Sửa đổi luật kinh tế hợp tác để gỡ vướng cho HTX nông nghiệp

HTX nông nghiệp gặp nhiều khó khăn

Đến cuối năm 2021, TP.HCM có 101 HTX đang hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, với gần 2.500 thành viên. Con số này giảm khoảng 24,7% so với kế hoạch được giao, do ảnh hưởng dịch Covid-19 khiến nhiều HTX khó khăn trong sản xuất tiêu thụ.

TP.HCM đang khắc khục khó khăn, tiếp tục thực hiện Đề án phát triển HTX nông nghiệp và triển khai Kế hoạch phát triển kinh tế tập thể trên địa bàn thành phố giai đoạn 2021-2025. Đến tháng 7/2022, TP.HCM đã phát triển thêm được 8 HTX, lên thành 109 HTX nông nghiệp với 2.517 thành viên.

Ông Ngô Văn Đức – Giám đốc HTX Tân Đức, TP.Thủ Đức nhận định, diện tích đất nông nghiệp ở TP.HCM đang ngày càng thu hẹp. Quy mô sản xuất của các nông hộ cũng không lớn. 

Vì vậy, liên kết theo mô hình kinh tế tập thể mà nòng cốt là HTX, là điều tất yếu. HTX cũng là mô hình phù hợp để phát triển ở vùng nông thôn. Phát triển HTX sẽ giúp đỡ được những người yếu thế không chỉ về mặt kinh tế mà còn làm lực đẩy phát triển văn hóa cộng đồng.

Tuy nhiên, ông Đức cho rằng việc thành lập mới HTX nông nghiệp gặp không ít vướng mắc dù có nhiều hướng dẫn và hỗ trợ. Một trong những trở ngại trong danh mục hồ sơ đăng ký thành lập HTX là Luật HTX năm 2012 yêu cầu có phương án sản xuất kinh doanh.

Thực tế cho thấy, nhiều HTX nông nghiệp chưa có đủ năng lực xây dựng phương án sản xuất, kinh doanh chi tiết đầy đủ. Ngay trong Luật Doanh nghiệp năm 2020 cũng không quy định về phương án sản xuất kinh doanh trong quá trình đăng ký thành lập doanh nghiệp.

Do vậy, để khuyến khích thành lập mới các HTX, tạo điều kiện thuận lợi về thủ tục thành lập, ông Đức đề nghị Luật HTX cần bỏ quy định về phương án sản xuất kinh doanh trong nội dung hồ sơ đăng ký HTX.

Ông Phạm Văn Đứng, đại diện HTX thủy hải sản Hiệp Thành (huyện Nhà Bè) đánh giá, dù đã có những nỗ lực trong sản xuất, kinh doanh nhưng thực tế hoạt động của các tổ hợp tác, HTX còn tương đối nhỏ lẻ.

Kết quả sản xuất, kinh doanh của HTX thấp, tích lũy vốn để đầu tư phát triển kinh doanh chưa cao. Đặc biệt, HTX nông nghiệp khó huy động được vốn để mở rộng sản xuất, kinh doanh. 

Theo ông Đứng, các HTX hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp có khả năng tự lực vốn thấp, khả năng tiếp cận nguồn vốn tín dụng rất hạn chế do không có tài sản đảm bảo.

Đồng ý với quan điểm của ông Đức, ông Đứng cho rằng, nhiều đơn vị chưa có khả năng xây dựng phương án kinh doanh, dự án khả thi dẫn tới việc không đưa được phương án sử dụng vốn hiệu quả.

"Hoạt động trên nguyên tắc bảo toàn vốn và đảm bảo khả năng sinh lời là lý do khiến các tổ chức tín dụng thường rất ngại các HTX nông nghiệp", ông Đứng nói.

Sửa đổi luật kinh tế hợp tác để gỡ vướng cho HTX nông nghiệp   

Là đơn vị thành viên của Liên minh HTX Việt Nam, Viện Kinh tế nông nghiệp hữu cơ (quận 7, TP.HCM) liên kết chặt chẽ các khâu trong chuỗi giá trị từ đầu vào, đầu ra.  

Ông Lê Thành - Viện trưởng Viện Kinh tế nông nghiệp hữu cơ cho biết, Viện đặc biệt quan tâm tới các HTX. Vì đây là mắt xích quan trọng trong việc kết nối với chuỗi giá trị.

Các HTX nông nghiệp ở TP.HCM và cả nước hiện đã có những thay đổi rõ rệt. Tuy nhiên, các HTX vẫn còn tồn tại nhiều vấn đề bất cập, đặc biệt hạn chế trong nguồn lực.

Theo ông Thành, các HTX hiện nay, do nhiều vướng chính sách vay vốn, đã không thể tiếp cận với nguồn vốn vay ngân hàng. Nếu được, thì cũng chỉ là các nguồn vốn nhỏ phục vụ cho các hoạt động thường xuyên.

HTX nông nghiệp không tiếp cận được các nguồn vốn lớn phục vụ cho việc tái cấu trúc cây trồng, vật nuôi. Điều này dẫn đến việc các HTX hoạt động thiếu đột phá và hiệu quả không cao.

Việc thiếu vốn cũng dẫn đến một vấn đề khác là các hoạt động logistic của HTX còn đang bỏ ngỏ. HTX không đảm bảo được sự ổn định cả đầu vào lẫn đầu ra cho quá trình sản xuất.

"Các cơ chế chính sách, nhất là Luật HTX 2012 cần đánh giá toàn diện và sửa đổi để hỗ trợ tốt hơn cho các HTX nông nghiệp", ông Thành nói.

Ông Huỳnh Lam Phương - Trưởng cơ quan thường trực phía Nam, Liên minh HTX Việt Nam cho biết Luật Hợp tác xã năm 2012 tuy có nhiều đóng góp nhưng vẫn tồn tại không ít hạn chế.

Nhiều nội dung được quy định trong Luật HTX năm 2012 đang gây khó khăn, với tổ chức và hoạt động của HTX, liên hiệp HTX, cũng như với HTX nông nghiệp nói riêng.

Ví dụ, Khoản 3, Điều 6, Luật HTX năm 2012 quy định HTX, liên hiệp HTX hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp, diêm nghiệp được hưởng chính sách "Giao đất, cho thuê đất để phục vụ hoạt động của HTX, liên hiệp HTX theo quy định của pháp luật về đất đai".

Tuy nhiên, Điều 54, Điều 55 Luật Đất đai 2013 không quy định giao đất cho tổ chức kinh tế; bao gồm HTX, liên hiệp HTX sử dụng vào mục đích sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp, diêm nghiệp. Luật Đất đai chỉ quy định cho thuê đất tại Điều 56, Điều 133 Luật đất đai 2013.

Vừa qua, Liên minh HTX Việt Nam đã trình Đề xuất sửa đổi Luật HTX năm 2012. Hiện Bộ Kế hoạch và Đầu tư đang hoàn thiện Dự thảo Luật Các tổ chức kinh tế hợp tác (sửa đổi từ Luật HTX năm 2012).

Luật Các tổ chức kinh tế hợp tác nhằm cụ thể hóa Nghị quyết số 20 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể trong giai đoạn mới.