Vạch trần loạt thủ đoạn lừa đảo trên không gian mạng, PGS.TS Đỗ Cảnh Thìn chỉ cách "né"

Nông dân đang phải đối diện với các rủi ro trong chuyển đổi số tài chính

Cách nào nhận diện rủi ro trong chuyển đổi số thuộc lĩnh vực ngân hàng, tài chính đối với nông dân đang là vấn đề được nhiều nông dân, người dân quan tâm, chia sẻ về vấn đề này, PGS.TS Đỗ Cảnh Thìn, Phó Viện trưởng Viện An ninh phi truyền thống, Đại học Quốc gia Hà Nội cho biết: Nông dân đang phải đối diện với các rủi ro liên quan đến lĩnh vực ngân hàng, tài chính trên không gian mạng trong thanh toán điện tử.

Các rủi ro bao gồm: Đánh cắp thông tin bảo mật như số tài khoản, mật khẩu, mã OTP, mã PIN…; Đánh cắp thông tin truy cập dịch vụ của khách hàng: tên đăng nhập, mật khẩu truy cập dịch vụ internet banking, mật khẩu truy cập email cá nhân, mã xác nhận giao dịch một lần sau đó thực hiện việc giao dịch lấy cắp tiền của khách hàng dưới nhiều hình thức.

Ngoài ra, nông dân còn có thể đối diện với việc bị kẻ gian lừa lấy thông tin thường được kẻ gian thực hiện bằng cách thông báo về việc khách hàng đã trúng thưởng, được ngân hàng hoàn tiền và họ cần xác nhận để được nhận lại tiền hoặc giả danh bạn bè trên mạng xã hội để nhờ khách hàng chuyển tiền, nạp tiền điện tử trên các kênh ngân hàng kỹ thuật số vào tài khoản hay số điện thoại của kẻ gian để lấy cắp tiền.

PGS.TS Đỗ Cảnh Thìn cho rằng, nông dân còn có thể bị đối tượng lừa đảo lợi dụng giấy tờ bị thất lạc của khách hàng để thực hiện đăng ký mới/kích hoạt lại dịch vụ ngân hàng điện tử của khách hàng tại quầy để chiếm đoạt quyền sử dụng; Các đối tượng còn sử dụng nhiều hình thức lừa đảo như hình chụp chứng minh nhân dân, căn cước công dân, sao chép thông tin chứng minh nhân dân thật để làm phiên bản giả rồi thay ảnh của chính mình vào để chiếm đoạt tiền trong tài khoản của nạn nhân.

Cùng với đó, các đối tượng nghiên cứu thông tin trên CMND/CCCD như hình ảnh, tên tuổi, quê quán, nơi ở, giới tính... của nạn nhân rồi giả người của các cơ quan chức năng (công an, kiểm sát viên, thanh tra, tòa án…) gọi điện đến hù dọa hoặc mồi chài các khoản có lợi để nạn nhân mắc bẫy. Theo thống kê của Bộ Công an, thủ đoạn giả danh này chiếm hơn 65% số vụ lừa đảo trên không gian mạng năm 2020.

Hình thức lừa đảo phổ biến được PGS.TS Đỗ Cảnh Thìn cảnh báo bao gồm" Lừa đảo qua SMS (giả mạo tin nhắn SMS Brandname của chính ngân hàng); Lừa đảo qua tài khoản Facebook Messenger (giả mạo người thân, người quen của khách hàng); hack tài khoản mạng xã hội (Zalo, Facebook…) của bạn bè, người thân của khách hàng và giả mạo bạn bè, người thân của khách hàng sau đó đề nghị khách hàng cung cấp thông tin, tự chuyển tiền tới tài khoản lừa đảo hoặc nhờ nhận tiền hộ sau đó dụ khách hàng truy cập vào link lừa đảo; 

Lừa đảo qua điện thoại: Giả mạo là cán bộ ngân hàng, bưu điện, Công an, Tòa án, Hải quan… để gọi điện thông báo khách hàng có quà gửi, đã trúng thưởng hoặc tài khoản khách hàng phạm pháp, giao dịch lỗi, đề nghị khách hàng cung cấp thông tin bảo mật để xác thực hoặc đe dọa bắt khách hàng chuyển tiền

Lừa đảo qua email (chủ yếu là gửi email chứa link độc hại). Các đối tượng sẽ gửi email cảnh báo giả tới email cá nhân của khách hàng với danh nghĩa là ngân hàng, từ đó yêu cầu khách hàng khai báo thông tin trên các đường dẫn độc được đính kèm email... Đánh cắp thông tin từ website giả mạo (phishing website): Hacker tạo trang web với giao diện sao chép giống hệt website chính thống của ngân hàng và lừa người dùng truy cập để đánh cắp thông tin hoặc lây nhiễm mã độc...

Nhằm hạn chế những rủi ro trong chuyển đổi số thuộc lĩnh vực ngân hàng, tài chính, PGS.TS Đỗ Cảnh Thìn khuyến nghị khách hàng là nông dân cần tuân thủ các quy định, hướng dẫn của các ngân hàng cung cấp dịch vụ ngân hàng, đăng ký nhận tin thông báo thay đổi số dư giao dịch.

Song song đó, không cung cấp thông tin bảo mật như: Mật khẩu truy cập, mật khẩu giao dịch một lần, mật khẩu truy cập địa chỉ email cá nhân… cho bất kỳ ai và bằng bất cứ hình thức nào.

Không truy cập các trang web không đáng tin cậy, hoặc nhập vào bất kỳ đường link nào yêu cầu cung cấp, cập nhật thông tin cá nhân và thông tin dịch vụ ngân hàng kỹ thuật số. Không chọn chế độ lưu mật khẩu đăng nhập Internet Banking trên thiết bị sử dụng chung, trên máy tính công cộng…. Bảo vệ và thay đổi thường xuyên mật khẩu truy cập các dịch vụ ngân hàng kỹ thuật số để bảo vệ toàn bộ giao dịch của bản thân và cài đặt mật khẩu bảo đảm nguyên tắc an toàn.

Cùng với đó, người nông dân cần đăng ký sử dụng dịch vụ nhận tin nhắn chủ động để nhận thông báo các biến động liên quan đến tài khoản cá nhân. Ưu tiên sử dụng máy tính cá nhân có cài đặt cập nhật các phần mềm diệt virus để truy cập các dịch vụ ngân hàng kỹ thuật số… Trong trường hợp bị lộ hoặc nghi ngờ bị lộ tên đăng nhập/mật khẩu khách hàng cần nhanh chóng thông báo tới ngân hàng để được hỗ trợ kịp thời.

Thường xuyên theo dõi, cập nhật các cảnh báo về an toàn bảo mật trong thanh toán trực tuyến từ các ngân hàng cung cấp dịch vụ, từ các phương tiện truyền thông đại chúng. Thường xuyên cập nhật về các phương thức, thủ đoạn của tội phạm trên không gian mạng, qua đó có ý thức và kiến thức phòng ngừa rủi ro...

Cần hoàn thiện khung pháp lý

PGS.TS Đỗ Cảnh Thìn cho rằng, Hội Nông dân các cấp cần chú trọng nâng cao chất lượng công tác truyền thông qua đó giúp nông dân nâng cao nhận thức về chuyển đổi số và những rủi ro trong quá trình chuyển đổi số tài chính, ngân hàng.

Đặc biệt, hoạt động tuyên truyền cần chú ý tuyên truyền, phổ biến cho bà con nhận biết các phương thức, thủ đoạn của tội phạm hoạt động trên không gian mạng; cách thức nhận diện những rủi ro để nâng cao cảnh giác. Hình thức tuyên truyền cần đa dạng, phong phú, đơn giản, cụ thể, dễ hiểu, dễ nhớ, dễ vận dụng, phù hợp với từng đối tượng, địa bàn.

Phổ biến các kỹ năng số cơ bản cho hội viên Hội Nông dân trên các website, fanpage, group zalo…của các tổ chức Hội, tại các cuộc sinh hoạt của các hội, chi hội nông dân nghề nghiệp, tổ hội nông dân… như các kỹ năng cơ bản như truy cập và sử dụng internet, thư điện tử, mua bán trực tuyến, thanh toán điện tử, dịch vụ công trực tuyến và bảo đảm an toàn thông tin cá nhân...

Về phía ngân hàng, PGS.TS Đỗ Cảnh Thìn góp ý, các ngân hàng thiết lập cơ chế giám sát quản lý rủi ro hiệu quả trong các hoạt động dịch vụ ngân hàng kỹ thuật số. Cần tuân thủ nguyên tắc đảm bảo an toàn thông tin khách hàng. Tại Điều 4 của Nghị định số 117/2018/NĐ-CP cũng quy định nguyên tắc giữ bí mật, cung cấp thông tin khách hàng.

Thông tư số 35/2016/TT-NHNN ngày 29/12/2016 của Ngân hàng quy định về an toàn, bảo mật cho việc cung cấp dịch vụ ngân hàng trên internet đã quy định rõ trách nhiệm của các tổ chức tín dụng phải bảo vệ quyền lợi của khách hàng khi sử dụng dịch vụ.

Cụ thể bao gồm: Cung cấp thông tin dịch vụ Internet Banking trước khi khách hàng đăng ký sử dụng dịch vụ. Trong đó, bao gồm các điều kiện cần thiết về trang thiết bị sử dụng; cách thức truy cập dịch vụ; hạn mức giao dịch và các biện pháp xác thực giao dịch; các rủi ro liên quan đến sử dụng dịch vụ. Hướng dẫn khách hàng sử dụng dịch vụ an toàn, bảo mật.

Cung cấp cho khách hàng thông tin về đầu mối tiếp nhận thông tin, số điện thoại đường dây nóng và chỉ dẫn cho khách hàng quy trình, cách thức phối hợp xử lý các lỗi và sự cố trong quá trình sử dụng dịch vụ.

Cũng theo PGS.TS Đỗ Cảnh Thìn, các cơ quan chức năng cần hoàn thiện khung pháp lý hoạt động tín dụng, ngân hàng trong quá trình chuyển đổi số. Tăng cường đầu tư hạ tầng kỹ thuật số, chất lượng nhân lực về công nghệ trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng tại địa bàn nông thôn nhằm đảm bảo an ninh, bảo mật dữ liệu và ứng cứu xử lý kịp thời các tình huống phát sinh.

"Cảnh giác trước các giao dịch bất thường, có dấu hiệu lừa đảo, kịp thời thông tin, can thiệp với khách hàng và các cơ quan chức năng (công an…) ngăn chặn kịp thời không để xảy ra hậu quả đáng tiếc", PGS.TS Đỗ Cảnh Thìn nhấn mạnh.

Theo PGS.TS Đỗ Cảnh Thìn, ngân hàng và các cơ quan cần đẩy mạnh truyền thông nâng cao nhận thức cho khách hàng là nông dân; xây dựng đội ngũ giám sát và phân tích, cảnh báo rủi ro về gian lận; đào tạo đội ngũ chăm sóc khách hàng xử lý các trường hợp gian lận; xây dựng các kịch bản, quy trình, hướng dẫn ứng phó chi tiết với các sự cố về gian lận trực tuyến; xây dựng quy trình giám sát, cảnh báo các giao dịch gian lận; xây dựng quy trình kiểm soát chặt ngay từ khâu mở tài khoản tại quầy. Đặc biệt cần đẩy mạnh truyền thông qua đó giúp cho nông dân nâng cao hiểu biết trong quá trình sử dụng sản phẩm tài chính số, giảm thiểu rủi ro cho bà con.