây địa thế sông núi hiền hoà, phía trước có thành Ninh Viễn (Nhà Ngo), hướng Tây Nam có ngọn Mã Yên. Từ Mũi Viết nhìn về hướng Tây Bắc là vùng đất màu mỡ hoang vu, có khả năng khai phá lập nghiệp lâu dài. Trong vai trò thống lĩnh phương Nam nên Hoàng Hối Khanh có đặc ân được chọn khoảng 500 mẫu ruộng đất.
Ông ra Hoan Châu và Ái Châu chiêu mộ dân 12 dòng họ vào khai canh lập ấp lấy tên làng Kẻ Tiểu. Tương truyền, từ Kẻ Tiểu ban đầu ông đã tâu lên triều đình cho mở rộng toàn vùng, tổ chức các làng dưới hình thức "động vi binh, tịnh vi dân" để vừa sản xuất vừa sẵn sàng chiến đấu. Bởi vậy, ông được coi như vị Thành hoàng cả một vùng rộng lớn của huyện Lệ Thủy ngày nay.
Sau thời gian làm Tri huyện Nha Nghi, ông được cử giữ chức An phủ sứ lộ Thăng Hoa (Quảng Nam - Quảng Ngãi). Thời kỳ này nhà Trần suy vi, giặc Minh âm mưu xâm lược nước ta nên năm 1394 Hoàng Hối Khanh được điều ra làm An phủ sứ lộ Tam Đái (Yên Lạc - Vĩnh Phúc). Sau lại điều về giữ chức Phát vận sứ ty để chuẩn bị chống giặc Minh.
Năm 1400, Hồ Quý Ly tiếm ngôi nhà Trần, nhà Minh mượn cớ "phò Trần diệt Hồ" để xâm lược nước ta. Hoàng Hối Khanh ra làm quan cho nhà Hồ, được thăng chức Đồng tri Khu mật sứ (1401) để đối phó với quân xâm lược. Ông cho lập xưởng đúc rèn vũ khí, chế tạo súng thần công.
Năm 1404, để tăng cường kiểm soát nhân khẩu cho việc gọi lính, ông dâng kế sách lên Hồ Quý Ly lập hộ tịch rồi yêu cầu nhân dân kê khai, ghi tên các nam thiếu niên từ 12 tuổi trở lên, chép vào sổ bộ để thống kê trong toàn quốc.
Hoàng Hối Khanh đỗ Thái học sinh năm Giáp Tý (1384) đời vua Trần Phế Đế. Ảnh minh họa.
Các cứ liệu lịch sử cho biết, thời này Hoàng Quảng Thành - thổ quan châu Tư Minh tâu với vua Minh Thành Tổ rằng, Lộc Châu nguyên là đất cũ của châu Tư Minh. Minh Thành Tổ sai người sang Đại Ngu đòi trả lại Lộc Châu cho châu Tư Minh nhưng Hồ Quý Ly khước từ. Năm sau vua Minh lại sai sứ thần sang đòi, Hồ Quý Ly không thể từ chối, bèn cho Hoàng Hối Khanh làm Cát đại sứ để giao đất.
Ông đành đem đất 59 thôn ở Cổ Lâu trả cho nhà Minh nhưng khi trở về, Hồ Quý Ly lại quở trách ông trả đất quá nhiều. Sau đó, những thổ quan do nhà Minh đặt ra để giữ đất mới nhượng bị Hồ Quý Ly ngầm sai người đánh thuốc độc cho chết.
Tháng 9 năm 1405, Hồ Quý Ly sai Hoàng Hối Khanh đốc suất dân phu đắp thành Đa Bang (tại huyện Ba Vì, Hà Nội ngày nay) để chống quân Minh. Tương truyền khi đắp thành Đa Bang, ông làm bài thơ có câu: Mao thiềm mệnh dã cung tiều thoán/Lão mộc thì hồ ách phủ cân (Nhà tranh đành phận nơi đun nấu/Cây cối thường khi bị búa rìu).
Nhân lúc nhà Hồ chưa ổn định, Chiêm Thành quấy rối phía Nam. Hồ Quý Ly sai Hoàng Hối Khanh làm Tuyên uý sứ trấn thủ vùng Thăng Hoa. Đến Thăng Hoa, ông chọn Đặng Tất, Phạm Thế Căng và Nguyễn Lỗ giúp việc cho mình.
Ngay khi phía Nam đang bị quấy nhiễu, nhà Minh đem quân sang đánh chiếm Đại Ngu. Cha con Hồ Quý Ly thua chạy, bị quân Minh đuổi gấp, bèn viết thư cho Hoàng Hối Khanh sai lấy một phần ba số dân di cư trước kia ở Thăng Hoa, gộp với quân lính địa phương giao cho Nguyễn Lỗ, lại phong cho người Chiêm là Chế Ma Nô Đà Nan làm Thăng Hoa quận vương để vỗ về dân Chiêm tại đây.
Tháng 6 năm 1407 cha con Hồ Quý Ly bị quân Minh bắt. Chiêm Thành nhân đó mang quân đánh chiếm lại Thăng Hoa, dân mới di cư đến tan rã bỏ chạy, Hoàng Hối Khanh không chống nổi phải rút về Hoá châu. Tình hình càng thêm rối ren, Đặng Tất theo bằng đường thủy về trước, Nguyễn Lỗ đi đường bộ về sau.
Lỗ vốn có hiềm khích với Đặng Tất, Trấn phủ sứ Thuận Hoá là Nguyễn Phong về phe với Lỗ ngăn không cho Đặng Tất vào thành. Tất đánh giết được Phong rồi sau đó cùng Lỗ giao chiến. Lỗ chạy sang Thăng Hoa đầu hàng Chiêm Thành.
Chế Ma Nô Đà Nan bị quân Chiêm giết chết, Chiêm Thành thừa thế tiến lên đánh Hoá châu, trong khi đó quân Minh sau khi bắt cha con họ Hồ cũng tiến vào bình định Hoá châu.
Phạm Thế Căng đón quân Minh ở Nghệ An xin hàng. Tướng Minh là Trương Phụ cử Đỗ Tử Trung đi dụ Hoàng Hối Khanh và Đặng Tất. Đặng Tất phải tạm hàng quân Minh để ngăn quân Chiêm bắc tiến, được Trương Phụ cho giữ chức Đại tri châu Hoá châu như cũ.
Tạm yên phía Bắc, Đặng Tất dồn sức đẩy lui được quân Chiêm. Sau đó Đặng Tất sai người tìm Hoàng Hối Khanh bàn mưu chống quân Minh. Tháng 7 năm 1407, Hoàng Hối Khanh về đến cửa Hội gặp gió to vỡ thuyền, bị thổ binh theo quân Minh bắt được. Không muốn lọt vào tay quân Minh, ông bèn tự sát ở tuổi 46. Trương Phụ đem thủ cấp của ông ra bêu ở chợ.
Đền thờ Hoàng Hối Khanh.
Về cái chết của Hoàng Hối Khanh, các tư liệu có phần khác nhau. Có sách cho rằng Đặng Tất bắt ông để nộp cho người Minh và ông đã tự vẫn. "Đại Việt sử ký toàn thư" và "Khâm định Việt sử thông giám cương mục", ghi: Tất sai người đưa Hối Khanh về, đến cửa biển Đan Thai thì Hối Khanh tự vẫn. "Việt sử tiêu án" lại chép: Tất nghe tin người Minh đã đến Nghệ An, xin đầu hàng Trương Phụ. Phụ sai người đưa Hối Khanh về, đi đến cửa biển Đan Thai, Hối Khanh tự vẫn.
Sách "Danh nhân Bình Trị Thiên" xuất bản năm 1986 dẫn theo "Việt kiệu thư" của Lý Văn Phượng thời nhà Minh chép việc này sáng tỏ hơn: Trương Phụ chưa đánh tới Hóa châu, sai Đỗ Tử Trung đi chiêu dụ Hoàng Hối Khanh và Đặng Tất. Đặng Tất thuận ý hàng còn Hối Khanh bỏ trốn. Sau khi đánh lui quân Chiêm, Đặng Tất sai người đón Hối Khanh về bàn việc chống Minh. Đến cửa Hội thì gặp gió to, thuyền bị vỡ, Hối Khanh bị thổ dân theo quân Minh bắt.
Như vậy có thể thấy hành động bỏ trốn của Hoàng Hối Khanh chứng tỏ ông không muốn hợp tác với nhà Minh. Hành động đó bị nhà Minh cho là chống đối nên tầm nã ông để giết. Trương Phụ bêu đầu ông để dọa những người Việt trốn tránh không muốn hợp tác với quân Minh.
Cái chết của Hoàng Hối Khanh thể hiện tinh thần bất khuất của một nhà nho chân chính, chịu chết chứ không chịu nhục. Đó cũng là cái chết của lòng yêu nước không chịu khuất phục trước giặc ngoại xâm.
Tuy nhiên, một số hành động của ông lại bị một số sử gia chỉ trích, đặc biệt là việc "bỏ Trần theo Hồ", nhưng cũng phải xét ở một khí cạnh thời thế - ngả theo nhà Hồ không có nghĩa là kẻ bất trung.
Việc Hoàng Hối Khanh thừa lệnh Hồ Quý Ly đem đất 59 thôn ở Cổ Lâu trả cho nhà Minh nhưng khi trở về lại bị quở trách "trả đất quá nhiều", và bị một số sử gia đánh giá "dâng đất cho giặc" cũng oan uổng cho ông.
Trong tình thế đất nước ngấp nghé miệng hố chiến tranh, nếu không nhượng bộ chắc chắn chiến tranh sẽ nổ ra ngay lập tức. Việc đem đất 59 thôn trả cho nhà Minh không chỉ là tình cảnh "thế thời phải thế", mà còn là cơ hội để có thời gian chuẩn bị lực lượng, bố phòng.
Sau khi Lê Lợi đánh đuổi quân Minh ra khỏi bờ cõi, đã truy phong Hoàng Hối Khanh làm Phong Dực bảo trung hưng, Linh phù đoan túc tôn thần. Đến đời nhà Nguyễn, khoảng năm 1845 lăng mộ và miếu thờ Hoàng Hối Khanh được xây dựng và từ đó về sau được trùng tu lại nhiều lần.
Lăng mộ ông nằm trên một khu đất gần núi An Mã, trên một khu đất tại thôn Thượng Phong, xã Phong Thủy (Lệ Thủy, Quảng Bình). Vua Thiệu Trị cũng truy phong ông làm "Đặc tấn phụ quốc, Thượng tướng quân, tặng kiệt tiết linh thông Hoàng Quận công, Tước Phong Dực bảo trung hưng, Linh phù đoan túc tôn thần".
Khu lăng mộ Tiến sĩ Hoàng Hối Khanh.
Giá xăng dầu hôm nay 21/12, trên thị trường giao ngay, giá dầu thô thế giới phục hồi trở lại sau nhiều phiên lao dốc.
Chia sẻ
Căn nhà cổ của gia đình ông Trần Tuấn Kiệt ở xã Đông Hòa Hiệp (huyện Cái Bè, tỉnh Tiền Giang-trước thời điểm sắp xếp, sáp nhập, hợp nhất) được xây từ năm 1838, là một trong 'Cửu đại mỹ gia' của Việt Nam và được UNESCO châu Á công nhận Di sản Văn hóa.
Chia sẻ
SEA Games 34 - Đại hội Thể thao Đông Nam Á lần thứ 34 sẽ chính thức được tổ chức tại Malaysia, đánh dấu lần thứ 7 quốc gia này đăng cai sự kiện thể thao lớn nhất khu vực.
Chia sẻ
Phần lớn các tờ báo ở Đông Nam Á đều lên tiếng khen ngợi nước chủ nhà Thái Lan sau lễ bế mạc SEA Games 33.
Chia sẻ
Nông dân Lê Văn Bạo, ở xã Xuân Thới Sơn đã chế tạo thành công máy gieo mầm cho năng suất cao. Ông được biết đến là “nhà sáng chế nông dân”, có nhiều đóng góp tích cực trong xây dựng nông thôn mới tại TP.HCM.
Chia sẻ
Từ nay đến cuối năm 2025, Hà Nội liên tiếp mở các phiên đấu giá đất, trải rộng từ ngoại thành đến những khu “đất vàng” trung tâm, với giá trúng lên tới hàng chục, thậm chí hơn 200 triệu đồng/m2, hứa hẹn tạo thêm nguồn thu lớn cho ngân sách.
Chia sẻ
Đến cuối tháng 10/2025, dư nợ cho vay nông nghiệp nông thôn tại TP.HCM đạt 467.050 tỷ đồng với hơn 1,75 triệu khách hàng, giảm nhẹ 1,35% so với năm 2024.
Chia sẻ
Trao đổi với Dân Việt, PGS, TS Võ Đại Lược, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế và Chính trị thế giới nhấn mạnh, để bước vào một chu kỳ phát triển ở trình độ cao hơn, kinh tế Việt Nam không thể tiếp tục dựa vào mô hình tăng trưởng truyền thống. Điều kiện tiên quyết là phải tái định vị cơ cấu ngành và chiến lược phát triển nguồn nhân lực theo hướng dài hạn, bền vững và có giá trị gia tăng cao.
Chia sẻ
260 năm kể từ ngày sinh của Đại thi hào Nguyễn Du, nhưng những vần thơ lục bát của Truyện Kiều vẫn còn nguyên sức sống mãnh liệt. Trong không khí trang trọng và đầy cảm xúc tại Hà Tĩnh tối 20/12, hậu thế đã cùng nhau ôn lại cuộc đời, sự nghiệp của Danh nhân văn hóa thế giới, đồng thời cam kết gìn giữ và phát huy kho tàng di sản quý báu này làm động lực cho sự phát triển hôm nay.
Chia sẻ
UBND TP. Hà Nội vừa duyệt quy hoạch chi tiết 1/500 Khu liên hợp thể thao hơn 411 ha ở xã Thường Tín, Thượng Phúc. Dự án nằm trong Khu đô thị thể thao Olympic do Tập đoàn Vingroup đầu tư.
Chia sẻ
Bài phát biểu của Tổng thống Vladimir Putin trong chương trình “Đường dây trục tiếp” tổng kết năm 2025 đã thể hiện rõ những thành tựu nổi bật của nhà lãnh đạo Nga cả trên mặt trận quân sự lẫn lĩnh vực xã hội, tờ Focus của Đức viết.
Chia sẻ
Hồ thủy điện Rào Quán, cách phường Đông Hà, tỉnh Quảng Trị khoảng 80 km, thuộc địa bàn xã Khe Sanh, Hướng Phùng là điểm đến ngắm rừng phong thay lá, mùa lá đỏ được yêu thích những năm gần đây...
Chia sẻ
Ngày 22/12, TAND Tối cao tại Hà Nội tuyên án phúc thẩm vụ Phúc Sơn, trong đó nhiều cựu lãnh đạo tỉnh được Viện kiểm sát đề nghị giảm án, cho hưởng án treo.
Chia sẻ
Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Tri Thức vừa được bổ nhiệm chức danh Phó Giáo sư năm 2025 tại Đại học Y Dược TP.HCM. Ông là giảng viên thỉnh giảng bộ môn Nội tổng quát.
Chia sẻ
Nghệ sĩ Phượng Liên về nước cùng Nghệ sĩ Nhân dân Lệ Thủy giao lưu với khán giả. Bà xúc động bật khóc khi hội ngộ đồng nghiệp sau nhiều năm xa quê.
Chia sẻ
Mới đây, hơn 1.100 học sinh trường THPT 25-10, phường Thủy Nguyên, Hải Phòng, có mặt tại sân trường để thưởng thức bữa sáng đặc biệt, mừng đội tuyển U22 Việt Nam vô địch SEA Games 33.
Chia sẻ
Theo luật sư, Nghị định 168/2024/NĐ-CP nêu rõ mức phạt với lỗi quay đầu xe ở phần đường dành cho người đi bộ qua đường.
Chia sẻ
Tối 20/12, quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc chính thức nhận bằng công nhận di sản văn hóa thế giới.
Chia sẻ
Vượt qua 71 thí sinh từ khắp các châu lục, người đẹp Mỹ chính thức đăng quang Miss Cosmo 2025. Đại diện Việt Nam - Nguyễn Hoàng Phương Linh xuất sắc dừng chân top 10.
Chia sẻ
Nằm giữa dòng Hậu Giang hiền hòa, cồn Mỹ Phước, xã Nhơn Mỹ, thành phố Cần Thơ (trước đây thuộc huyện Kế Sách, tỉnh Sóc Trăng), từ lâu được biết đến như “vương quốc cây trái” của vùng hạ lưu.
Chia sẻ
Giữa thung lũng xanh ngắt của xã Thung Nai, tỉnh Phú Thọ (trước sáp nhập thuộc huyện Cao Phong, tỉnh Hòa Bình), xóm Mỗ như nét chấm dịu dàng giữa bức họa thiên nhiên, nơi mái sàn lẩn khuất trong mây sớm, ruộng bậc thang óng vàng dưới nắng và con suối róc rách ngân nga khúc hát núi rừng. Ở đó, người Mường vẫn giữ nếp sống xưa, vẫn thắp lửa trong gian bếp mỗi chiều và đón khách bằng nụ cười mộc mạc.
Chia sẻ
Nghề mua của người chán, bán cho người cần dường như đang có sức hút với giới trẻ hiện nay ở An Giang. Bởi việc mua đi bán lại mặt hàng đã qua sử dụng, với giá cả hợp lý rất phù hợp với nhu cầu tiêu dùng của người dân sau dịch bệnh.
Chia sẻ
Kể từ khi chuyển những cánh đồng muối trắng sang trồng táo, nông dân phường Nam Đồ Sơn (Hải Phòng) thu được 30-50 triệu đồng/sào/năm, cao hơn rất nhiều lần so với nghề làm muối ruộng và trồng lúa thông thường.
Chia sẻ
Theo phóng viên TTXVN tại Cairo, ngày 9/12, Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư Thành phố Hồ Chí Minh (ITPC) đã khai trương Cụm gian hàng nông sản Việt Nam tại Triển lãm thực phẩm châu Phi Food Africa 2025, được tổ chức ở Trung tâm Triển lãm quốc tế Ai Cập, từ ngày 9-12/12.
Chia sẻ
Một người dân ở thôn Ná Cà 1, xã Thanh Quân, tỉnh Thanh Hóa đã tự nguyện giao nộp cho lực lượng Kiểm lâm Như Xuân một con gà lôi trắng là con động vật hoang dã quý hiếm.
Chia sẻ
Xuất phát từ nghề buôn bán trâu, bò, với sự mạnh dạn và quyết tâm, anh Triệu Quốc Toàn ở thôn Nà Bó, xã Lâm Thượng, tỉnh Lào Cai đã gây dựng thành công mô hình chăn nuôi gia súc bán công nghiệp với quy mô 260 con trâu, bò, đem lại thu nhập hàng trăm triệu mỗi năm.
Chia sẻ
Khởi tố người chồng chém vợ vì bị đòi ly hôn rồi tự sát bất thành; thiếu tá công an ở Hà Nội bị thương vì phương tiện vi phạm va chạm; tưởng cá lớn, ai ngờ lưỡi câu móc trúng thi thể dưới hồ nước... là những tin nóng 24 giờ qua.
Chia sẻ
Không còn bó hẹp trong những vườn chè, đồi bưởi theo cách làm truyền thống, người nông dân xã Yên Bài, TP Hà Nội hôm nay đang tự tin làm giàu trên chính mảnh đất quê hương nhờ mô hình nông nghiệp xanh kết hợp du lịch cộng đồng, kiến tạo diện mạo nông thôn mới văn minh, hiện đại, đáng sống.
Chia sẻ
Với con số may mắn hôm nay 21/12, trong khi con giáp tuổi Sửu, Dần, Dậu thuận buồm xuôi gió, tiền bạc, tình cảm đều tốt thì tuổi Mùi đầy rẫy khó khăn.
Chia sẻ
Tôi thấy hình bóng gia đình mình trong phim.
Chia sẻ
Tin tức 
Thế giới 
Nhà nông 
Hội và Cuộc sống 
Đại đoàn kết dân tộc 
Kinh tế 
Thể thao 
Văn hóa - Giải trí 
Xã hội 
Bạn đọc 
Nhà đất 
Media 
Chuyển động Sài Gòn 
Pháp luật 
Dân Việt trò chuyện 
Gia đình 
Đông Tây - Kim Cổ 
Hà Nội hôm nay 
Radio Nông dân 
Doanh nghiệp 
Đăng nhập
PV
