Nóng: Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên "phân trần" về thiếu cung xăng dầu

Thị trường xăng dầu rất "dị biệt"

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho biết, xăng dầu là vật tư chiến lược có ý nghĩa sống còn với mỗi quốc gia, mọi nền kinh tế. Hơn thế nữa, vấn đề khủng hoảng năng lượng đã đang và sẽ ngày càng trầm trọng trên phạm vi toàn cầu.

Việt Nam, theo quy định hiện hành, vấn đề quản lý cung ứng kinh doanh xăng dầu được giao cho 7 Bộ ngành cơ quan chức năng và chính quyền 63 tỉnh thành phố thực hiện. Vì vậy, để làm tốt việc này không chỉ cần mỗi ngành, mỗi cơ quan chức năng ở trung ương và chính quyền địa phương làm tốt mà quan trọng hơn phải hợp tác được với nhau một cách chặt chẽ, nhuần nhuyễn và hiệu quả, nhất là trong bối cảnh thị trường thế giới và trong nước rất "dị biệt" như vừa qua.

Chẳng hạn, Bộ Công Thương được giao nhiệm vụ chính lập kế hoạch tạo nguồn cung ứng và cùng chính quyền địa phương quản lý điều hành hệ thống kinh doanh xăng dầu cả nước.

Tuy nhiên, để làm được điều đó ngành công thương rất cần ủng hộ giúp đỡ của Ngân hàng Nhà nước, hệ thống ngân hàng thương mại trong việc cho vay và bảo lãnh tín dụng cho các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu. Để doanh nghiệp xăng dầu tồn tại được, có thể "cưu mang" được hệ thống đại lý và bán lẻ của mình, trong công thức tính giá cơ sở xăng dầu cần phải được ngành chức năng hướng dẫn cập nhật, phản ánh đầy đủ kịp thời các chi phí định mức, chi phí tạo nguồn, các loại chi phí phát sinh thực tế khác để doanh nghiệp trong lúc khó nếu không có lãi thì cũng không bị lỗ. Từ đó, doanh nghiệp không để đứt gãy hệ thống phân phối.

Hoặc để có xăng dầu tới tay người tiêu dùng một cách thuận lợi thì không chỉ cần sự vận hành thông suốt của 34 doanh nghiệp đầu mối, 332 thương nhân phân phối thuộc trách nhiệm cấp phép và quản lý của Bộ Công Thương mà cần có vai trò có tính chất quyết định của 17.000 đại lý, cửa hàng bán đã kinh doanh xăng dầu do chính quyền các tỉnh thành phố cấp phép và quản lý.

Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cũng nhấn mạnh, thời gian qua Quốc hội, Chính phủ và các Bộ ngành chức năng và các địa phương đã nỗ lực cố gắng trong quyết sách các chủ trương trong chỉ đạo điều hành thông qua các công cụ thuế, phí, quỹ bình ổn và cả chính sách xã hội.

Vì thế thị trường xăng dầu nước ta cơ bản được ổn định. Theo đó, tổng nguồn luôn không thiếu, giá cả hợp lý và luôn ở nhóm nước có mức bán lẻ thấp nhất trong khu vực và thế giới. Tuy nhiên, để xảy ra hiện tượng thiếu hàng cục bộ ở hệ thống thương nhân phân phối và cửa hàng bán lẻ ở thành phố Hồ Chí Minh và một số tỉnh phía Nam là điều rất đáng tiếc và bất thường.

Bởi dù hoàn cảnh khó khăn giống nhau nhưng phần lớn các tỉnh thành phố phía Bắc, nhất là miền Trung không xảy ra thiếu xăng dầu như vậy. Đặc biệt tại thời điểm đầu tháng 10 cả nước còn 3 triệu mét khối xăng dầu, kể cả dự trữ thương mại và sản xuất của các nhà máy trong nước và nhập khẩu trong kỳ của 34 doanh nghiệp đầu mối, đủ nguồn cung cho đến gần hết tháng 11, chưa kể các nhà máy sản xuất tiếp, các doanh nghiệp nhập khẩu tiếp theo kế hoạch.

Ngoài nguyên nhân khách quan của thế giới là đứt gãy nguồn cung, khủng hoảng năng lượng, lạm phát tăng cao, giá dao động trong biên độ lớn, tỷ giá ngoại tệ thay đổi hàng giờ, theo Bộ trưởng Diên nguyên nhân chủ quan trong nước đó là các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu rất khó tiếp cận với vốn và bảo lãnh tín dụng của ngân hàng. Room tín dụng hẹp, điều kiện vay khó khăn, tỷ giá ngoại tệ để nhập khẩu hàng thay đổi liên tục, biên độ dao động lớn vì thế rủi ro rất cao cho các doanh nghiệp.

Hai là, trong bối cảnh khan hàng, nhiều chi phí phát sinh, nhiều định mức lỗi thời nhưng chưa được cập nhật kịp thời đầy đủ, chưa được phản ánh trong công thức tính giá cơ sở xăng dầu nên doanh nghiệp càng làm thì càng lỗ.

Trong cơ chế thị trường, không ai ngoài quy luật cung cầu, quy luật giá trị và mục tiêu lợi nhuận quyết định hành động của doanh nghiệp. Doanh nghiệp đầu mối hay thương nhân phân phối đã không tự cứu được mình để làm ăn có lãi thì cũng không thể lấy đâu ra chiết khấu cho đại lý và cửa hàng bán lẻ, nên đã tạo ra sự đứt gãy nhất thời, cục bộ ở khâu bán lẻ xăng dầu.

Ba là, vào đầu tháng 10 thiên tai bão lũ xảy ra trên biển và nhiều vùng miền của cả nước cũng làm chậm các chuyến tàu chở xăng dầu về cung ứng cho các đơn vị bán lẻ.

Mặt khác, cũng trong thời điểm này các lực lượng chức năng cả trung ương và địa phương đã đấu tranh triệt phá thành công một số vụ buôn lậu xăng dầu với số lượng lớn đến hàng chục ngàn mét khối nên ít nhiều cũng đã có ảnh hưởng đến phân phối kinh doanh xăng dầu trên một số địa bàn, theo Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên.

Bốn là, TP.HCM và các tỉnh phía Nam có nhiều thương nhân phân phối (chiếm 44%). Qua khảo sát của ngành thấy rất nhiều thương nhân phân phối đã ký hợp đồng mua hàng của nhiều doanh nghiệp đầu mối. Tuy nhiên, việc mua hàng thường xuyên lại không thực hiện vì thế doanh nghiệp đầu mối không thể chủ động nguồn hàng trong kỳ cho hệ thống của mình. Khi khan hàng thương nhân phân phối quay lại mua hàng để phân phối cho hệ thống bán lẻ của mình, đương nhiên sẽ không còn cơ hội và vì thế cũng làm cho sự đứt gãy ở một số nơi.

Các giải pháp khắc phục

Để khắc phục, thời gian tới Bộ Công Thương sẽ tham mưu với cấp có thẩm quyền phối hợp chặt chẽ với các ngành cơ quan chức năng và chính quyền các địa phương thực hiện một số nhiệm vụ.

Thứ nhất, tập trung chỉ đạo hướng dẫn các doanh nghiệp đầu mối thương nhân phân phối chia sẻ nguồn cung trong dự trữ thương mại của mình để kịp thời chi viện cho những địa bàn cần ứng cứu.

Mặt khác tiếp tục động viên giao chỉ tiêu bổ sung cho các doanh nghiệp sản xuất doanh nghiệp đầu mối để tăng sản lượng sản xuất và nhập khẩu để bảo đảm nguồn cung ra thị trường trong mọi tình huống.

Phối hợp với các lực lượng chức năng cơ quan và chính quyền các địa phương tăng cường kiểm tra giám sát của toàn hệ thống kinh doanh xăng dầu, kiên quyết xử lý nghiêm các vi phạm kể cả phải rút giấy phép vĩnh viễn đối với các doanh nghiệp kinh doanh khi vi phạm nhiều lần.

Hai là, phối hợp với Ngân hàng Nhà nước kịp thời tháo gỡ khó khăn cho các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu về tiếp cận nguồn vốn bảo lãnh tín dụng.

Đây được xem là điều kiện tiên quyết và để các doanh nghiệp xăng dầu có thể tồn tại phát huy vai trò quan trọng của mình trong cung ứng cho xã hội mặt hàng đặc điểm này.

Hiện, nhiều doanh nghiệp đang rất cần nới trần vay, cần ưu đãi về lãi suất, cần chia sẻ và hỗ trợ điều kiện tài khoản mới có thể duy trì trong hoạt động.

Ba là, để doanh nghiệp xăng dầu không lỗ và có lỗ thì cũng trong khả năng chịu được ở thời điểm thị trường xăng dầu có nhiều "dị biệt", Bộ Công Thương sẽ tiếp tục phối hợp với các Bộ ngành chức năng tham mưu trong Quốc hội, Chính phủ cùng các cơ quan chức năng theo thẩm quyền của mình tiếp tục sử dụng công cụ thuế phí, quỹ bình ổn xăng dầu và chính sách an sinh khi cần thiết để điều hành giá bán lẻ xăng dầu phù hợp với biến động giá thế giới.

Đặc biệt, cần rất khẩn trương rà soát cập nhật phản ánh định mức, chi phí định, chi phí phát sinh thực tế vào công thức tính giá cơ sở, để các hoạt động tại nguồn cung ứng phân phối xăng dầu diễn ra một cách thuận lợi và lành mạnh.

Bốn là, tiếp tục triển khai phần mềm quản lý phân phối kinh doanh xăng dầu thống nhất trực tiếp từ Bộ Công Thương đến các doanh nghiệp sản xuất, doanh nghiệp đầu mối và thương nhân phân phối và từ chính quyền các tỉnh thành phố đến 17.000 đại lý cửa hàng bán lẻ trong cả nước. Từ đó, nhằm bảo đảm tính khách quan chính xác minh bạch kịp thời trong quản lý.

Cuối cùng, khẩn trương triển khai việc rà soát đề xuất cấp có thẩm quyền sửa đổi bổ sung hoàn thiện các cơ chế chính sách quản lý trong lĩnh vực sản xuất kinh doanh và dự trữ xăng dầu, nhằm kịp thời lấp đầy các lỗ hổng...