Sự trùng hợp khó tin giữa Nghệ sĩ Nhân dân Bạch Diệp “Hoa ban đỏ” với Nghệ sĩ Ưu tú Đặng Thái Huyền “Mưa đỏ”

Lịch sử điện ảnh Việt Nam từng chứng kiến nhiều bước ngoặt lịch sử đáng nhớ và các tác phẩm điện ảnh ấn tượng của các nữ đạo diễn như: Bạch Diệp, Đức Hoàn, Việt Linh, Nhuệ Giang và gần đây là Đặng Thái Huyền. Họ không chỉ góp phần khẳng định vị thế của phụ nữ trong lĩnh vực vốn được xem là “lãnh địa của nam giới” mà còn mở ra những hướng đi mới cho ngôn ngữ điện ảnh Việt Nam: tinh tế, nhân văn và đầy cảm xúc.

Trong đó, Nghệ sĩ Nhân dân Bạch Diệp (1929) và Nghệ sĩ Ưu tú Đặng Thái Huyền (1980) cách nhau đến 51 năm nhưng lại có những sự trùng hợp đến ngạc nhiên về tư duy nghệ thuật, cách lựa chọn đề tài lẫn cảm quan nhân văn khi nhìn vào con người và cuộc đời. Cả hai đều nổi đình nổi đám với bộ phim có chữ “đỏ”.

Hai nữ đạo diễn cùng làm phim về màu “đỏ” của chiến tranh

Đạo diễn, Nghệ sĩ Nhân dân Bạch Diệp được biết đến với tư cách nữ đạo diễn điện ảnh đầu tiên của Việt Nam. Bà từng ghi dấu ấn với hàng loạt bộ phim: Ngày lễ Thánh, Huyền thoại mẹ, Kẻ không cầu may… Đặc biệt là bộ phim Hoa ban đỏ - loạt phim truyền hình chiến tranh dạng bán tài liệu về chiến thắng Điện Biên Phủ. Bộ phim có sự tham gia của Trần Lực, Thu Hà, Trung Hiếu, Trọng Trinh, Trung Anh…

Hoa ban đỏ ra mắt năm 1994, được ví như “bản tình ca” về chiến dịch Điện Biên Phủ khi kể câu chuyện đan xen giữa sự khốc liệt của cuộc chiến và tình yêu trong trẻo của cô y tá tên Tấm và anh công binh tên Phương, giống như hình ảnh những bông hoa ban tím lãng mạn ẩn hiện trong bàng bạc khói súng và màu xanh trấn thủ xuyên suốt bộ phim.

Được sản xuất vào thập niên 90 của thế kỷ trước nhưng Hoa ban đỏ được đầu tư dàn dựng hoành tráng, công phu với cảnh chiến trường khốc liệt, đại cảnh hàng nghìn người, tái hiện lịch sử đầy chân thực và thuyết phục.

“Các cảnh quay được dàn dựng công phu, hoành tráng. Đạo diễn, Nghệ sĩ Nhân dân Bạch Diệp trên phim trường như “hét ra lửa”. Bà “điều quân khiển tướng”, làm việc với hàng nghìn diễn viên quần chúng, dàn diễn viên chính kết hợp với các bộ phận khác từ quay phim, ánh sáng… đều phải phối hợp nhịp nhàng”, Nghệ sĩ Nhân dân Thu Hà kể lại.

Hoa ban đỏ qua góc nhìn nữ tính của Nghệ sĩ Nhân dân Bạch Diệp với nhiều cảnh quay lãng mạn, nên thơ giữa rừng hoa ban đan xen trong không khí khốc liệt của cuộc chiến đã trở thành bộ phim chiến tranh gây xúc động mạnh với khán giả.

Tương tự, trước bộ phim Mưa đỏ, Nghệ sĩ Ưu tú Đặng Thái Huyền từng có phim đầu tay Đêm vùng biên, Mười ba bến nước, Người trở về… Mưa đỏ được xem là bộ phim thành công nhất của Đặng Thái Huyền trên mọi phương diện tính đến thời điểm hiện tại.

Mưa đỏ cũng là bộ phim về đề tài chiến tranh nhưng không chỉ tái hiện chân thực cuộc chiến ác liệt 81 ngày đêm ở thành cổ Quảng Trị mà còn lay động lòng người bằng những chi tiết nhân văn về tình đồng đội, tình quân dân và sự hy sinh.

Đặc biệt, trong phim cũng có tình yêu và những thước phim đầy lãng mạn về chuyện tình của nữ du kích tên Hồng và chiến sĩ thành cổ Quảng Trị tên Cường.

“Sự trùng lặp thú vị là hai bộ phim Hoa ban đỏ và Mưa đỏ đều do hai đạo diễn nữ thế hệ khác nhau dàn dựng, đều kể về hai cuộc chiến “đỏ” khốc liệt, sinh tử mang tính thời điểm quyết định tới hai hiệp định lịch sử Genève và Paris để kết thúc chiến tranh Việt Nam.

Cả hai phim đều do Điện ảnh Quân đội sản xuất. Nhưng nếu Hoa ban đỏ trước đây chỉ hoàn thành nhiệm vụ tuyên truyền chính trị theo thời điểm, thì Mưa đỏ thời nay đã vượt qua khuôn khổ một bộ phim để trở thành một hiệu ứng cả phòng vé và xã hội”, đạo diễn Phạm Hoàng Nam nhận xét.

Điểm trùng hợp thú vị giữ Nghệ sĩ Nhân dân 2x và Nghệ sĩ Ưu tú 8x

Nghệ sĩ Nhân dân Bạch Diệp và Nghệ sĩ Ưu tú Đặng Thái Huyền đều sinh ra và lớn lên ở Hà Nội. Cả hai đều yêu điện ảnh như máu thịt và hơi thở của mình. Cả hai đều được xem là những “nữ tướng trường quay” bởi sự quyết liệt khi ra phim trường.

Trong phim do mình đạo diễn, họ lại mang “cái nhìn nữ giới” sâu sắc và nhân hậu về con người.

Cả Nghệ sĩ Nhân dân Bạch Diệp và Nghệ sĩ Ưu tú Đặng Thái Huyền đều tiếp cận đề tài con người, đặc biệt là người phụ nữ bằng cái nhìn đầy cảm thông, thấu hiểu và chia sẻ. Trong phim của họ, phụ nữ không chỉ là nạn nhân hay hình tượng bi lụy mà là nhân vật trung tâm, giàu nghị lực, giàu tình yêu thương và khát vọng sống.

Nếu Huyền thoại mẹ (Bạch Diệp) tôn vinh tình mẫu tử, lòng trung hậu thì Người trở về (Đặng Thái Huyền) lại khắc họa bi kịch và sức mạnh tinh thần của người phụ nữ sau chiến tranh. Cả hai đều hướng đến phẩm giá, sự hy sinh và niềm tin vào cái thiện.

Đều là những đạo diễn nữ tiên phong – bền bỉ và bản lĩnh. Bạch Diệp là nữ đạo diễn đầu tiên của điện ảnh Việt Nam làm nghề trong thời kỳ phụ nữ gần như vắng bóng ở hậu trường phim truyện. Đặng Thái Huyền bước vào nghề trong thời kỳ công nghệ và cạnh tranh khốc liệt, nhưng vẫn giữ được bản sắc riêng. Cả hai đều đi qua nhiều định kiến, vượt lên khó khăn nghề nghiệp để chứng minh: phụ nữ hoàn toàn có thể đứng ở vị trí “tổng tư lệnh” của một bộ phim.

Trung thành với dòng phim hiện thực – nhân văn. Bạch Diệp luôn hướng ống kính về đời sống thật: chiến tranh, hậu chiến, thân phận người dân trong biến động xã hội. Đặng Thái Huyền cũng không rời xa hiện thực, nhưng khai thác nó bằng ngôn ngữ điện ảnh hiện đại và tiết chế, giàu biểu tượng. Hai người đều chọn cách kể chuyện chân thật, giản dị, không khoa trương, nhưng mỗi khung hình đều lắng đọng suy tư và xúc cảm.

Cách nhau 51 năm nhưng cả hai nữ đạo diễn lại trùng hợp đến ngỡ ngàng khi đặt đạo đức và cảm xúc làm trung tâm sáng tạo. Ở họ, điện ảnh không chỉ là nghề mà là một hành trình tu dưỡng nhân tâm.

Họ đều tin rằng bộ phim chỉ thực sự chạm được vào trái tim người xem khi đạo diễn sống với nhân vật, hiểu và yêu con người trong từng câu chuyện kể. Chính vì thế, dù cách kể khác nhau – một bên là nét cổ điển, truyền thống; một bên là nhịp điệu hiện đại nhưng tư tưởng nhân văn và lòng tin vào con người là sợi dây nối liền hai thế hệ.

Có thể nói, Nghệ sĩ Nhân dân Bạch Diệp và Nghệ sĩ Ưu tú Đặng Thái Huyền đều là những người kể chuyện bằng trái tim của người phụ nữ Việt, mang đến cho điện ảnh nước nhà những tác phẩm thấm đẫm tình đời, tình người. Họ giống nhau ở sự kiên định với giá trị nhân bản, ở bản lĩnh sáng tạo trong thinh lặng và ở khát vọng đưa điện ảnh Việt Nam chạm tới chiều sâu cảm xúc của khán giả.

×