Tê tê, mèo lớn châu Á, voi, tê giác là những loài động vật hoang dã Việt Nam ưu tiên kiểm soát

Việt Nam đã truy tố 283 vụ án buôn bán, vận chuyển động vật hoang dã

Chia sẻ tại phiên họp, ông Chu Ngọc Quân, Phó Giám đốc Cơ quan thẩm quyền quản lý CITES Việt Nam cho biết, Việt Nam là quốc gia thứ 6 trong ASEAN thành lập Mạng lưới thực thi pháp luật về động vật hoang dã (Vietnam-WEN), do Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường làm Chủ tịch. Từ đó, các cơ chế phối hợp liên ngành đã được thiết lập và ngày càng hoàn thiện.

Theo ghi nhận của Trung tâm Giáo dục thiên nhiên (ENV), trong năm 2024, 288 vụ án hình sự về động vật hoang dã đã được đưa ra xét xử, cao hơn nhiều so với số liệu ghi nhận trong 6 năm trở lại đây. Trong số 288 vụ án được đưa ra xét xử trong năm 2024, có 118 vụ có đối tượng bị áp dụng hình phạt tù. Mức hình phạt tù trung bình đối với các đối tượng có hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ động vật hoang dã là 3,27 năm.

Một số bản án điển hình như, 7 năm tù cho Cao Xuân Mạnh vì tội danh xuyên quốc gia, Lê Phụng Biên nhận tổng cộng 24 năm tù vì buôn lậu và buôn bán động vật hoang dã, Phan Thị Tám bị xử 12 năm tù tại Đà Nẵng.

Theo ông Quân, việc tăng mức xử phạt, bổ sung các công cụ pháp lý và sửa đổi Bộ luật Tố tụng Hình sự (năm 2025) là bước đi quan trọng để tạo thuận lợi cho điều tra, truy tố và bảo vệ nhân chứng trong các vụ án có yếu tố nước ngoài.

Bên cạnh đó, Việt Nam cũng đang hoàn thiện hệ thống văn bản hướng dẫn như Nghị định 77/2025/NĐ-CP và Thông tư 26, 27 của Bộ Nông nghiệp và Môi trường nhằm truy xuất nguồn gốc, quản lý mẫu vật và phân công trách nhiệm rõ ràng giữa các cơ quan liên quan.

Một trong những ưu tiên của Việt Nam là nâng cao năng lực giám định, xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về tội phạm động vật hoang dã, tăng cường ứng dụng công nghệ và đào tạo cán bộ chuyên môn. Các chương trình truyền thông thay đổi hành vi, đặc biệt trong cộng đồng có nguy cơ tiêu thụ sản phẩm từ động vật hoang dã, cũng được đẩy mạnh với sự tham gia của các tổ chức quốc tế trong khuôn khổ tiếp cận "Một sức khỏe" (One Health).

Việt Nam hiện tích cực tham gia các hoạt động đa phương như Chiến dịch Mekong Dragon và Dự án Ivory II nhằm nâng cao năng lực cho lực lượng thực thi pháp luật. Đồng thời, nước này đang thúc đẩy ký kết các hiệp định tương trợ tư pháp hình sự (MLAT), nhất là với các quốc gia châu Phi, để xử lý tội phạm xuyên quốc gia một cách hiệu quả hơn.

Báo cáo của CITES Việt Nam cũng thẳng thắn chỉ ra một số khó khăn như thiếu năng lực giám định và phòng xét nghiệm pháp y, năng lực quản lý vật chứng còn hạn chế, và sự phối hợp liên ngành trong nước chưa thực sự chặt chẽ. Ngoài ra, hợp tác quốc tế còn gặp trở ngại do thiếu các hiệp định pháp lý và cơ chế chia sẻ thông tin.

Ông Quân đề xuất thành lập cơ chế họp nội khối ASEAN trước các kỳ họp của Hội nghị các bên CITES (CoP), mở rộng thành phần ASEAN-WEN để mời các tổ chức liên chính phủ tham gia, nhằm nâng cao hiệu quả chung của mạng lưới.

Trong nước, Việt Nam đặt mục tiêu ưu tiên kiểm soát các nhóm loài có nguy cơ cao như tê tê, mèo lớn châu Á, voi, tê giác, thú ăn thịt nhỏ, rùa, gỗ quý và lan rừng. Song song, sẽ tiếp tục chiến dịch chống buôn bán động vật hoang dã trên không gian mạng, tăng cường truyền thông và sự tham gia của cộng đồng địa phương.

Về dài hạn, các sáng kiến như trồng 1 tỷ cây xanh, phục hồi rừng ngập mặn ở Cà Mau, bảo vệ 179 khu bảo tồn đã được triển khai như giải pháp dựa vào thiên nhiên. Đồng thời, Việt Nam duy trì khung đối tác Một sức khỏe giai đoạn 2021-2025, nhằm phòng chống dịch bệnh lây truyền từ động vật hoang dã sang người, thông qua giám sát dịch tễ, tăng cường pháp luật và truyền thông cộng đồng.

Ông Bùi Chính Nghĩa, Phó Cục trưởng Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm, kiêm Giám đốc Cơ quan Quản lý CITES Việt Nam nhấn mạnh: “Sự đoàn kết và hợp tác khu vực là yếu tố then chốt để thực thi hiệu quả các quy định về bảo vệ động vật hoang dã. Không một quốc gia nào có thể giải quyết vấn đề này một cách đơn lẻ. Chỉ có thông qua hợp tác bền vững, đổi mới sáng tạo và hành động chung, chúng ta mới có thể bảo vệ đa dạng sinh học cho hiện tại và các thế hệ tương lai”.

Tổ công tác ASEAN về CITES và thực thi pháp luật bảo vệ động vật, thực vật hoang dã (AWG-CITES và WE) được thành lập trên cơ sở ASEAN-WEN (Mạng lưới thực thi pháp luật về bảo vệ động vật hoang dã ASEAN) và AEG-CITES (Tổ công tác ASEAN về CITES). Cuộc họp AWG-CITES và WE được tổ chức luân phiên hàng năm tại 10 nước ASEAN. Theo kết quả cuộc họp AWG-CITES và WE lần thứ 19 tại Thái Lan, trong năm 2025, Việt Nam là Chủ tịch, đồng thời là quốc gia chủ trì tổ chức cuộc họp lần thứ 20 của AWG-CITES và WE. Đây là cơ hội để các quốc gia cùng nhìn lại những thành tựu đã đạt được, củng cố hợp tác và xác định các ưu tiên mới cho tương lai.

Cuộc họp được tổ chức theo hình thức trực tuyến, có sự tham gia của các đại biểu: Ban Thư ký ASEAN, đại diện 10 nước ASEAN và các tổ chức quốc tế, tổ chức phi chính phủ liên quan. Timor-Leste tham gia với vai trò là quan sát viên. Đoàn đại biểu Việt Nam có đại diện các cơ quan quản lý, cơ quan thực thi pháp luật, cơ quan khoa học CITES.

Cuộc họp nhằm mục tiêu rà soát, đánh giá tình hình triển khai thực hiện các khuyến nghị, quyết định và thực thi Công ước CITES liên quan đến các nước ASEAN; báo cáo quốc gia trong thực thi pháp luật về động vật, thực vật hoang dã nguy cấp; xây dựng các sáng kiến chung của ASEAN; xem xét, thảo luận, thống nhất các đề xuất về các Phụ lục và chính sách của CITES được xem xét tại Hội nghị CoP20 CITES.

Trong năm qua, các quốc gia thành viên ASEAN đã tiếp tục đạt được những bước tiến quan trọng trong việc thúc đẩy cam kết chung nhằm đấu tranh chống lại nạn buôn bán động vật hoang dã bất hợp pháp, bất chấp những thách thức đang tiếp diễn liên quan đến thực thi pháp luật và tội phạm xuyên quốc gia.

Là một trong những khu vực có đa dạng sinh học cao nhất trên thế giới, Đông Nam Á vừa là trọng tâm cho công tác bảo tồn, vừa là điểm nóng của nạn buôn bán trái phép động vật hoang dã. Nhận thức được vai trò này, ASEAN đã không ngừng tăng cường các cơ chế thực thi pháp luật, thúc đẩy hợp tác xuyên biên giới và hỗ trợ thương mại động vật hoang dã hợp pháp và bền vững. Thông qua các chiến dịch phối hợp, chia sẻ thông tin và nâng cao năng lực, các sáng kiến như Chiến dịch Mekong Dragon đã mang lại kết quả tích cực với nhiều vụ tịch thu sản phẩm động vật hoang dã bất hợp pháp và triệt phá các đường dây buôn bán xuyên quốc gia.

Riêng tại Việt Nam, đã đạt được những tiến bộ đáng kể trong việc nâng cao năng lực thực thi và phối hợp liên ngành, thông qua việc chia sẻ thông tin, áp dụng công cụ giám sát số hóa và hoàn thiện hệ thống pháp lý.

Các kết quả nổi bật bao gồm: phát hiện và xử lý nhiều vụ buôn bán động vật hoang dã quy mô lớn; tăng cường phối hợp giữa các cơ quan hải quan, kiểm lâm, công an và bộ đội biên phòng; giám sát và xử lý vi phạm buôn bán trực tuyến; tái thả động vật hoang dã; tổ chức đào tạo cho lực lượng thực thi pháp luật tiền tuyến; và thực hiện các chiến dịch truyền thông nâng cao nhận thức nhằm giảm nhu cầu tiêu dùng và phổ biến pháp luật.

Ở cấp độ khu vực, Việt Nam tiếp tục tích cực tham gia vào các cơ chế của ASEAN và đóng góp vào việc triển khai Kế hoạch hành động về Hợp tác ASEAN trong khuôn khổ CITES và Thực thi pháp luật về động vật hoang dã giai đoạn 2021–2025.

×