Từ vụ sữa giả, kẹo Kera: Báo động lỗ hổng quản lý thực phẩm chức năng, cần sớm được “bịt kín”

Sữa Rance Pharma, kẹo Kera giả: Lộ rõ lỗ hổng tự công bố chất lượng

Vụ việc sữa giả Rance Pharma và kẹo giả Kera cho thấy một số doanh nghiệp đang lợi dụng quy định pháp luật hiện hành để sản xuất, kinh doanh hàng giả, kém chất lượng, gây nguy cơ lớn cho sức khỏe cộng đồng.

Mới đây, Bộ Công an đã khởi tố 8 bị can trong đường dây sản xuất, tiêu thụ sữa giả mang nhãn Rance Pharma và Hacofood Group. Đứng đầu đường dây là Hoàng Mạnh Hà và Vũ Mạnh Cường. Từ năm 2021 đến khi bị bắt, nhóm này lập nhiều công ty “sân sau”, hợp thức hóa hơn 573 nhãn sữa bột giả, nhắm vào nhóm người dùng dễ bị tổn thương như bệnh nhân tiểu đường, suy thận, phụ nữ mang thai, trẻ sinh non. Tổng doanh thu bất chính ước gần 500 tỷ đồng.

Trước đó, vụ kẹo Kera giả do Công ty Asia Life và Công ty Chị em Rọt phân phối cũng gây xôn xao dư luận khi có sự tham gia quảng bá của nhiều KOLs nổi tiếng như Quang Linh Vlog, Hằng Du mục... Những người có sức ảnh hưởng lớn trên mạng xã hội này bị cáo buộc tiếp tay cho việc quảng bá sản phẩm giả, đánh lừa lòng tin người tiêu dùng – đặc biệt là những người đang tin tưởng vào các sản phẩm chăm sóc sức khỏe.

Vụ việc đặt ra câu hỏi về trách nhiệm của người nổi tiếng trong việc kiểm chứng nguồn gốc sản phẩm trước khi quảng bá, cũng như sự cần thiết của cơ chế giám sát, xử lý hành vi quảng cáo sai sự thật trên không gian mạng.

Điểm chung trong cả hai vụ án là cách thức "hợp pháp hóa" sản phẩm giả thông qua cơ chế tự công bố chất lượng theo quy định tại Nghị định 15/2018/NĐ-CP. Theo đó, hầu hết các thực phẩm chức năng, bao gồm cả sữa bột (trừ sản phẩm dành cho trẻ dưới 36 tháng tuổi), đều được phép tự công bố tiêu chuẩn và đưa ra thị trường mà không cần kiểm định chất lượng từ cơ quan chức năng trước khi lưu hành.

Chuyên gia nhận định rằng chính cơ chế tự công bố này, vốn được thiết kế nhằm giảm thủ tục hành chính và thúc đẩy sản xuất kinh doanh, lại đang bị lợi dụng như một "tấm vé thông hành" để đưa sản phẩm giả, kém chất lượng đến tay người tiêu dùng.

TS.BS Trương Hồng Sơn, Viện trưởng Viện Y học Ứng dụng Việt Nam, cho biết: “Với các sản phẩm như sữa bột, nếu không đúng thành phần công bố, người tiêu dùng rất khó phát hiện bằng cảm quan. Cần có kiểm nghiệm chuyên sâu mới phát hiện được. Vì vậy, cơ chế hậu kiểm hiện nay là không đủ.”

Cùng quan điểm, luật sư Hoàng Văn Hà, Giám đốc Công ty Luật ARC Hà, phân tích: “Cơ chế hậu kiểm hiện nay đang bị lạm dụng, trong khi nguồn lực kiểm tra còn hạn chế, thiếu hệ thống cảnh báo sớm. Việc để doanh nghiệp tự công bố rồi kiểm tra sau là quá lỏng lẻo, khiến sản phẩm kém chất lượng đã ra thị trường và người tiêu dùng đã phải chịu thiệt.”

Cần nhanh chóng "bịt lỗ hổng" trong cơ chế tự công bố

Trước tình trạng báo động về thực phẩm chức năng giả, các chuyên gia khuyến nghị cần nhanh chóng khắc phục những lỗ hổng pháp lý đang bị lợi dụng, đồng thời nâng cao hiệu quả giám sát để bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Một trong những giải pháp cấp bách là rà soát, sửa đổi Nghị định 15/2018/NĐ-CP, văn bản pháp lý điều chỉnh hoạt động sản xuất, kinh doanh thực phẩm chức năng.

Theo luật sư Hoàng Văn Hà, cần xác định rõ nhóm sản phẩm nào phải qua đăng ký bản công bố, đặc biệt là các sản phẩm nhạy cảm như thực phẩm dành cho người bệnh, trẻ em, phụ nữ mang thai. "Những sản phẩm này cần kiểm tra kỹ lưỡng, thậm chí áp dụng cơ chế đăng ký tương tự thuốc để đảm bảo an toàn," ông Hà nhấn mạnh.

Hệ thống hậu kiểm cũng cần được nâng cấp toàn diện. Hiện nay, việc kiểm tra sản phẩm chủ yếu mang tính ngẫu nhiên và thiếu dữ liệu phân tích rủi ro, dẫn đến việc phát hiện sai phạm chỉ khi hậu quả đã xảy ra.

Chuyên gia đề xuất xây dựng hệ thống kiểm soát chất lượng chủ động, sử dụng công nghệ số và dữ liệu lớn để phân tích và nhận diện sớm dấu hiệu bất thường trong hoạt động kinh doanh thực phẩm chức năng. Đồng thời, cần tăng cường phối hợp giữa các lực lượng như Bộ Y tế, Bộ Công Thương, Tổng cục Quản lý thị trường, và các Sở ban ngành địa phương để phát hiện và xử lý vi phạm hiệu quả.

Việc minh bạch hóa thông tin sản phẩm cũng rất quan trọng. Các sản phẩm thực phẩm chức năng cần có mã truy xuất nguồn gốc, công khai thông tin thành phần, nơi sản xuất và tiêu chuẩn kiểm định trên bao bì hoặc qua hệ thống điện tử, để người tiêu dùng có thể dễ dàng kiểm tra và xác minh.

Ngoài ra, các sàn thương mại điện tử và nền tảng mạng xã hội – nơi sản phẩm giả thường xuyên được quảng cáo – cần phải chịu trách nhiệm kiểm duyệt và gỡ bỏ các sản phẩm không rõ nguồn gốc, vi phạm quy định.

Hai vụ việc thực phẩm chức năng giả vừa qua không chỉ đặt ra vấn đề đạo đức kinh doanh mà còn phản ánh một thực tế nghiêm trọng: khi pháp luật có kẽ hở và giám sát lỏng lẻo, những kẻ trục lợi sẵn sàng đánh đổi sức khỏe cộng đồng để thu lợi bất chính.

×