Cá lòng tong là loài "cá mèo", ý rằng thứ cá đồng quê, dân giã này nếu có tiện tay mà gạt được thì cũng chỉ để mang về cho mèo ăn.

Cá lòng tong, cá nhà nghèo thủa xưa nay là "cá nhà giàu"

Điều này cũng chỉ một điều, xưa cá lòng tong nhiều không đếm xuể, là loài cá tới mùa đẻ vô tội vạ.

Ở miền Tây sông nước, hầu như không nơi nào là không có cá lòng tong sinh sống. Từ vùng Đồng Tháp Mười tỉnh Long An, Đồng Tháp, Tiền Giang cho tới miệt Kiên Giang, An Giang, rồi xuống tận Cà Mau, Bạc Liêu.

Xưa, hễ ai nói tới cá lòng tong khiến nhiều người bỏ ngoài tai, bởi một thứ cá dễ bắt, dễ lụm.

Cá tòng tong thường sống ở môi trường nước ngọt, nước lợ ven các con sông, kênh rạch ở Đồng Tháp, Trà Vinh, Sóc Trăng, Vĩnh Long, Bến Tre...

Thứ cá đẻ cản chả kịp này ở Cà Mau đặc biệt có nhiều ở các huyện U Minh, Trần Văn Thời, Thới Bình… và các xã vùng ven TP Cà Mau...

Ai lớn lên ở miệt vườn miền Tây, cả ngày trông thấy kênh rạch sông nước thì hẳn ký ức tròn đầy với thứ cá nhà nghèo-cá lòng tong. Ảnh: Bảo Lâm (Báo Cà Mau).

Trong các mương vườn, đàn cá lòng tong chạy lòng vòng. Hễ muốn kho tiêu, hễ muốn nấu tô canh chua, chỉ cần căng lưới ở cuối mương vườn rồi đuổi từ đầu này sang đầu kia, cá mắc vào lưới chi chít, ngoe nguẩy.

Lòng tong là một loài cá nước ngọt nhỏ bé, thân dẹt, thường có màu trắng bạc hoặc hơi vàng nhạt, sống phổ biến ở các ao hồ, kênh rạch, sông ngòi tại khu vực này. Chúng có kích thước khá nhỏ, chỉ khoảng ngón tay út hoặc lớn hơn một chút.

Ngày xưa, cá lòng tong ở miền Tây Nam bộ có thể nói là một loài cá rất phổ biến và rẻ tiền. Chúng sinh sôi nhanh và số lượng rất nhiều trong tự nhiên.

Người dân quê thường dễ dàng bắt được cá lòng tong bằng nhiều cách như dùng lưới, vó, hoặc đơn giản hơn là câu bằng lưỡi câu nhỏ.

Cá lòng tong khi ấy là một nguồn thực phẩm dân dã, quen thuộc trong bữa cơm của nhiều gia đình, đặc biệt là những gia đình có điều kiện kinh tế không mấy dư dả.

Cá lòng tong ngày nay là một trong các loài cá đặc sản miền Tây. Giá bán cá lòng tong cao ngang ngửa với nhiều loài cá ngon khác, nhưng không phải cứ có tiền, cứ ra chợ là có, bởi phiên chợ bán cá lòng tong khi nhiều, khi ít....Ảnh: Minh Bảo.

Số lượng cá lòng tong ngày xưa có thể nói là rất nhiều. Với hệ thống kênh rạch chằng chịt, ao hồ tự nhiên phong phú, cùng với môi trường sống ít bị tác động như ngày nay, cá lòng tong phát triển mạnh mẽ và trở thành một phần không thể thiếu của hệ sinh thái nước ngọt ở miền Tây.

Tuy nhiên, theo thời gian, do nhiều yếu tố như ô nhiễm môi trường, khai thác quá mức, và sự thay đổi của các hệ sinh thái tự nhiên, số lượng cá lòng tong ở nhiều nơi đã giảm đi đáng kể.

Hiện nay, nhiều chợ ở miền Tây, cá lòng tong trở thành cá đặc sản, không phải đi chợ ngày nào cũng mua được.

Từ chỗ là cá nhà nghèo, ăn tạm qua ngày, nay cá lòng tong trở thành cá đặc sản. Giá bán cá lòng tong cứ thế tăng dần, giá cao hay giảm chút đỉnh cũng tùy phiên chợ có ít cá hay nhiều cá.

Thông thường, hiện nay ở miền Tây, giá bán cá lòng tong dao động từ 40.000 đồng đến 70.000 đồng/kg. Cá lòng tong làm khô cũng là một loại khô cá đặc sản. Giá bán khô cá lòng tong không hề rẻ, thường dao động từ 450.000-500.000 đồng/kg.

Món ngon đưa cơm-cá lòng tong kho tiêu

Ngày nay, tuy vẫn còn nhưng không còn phổ biến và dễ dàng bắt gặp như trước. Ở một số nơi, cá lòng tong còn trở thành một đặc sản và có giá trị kinh tế cao hơn so với ngày xưa, đặc biệt là các loại cá lòng tong được nuôi hoặc đánh bắt tự nhiên ở những vùng còn giữ được môi trường sống tốt.

Sự phát triển của công nghiệp và nông nghiệp đã dẫn đến tình trạng ô nhiễm nguồn nước ở nhiều kênh rạch, ao hồ, ảnh hưởng đến môi trường sống và sự sinh sản của cá lòng tong.

Việc sử dụng các phương pháp đánh bắt tận diệt cũng góp phần làm giảm số lượng cá lòng tong trong tự nhiên.

Cá lòng tong kho tiêu tóp mỡ-đặc sản miền Tây, món hao cơm, món đưa cơm ngày mưa...Ảnh: Tú Miền Tây.

Các hoạt động như nạo vét kênh rạch, xây dựng các công trình thủy lợi có thể làm thay đổi môi trường sống truyền thống của loài cá này.

Cá lòng tong có thịt ngọt, mềm và ít xương, khi chế biến có hương vị đặc trưng, hấp dẫn nhiều người. Các món ăn từ cá lòng tong như kho tiêu, chiên giòn, nấu canh chua... trở thành những món ăn dân dã được ưa chuộng.

Khi đời sống kinh tế được nâng cao, người dân có xu hướng tìm kiếm những món ăn đặc sản, lạ miệng. Cá lòng tong, từ một món ăn bình dân, dần trở thành một đặc sản được nhiều người săn lùng.

Cá lòng tong là nguồn cung cấp protein và các chất dinh dưỡng khác, được nhiều người tiêu dùng quan tâm.

Cá lòng tong chủ yếu được đánh bắt tự nhiên, do đó số lượng có thể thay đổi theo mùa và điều kiện thời tiết. Vào mùa mưa lũ, cá lòng tong có thể nhiều hơn, nhưng vào mùa khô, số lượng có thể giảm sút.

So với một số loài cá nuôi khác, việc nuôi cá lòng tong với số lượng lớn có thể gặp nhiều khó khăn về kỹ thuật và hiệu quả kinh tế. Điều này làm cho nguồn cung cá lòng tong từ nuôi trồng không đáng kể.

Cá lòng tong kho tiêu là món ăn dân dã, đậm đà hương vị miền Tây, rất đưa cơm.

Cá lòng tong làm sạch, để ráo. Ướp cá với một ít muối, đường, tiêu, hành tỏi băm khoảng 15-20 phút cho thấm gia vị. Phi thơm hành tỏi băm với một ít dầu ăn rồi ướp với cá lòng tong. Cho cá đã ướp vào nồi, thêm nước mắm, đường, tiêu, ớt và một chút nước màu (nếu dùng).

Đậy nắp, kho cá trên lửa nhỏ liu riu cho đến khi nước sánh lại và cá có màu vàng cánh gián đẹp mắt. Nêm nếm lại gia vị cho vừa ăn. Khi cá gần cạn nước, rắc hành lá cắt nhỏ lên trên rồi tắt bếp.

Món cá lòng tong kho tiêu ăn nóng với cơm trắng rất ngon, vị mặn ngọt đậm đà hòa quyện với vị cay nồng của tiêu và ớt thật hấp dẫn.

×