Phát triển công nghệ chiến lược: Không nên chỉ dựa vào xu hướng thị trường hay tên gọi "thời thượng"

Bộ Khoa học và Công nghệ (KHCN) đã xây dựng chương trình cho 6 sản phẩm công nghệ chiến lược, gồm: Mô hình ngôn ngữ lớn và trợ lý ảo; AI Camera; Robot di động tự hành; 5G; Blockchain và các ứng dụng truy xuất nguồn gốc, tài sản mã hóa, Thiết bị bay không người lái UAV.

Ông Hoàng Anh Tú, Phó vụ trưởng Khoa học kỹ thuật và công nghệ cho biết, sau khi được phê duyệt, Bộ Khoa học và Công nghệ có thể đi vào triển khai ngay. Tuy nhiên, ông Tú cũng chia sẻ một số vấn đề còn gặp phải khi triển khai sản phẩm công nghệ chiến lược.

Ông Hoàng Anh Tú, Phó vụ trưởng Khoa học kỹ thuật và công nghệ (Bộ KH&CN).

Theo đó, nhiều đơn vị chủ trì, nhà khoa học và doanh nghiệp nhắc đến sự cấp thiết của phát triển công nghệ, nhưng không đưa ra các đề xuất cụ thể, hay họ mong muốn có những thay đổi chính sách nhưng không đề nghị chính sách thế nào, gây khó khăn khi phối hợp.

Trước tình trạng đó, ông Tú cho rằng cần thành lập tổ công tác để đến các bộ, ngành tìm đề bài, tìm ra sản phẩm công nghệ cần làm để triển khai.

Phát triển công nghệ chiến lược: Không nên nôn nóng làm chủ quá nhiều công nghệ, cần đặt trong bối cảnh thực tế

Chia sẻ với PV Dân Việt, GS.TSKH Nguyễn Quốc Sỹ - Viện trưởng Viện công nghệ VinIT nhấn mạnh rằng, trước khi xác định cần đầu tư vào công nghệ nào, chúng ta phải xây dựng được hệ thống quản lý định hướng chiến lược phát triển KHCN đồng bộ.

"Việc lựa chọn công nghệ không nên chỉ dựa vào xu hướng thị trường hay tên gọi "thời thượng" như AI hay bán dẫn, mà phải đặt trong bối cảnh thực tiễn Việt Nam đang ở đâu trong chuỗi công nghiệp toàn cầu, khả năng làm chủ được điều gì, đóng góp gì, và vị trí nào là hợp lý", GS Quốc Sỹ nói.

Theo Viện trưởng Viện công nghệ VinIT, Việt Nam không thể và không cần thiết phải đầu tư toàn bộ chuỗi giá trị công nghệ cao, mà cần tìm ra những nấc thang phù hợp nhất để "chen chân" vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Những bài học từ việc tham gia vào khâu đóng gói, kiểm thử vi mạch cho thấy rõ chúng ta có tiềm lực nhưng còn yếu về động lực, định hướng và đồng bộ.

Trong AI, Việt Nam hoàn toàn có thể phát triển một số lĩnh vực thực tiễn và khá thích hợp như: Robot công nghiệp nhẹ, robot nông nghiệp. Ứng dụng AI trong tự động hóa nhà máy, giao thông thông minh, du lịch thông minh. Hệ thống AI cho quản lý tài nguyên, môi trường, đô thị.

Trong khi đó, PGS.TS Nguyễn Ái Việt - nguyên Viện trưởng Viện Công nghệ thông tin (Đại học Quốc gia Hà Nội), Viện trưởng Viện IGNITE, việc đầu cho tư R&D (nghiên cứu và phát triển) mới là câu chuyện qua trọng bởi nếu chỉ mua máy móc và xây phòng thí nghiệm thì chưa đủ.

"Phân tích sâu về tỷ lệ đầu tư R&D/GDP của Việt Nam hiện chỉ khoảng 0,4% – thấp hơn nhiều so với ngưỡng 2% để tạo đột phá công nghệ", PGS.TS Nguyễn Ái Việt cho biết.

Giải pháp, theo PGS Ái Việt, là phải thúc đẩy “ngoại giao công nghệ”, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư mạnh vào R&D, áp dụng chính sách “matching fund” (nhà nước chi một phần, doanh nghiệp chi một phần), và quan trọng hơn cả là xây dựng một hệ thống thống kê tài chính và cơ chế tài trợ phù hợp với chuẩn quốc tế.

Theo tính toán gần đây nhất của World Bank vào năm 2021, mức chi cho R&D của thế giới năm 2021 là 2,62% GDP, tức gấp hơn 5 lần Việt Nam.

Đối với các quốc gia, R&D đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tăng trưởng GDP trong dài hạn. Những quốc gia duy trì chi tiêu đáng kể cho R&D có khả năng phát triển các công nghệ tiên tiến, hình thành những ngành tạo ra giá trị cao, với hai ví dụ điển hình là Hàn Quốc và "quốc gia khởi nghiệp" Israel.

Vì vậy, theo các chuyên gia, thay vì nôn nóng làm chủ quá nhiều công nghệ trong thời gian ngắn, chúng ta nên tập trung cho 1-2 công nghệ chiến lược ưu tiên trước. Nếu làm chủ công nghệ, nhưng sản xuất ra sản phẩm không đủ rẻ thì gần như không thể bán cho nước khác, không có lợi thế cạnh tranh.

Ví dụ, Hàn Quốc phát triển chip, rồi bán chip, rồi lấy tiền tái đầu tư cho R&D. Nếu làm chủ được mà sản phẩm của chúng ta đắt hơn, công nghệ lạc hậu hơn, khi cạn vốn thì chúng ta bán cho ai, lấy cái gì tái đầu tư cho R&D?

Liên quan tới R&D trong riêng lĩnh vực bán dẫn, ông Võ Đức Thắng, đại diện Mạng lưới đổi mới sáng tạo và chuyên gia Việt Nam tại Đài Loan (Trung Quốc), cho biết, hơn 40.000 sinh viên Việt Nam đang học tập tại Đài Loan, trong đó một nửa theo học các ngành kỹ thuật công nghệ cao. Chương trình giáo dục tài năng công nghiệp quốc tế Intense đã đào tạo hơn 200 sinh viên và dự kiến mở thêm 880 suất học bổng STEM – bán dẫn vào năm 2026.

Theo ông Thắng, các mô hình đào tạo gắn với doanh nghiệp, văn phòng hợp tác tại nhiều địa phương và hệ sinh thái hỗ trợ đang tạo nền tảng quan trọng để Việt Nam phát triển đội ngũ kỹ sư bán dẫn chất lượng cao.

Mô hình máy bay không người lái (UAV) của Tập đoàn CT Group.

Tại cuộc làm việc với Mạng lưới Đổi mới sáng tạo và chuyên gia Việt Nam về phát triển các ngành công nghệ chiến lược ngày 26/11 vừa qua, Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng khẳng định, nhiệm vụ trọng tâm trong thời gian tới là thực hiện hiệu quả, thực chất các chủ trương, chính sách đã được ban hành, nhằm phát triển đồng bộ và bền vững hệ sinh thái đổi mới sáng tạo các ngành công nghệ chiến lược.

Để phát triển được các ngành công nghệ chiến lược này, Phó Thủ tướng cho rằng nước ta phải có chiến lược tổng thể làm chủ công nghệ lõi; phát triển nhân lực chất lượng cao; xây dựng hạ tầng công nghệ, hệ thống phòng thí nghiệm dùng chung; thúc đẩy đổi mới sáng tạo và hình thành hệ sinh thái toàn diện cho các ngành công nghệ, trong đó vai trò dẫn dắt của Nhà nước là quyết định sự thành công và gắn kết 3 nhà (Nhà nước, doanh nghiệp, viện trường).

Thẳng thắn chỉ ra một số thách thức lớn, Phó Thủ tướng phân tích về vai trò các ngành công nghệ chiến lược ở một số cấp, ngành còn chưa đầy đủ; thiếu hụt nhân lực chất lượng cao; nhu cầu vốn rất lớn cho R&D, hạ tầng số, phòng thí nghiệm và sản xuất thử nghiệm; thiếu các không gian vật lý và chính sách thử nghiệm công nghệ mới; còn tồn tại khoảng cách về tiêu chuẩn, sở hữu trí tuệ, an ninh mạng và yêu cầu về chuỗi cung ứng toàn cầu.

×