Quế Lâm Ngự Chế: Dấu tích bảo vệ vùng Tây Bắc của vua Lê Thái Tông

Nguồn gốc di tích văn bia Quế Lâm Ngự Chế

Theo sử sách ghi lại, vua Lê Thái Tông là con thứ của vua Lê Thái Tổ (tức Lê Lợi) và mẹ là Cung từ Hoàng thái hậu Phạm Thị Ngọc Trần, người hương Quần Lai, huyện Lôi Dương (nay là huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa). Ngày 8 tháng 9 năm Thuận Thiên thứ 6 (1433), Lê Thái Tông lên ngôi hoàng đế, lấy niên hiệu Thiệu Bình năm thứ nhất (1434) đến năm thứ 7 đổi niên hiệu là Đại Bảo (1440), lấy hiệu là "Quế Lâm Động Chủ".

Từ khi lên ngôi, vua Lê Thái Tông rất chú ý tới vùng Tây Bắc. Để củng cố và bảo đảm sự thống nhất quốc gia, trong 9 năm trị vì đất nước, vua Lê Thái Tông đã 2 lần chỉ huy quân sĩ lên miền Tây Bắc dẹp bọn phản nghịch.

Tháng 3 năm Canh Thân (1440), vua Lê Thái Tông lần đầu tiên thân chinh cùng quân sĩ lên trấn miền Tây Bắc đi đánh thổ quân Thượng Nghiễm ở châu Mường Muổi (nay là huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La). 

Ngày ấy, thổ quân Thượng Nghiễm phản nghịch, đem quân theo người Ai Lao làm phản. Đội quân của vua Lê Thái Tông đi tới đâu cũng được nhân dân ủng hộ nên quân của triều đình đã nhanh chóng dẹp yên bọn phản loạn.

Trên đường về, nhà vua cùng quân sĩ nghỉ chân tại Động La (tiếng Thái gọi là Thẳm Báo Ké), một hang đá tự nhiên ở châu Mường La (nay thuộc tổ 3 phường Chiềng Lề, TP. Sơn La). Thấy nơi đây phong cảnh hữu tình, với ý nghĩa sâu xa, lòng thanh thản, nhà vua đã cho khắc bài thơ và lời tựa trên vách đá ở cửa Động gồm 140 chữ Hán, nội dung được dịch như sau: "Nghĩ tới người xa đêm khổ tâm/Thổ tù sao lại dám quên thân/Thế gian đã có anh hùng chúa/Thiên hạ ai tha kẻ nghịch thần/Đường sá khó khăn đừng cậy hiểm/Hang cùng đá ấm áp hơn xuân/Yên được dân lành nhơ nhớp hết/Dân xa được hưởng tấm lòng nhân".

Bài thơ được viết trên phiến đá cao, nét khắc nhỏ, sâu, không có hoa văn trang trí  mà chỉ có 2 vạch khắc chìm chạy xung quanh. 

Trải qua mưa nắng và hơn 500 năm tồn tại, từng nét chữ của bài thơ vẫn còn rõ nét, minh chứng cho một thời kỳ đấu tranh chống giặc Ai Lao và quân phản loạn Thượng Nghiễm của vị vua hùng tài, đại lược Lê Thái Tông cùng quân sĩ. 

Di tích văn bia "Quế Lâm Ngự Chế" được phát hiện năm 1965 và được Bộ văn hóa Thông tin (nay là Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch) xếp hạng Di tích quốc gia vào ngày 5/2/1994.

Đền thờ vua Lê Thái Tông, chốn linh thiêng vùng Tây Bắc

Để tri ân công đức của Vua Lê Thái Tông và gìn giữ di tích Văn bia Quế Lâm Ngự Chế mãi mãi tôn nghiêm, đáp ứng nhu cầu tâm linh, tín ngưỡng của các tầng lớp nhân dân, tháng 9 năm 2001 tỉnh Sơn La đã cho khởi công xây dựng đền thờ Vua Lê Thái Tông và khánh thành vào tháng 1 năm 2003, lấy tên là "Quế Lâm linh từ" (Đền thiêng Quế Lâm). Ngôi đền được xây dựng theo hướng Đông Nam, trên thế đất địa linh "Sơn kỳ thủy tú", lưng tựa vào núi Cằm tạo nên sự vững chắc, uy nghiêm, trước mặt là dòng Nậm La hiền hòa.

Đền thờ gồm 3 cửa, bên trong có 3 ban thờ chính và 2 ban thờ phụ, mỗi ban thờ đều có bức võng, ân thư, đồ thờ, hoành phi câu đối được làm bằng gỗ sơn son thiếp vàng, trang trí tứ linh: Long, Li, Quy, Phượng và Hổ phù... là những con vật gắn với tín ngưỡng tâm linh của người Việt. 

Cung giữa thờ "Hội đồng triều Lê", hai bên đặt bộ bát bửu và chấp kích, biểu tượng cho những báu vật linh thiêng của vị thần trong ngôi đền, giúp cai quản miền đất thiêng và ban phát tài lộc cho du khách hành hương. 

Cung tả (bên trái) thờ đương cảnh thành hoàng Lê Thái Tông. Cung hữu (bên phải) thờ "Sơn thần bản thổ" là các vị thần linh được giáng xuống cai quản miền đất thiêng. Hậu cung đặt tượng vua Lê Thái Tông và bài vị thờ Ngài.

Bà Cầm Thị Thu, bản Bó, phường Chiềng An, thành phố Sơn La (Sơn La) tự hào nói: Với người dân Sơn La, đền vua Lê Thái Tông đã trở thành chốn linh thiêng gắn bó, dù đi đâu làm gì họ cũng nhớ về để thắp nén hương thơm tri ân tiền nhân. 

Không chỉ vậy, Đền vua Lê Thái Tông còn là 1 nơi thắng cảnh tuyệt đẹp, 1 di tích lịch sử mà đời đời con cháu phải khắc ghi, tưởng nhớ đến công ơn của các vị vua trẻ Lê Thái Tông.

Ngày nay, đền thờ vua Lê Thái Tông đã trở thành địa chỉ giáo dục truyền thống hướng về cội nguồn, gắn với đời sống tâm linh của nhân dân và du khách thập phương. 

Về đây, để tưởng nhớ công đức của vị vua Lê Thái Tông, cùng tìm hiểu về một thời kỳ giữ yên bề cõi biên cương, cảm nhận sự yên bình nơi chốn linh thiêng, để càng thấy yêu và tự hào về truyền thống của quê hương, đất nước.