Thích ứng với Quy định chống phá rừng của EU: Khó nhất vẫn là truy xuất nguồn gốc

Chiều nay, 4/11, Bộ NNPTNT tổ chức Hội nghị triển khai Kế hoạch hành động thích ứng với Quy định chống phá rừng của EU (EUDR). Bộ trưởng Lê Minh Hoan chủ trì hội nghị; Tham dự còn có đại diện các hiệp hội, doanh nghiệp và tổ chức quốc tế mà một số tỉnh, thành phố liên quan.

Khó khăn trong truy xuất nguồn gốc

Thông tin tại hội nghị, Tổng Thư ký Hiệp hội Cà phê - Ca cao Việt Nam Đỗ Hoàng An cho biết, Việt Nam có tổng diện tích cà phê trên 700.000ha, trong đó, 32.000ha tập trung thuộc các tập đoàn, tổng công ty Nhà nước quản lý; 668.000ha còn lại phân tán nhỏ lẻ, không tập trung.

Theo ông An, phần diện tích tập trung sẽ tiến hành truy xuất nguồn gốc dễ dàng, tuy nhiên, khó khăn nhất lúc này là phần diện tích không tập trung, dẫn đến truy xuất sẽ gặp rất nhiều khó khăn khi Quy định EUDR chính thức có hiệu lực.

Đối với cây ca cao, diện tích trên 5.000ha, sản lượng khoảng 5.000 tấn/năm, chủ yếu trồng xen dừa, cây ăn quả. Theo ông An, tình trạng phá rừng để trồng ca cao chiếm tỷ lệ khá ít hoặc không có. 

Để thích ứng với quy định EUDR, ông An cho rằng, phải xác định từ thời điểm 3/12/2020 đến nay có diện tích phá rừng để trồng cà phê hay không? nếu có thì phải xử lý triệt để vấn đề này.

Thứ hai, để truy xuất nguồn gốc tại vườn phải áp dụng phương pháp đầu tư công – tư, bởi việc truy nguồn gốc chiếm chi phí rất cao.

Thứ ba, Bộ NNPTNT và Bộ TNMT cần ban hành cơ sở dữ liệu vườn trồng đạt tiêu chuẩn và được EU công nhận, từ đó có cơ sở để triển khai trong thời gian tới.

"Để thuận lợi trong xuất khẩu cà phê, ca cao vào thị trường EU, các doanh nghiệp đều rất đồng tình với các giải pháp thích ứng Quy định EUDR của các đơn vị của Bộ NNPTNT đưa ra. Các doanh nghiệp sẽ luôn đồng hành, góp phần khẳng định của Việt Nam trong tham gia bảo vệ thiên nhiên, chống biến đổi khí hậu", ông An khẳng định.

Nêu thực tế tại địa phương, đại diện Sở NNPTNT tỉnh Quảng Trị cho biết, diện tích trồng cà phê trên địa bàn tỉnh manh mún, nhỏ lẻ, đặc biệt, vấn đề pháp lý liên quan đến đất đai khi người dân đã canh tác lâu năm nên việc xác định nguồn gốc, truy xuất nguồn gốc gặp nhiều khó khăn khi Quy định EUDR chính thức có hiệu lực.

Đại diện Sở NNPTNT tỉnh Đắk Lắk cho biết, mới đây, UBND tỉnh đã ban hành Kế hoạch “Triển khai các giải pháp thích ứng với Quy định không gây mất rừng của Liên minh châu Âu trên địa bàn Đắk Lắk”. 

Theo đó, triển khai thí điểm tại 7 huyện, thị xã, thành phố, gồm: Krông Năng, Cư M'gar và Ea H'leo (do tổ chức IDH hỗ trợ triển khai thực hiện); các huyện Krông Ana, Cư Kuin, TX. Buôn Hồ và TP. Buôn Ma Thuột (do Công ty TNHH MTV Xuất nhập khẩu 2/9 Đắk Lắk hỗ trợ triển khai thực hiện), thời gian từ tháng 10/2023 đến 12/2024.

Từ đó làm cơ sở cho việc xây dựng hệ thống dữ liệu ngành hàng cà phê Việt Nam, dữ liệu quốc gia và cơ chế chia sẻ thông tin phản hồi với EU. Đây cũng là tiền để cho việc mở rộng đến các huyện trồng cà phê khác trong toàn tỉnh.

Đối với UBND 7 huyện, thị xã thành phố, thực hiện thí điểm, xây dựng kế hoạch triển khai các hoạt động thích ứng với yêu cầu của EU theo hợp tác công tư; thực hiện các hoạt động và chia sẻ thông tin, cơ sở dữ liệu theo quy định của pháp luật.

Đối với UBND các huyện còn lại, chuẩn bị sẵn nguồn nhân lực, kinh phí để thực hiện việc để xây dựng kế hoạch hành động thích ứng với quy định không gây mất rừng của EU được thực hiện trong năm 2024 dựa trên các nội dung, nhiệm vụ đã được phân công cho các sở, ngành, đơn vị, địa phương và doanh nghiệp của vùng thí điểm.

Hiện, tỉnh Đắk Lắk có diện tích cao su 31.000ha, cà phê 213.000ha, 1/3 diện tích cà phê đã được chứng nhận và có thể truy xuất nguồn gốc.

Nhiều giải pháp thích ứng với Quy định EUDR 

Chia sẻ về giải pháp kĩ thuật nhằm hỗ trợ ngành cà phê thích ứng với Quy định EUDR, bà Trần Quỳnh Chi, Giám đốc Khu vực châu Á của chương trình Asia Landscapes thuộc IDH cho rằng, cần xây dựng hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu rừng và vùng sản xuất; Phân vùng sản xuất theo các cấp độ nguy cơ gây mất rừng/suy thoái rừng; Truy xuất nguồn gốc theo quy định của EUDR.

Bên cạnh đó, cần có giải pháp giảm thiểu rủi ro mất rừng/suy thoái rừng gồm: Xác định, xử lý các diện tích sản xuất cà phê trên đất mất rừng/suy thoái rừng sau ngày 31/12/2020; Tăng cường giám sát, bảo vệ, tái sinh rừng; Hỗ trợ mô hình sinh kế nông hộ quy mô nhỏ, đặc biệt ở các khu vực có nguy cơ cao/trung bình.

Bà Chi cũng đề xuất giải pháp kĩ thuật hỗ trợ ngành cà phê đáp ứng với Quy định EUDR cấp thí điểm tại 6 huyện, gồm huyện Krong Năng, Cu Mgar, Ea H'leo (Đắk Lắk); Krong Nô (Đắk Nông); Di Linh (Lâm Đồng); la Grai (Gia Lai) và cấp độ nhân rộng: các tỉnh, huyện có sản xuất cà phê trên cả nước.

Nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thích ứng với Quy định EUDR, Bộ trưởng Lê Minh Hoan cho hay, Bộ NNPTNT đã có nhiều cuộc trao đổi chuyên sâu với các đơn vị kĩ thuật và cơ quan lãnh đạo của Ủy ban châu Âu, đồng thời tham vấn với các đơn vị, tổ chức quốc tế và các cơ quan chuyên môn để xây dựng Khung kế hoạch hành động thích ứng với EUDR.

Ngày 29/6/2023, Bộ NNPTNT đã ký kết Bản ghi nhớ với Sở NNPTNT của 5 tỉnh Tây Nguyên, Hiệp hội ngành hàng, tổ chức IDH và công ty JDE Peets để hỗ trợ xây dựng các vùng sản xuất không gây phá rừng, suy thoái rừng; sản xuất bền vững kết hợp với các mục tiêu bảo tồn tài nguyên và đảm bảo an sinh xã hội tại địa phương.

Tiếp đó, Bộ NNPTNT đã có văn bản số 4572 ngày 13/7/2023 gửi các đơn vị trực thuộc, và văn bản số 5179 ngày 1/8/2023 về việc triển khai Khung kế hoạch hành động thích ứng với Quy định không gây mất rừng EU. 

Bộ trưởng Lê Minh Hoan đánh giá cao sự hợp tác, hỗ trợ của EU trong thời gian qua, đã góp phần quan trọng vào quá trình chuyển đổi ngành nông nghiệp Việt Nam theo hướng phát triển "minh bạch, có trách nhiệm, bền vững và tăng trưởng xanh".