Trai tráng đóng khố vật quả cầu bùn nặng 20 kg ở Bắc Giang
Video: Về làng Vân xem trai tráng đóng khố vật cầu bùn.
Được tổ chức từ ngày 12 đến ngày 14 tháng Tư Âm Lịch, lễ hội vật cầu nước làng Vân là nét tín ngưỡng thờ Thần Mặt Trời của người dân làm nông nghiệp, có tính lịch sử, độc đáo, hài hước, vui vẻ, kịch tính.
Tương truyền, trước đây, Thánh Tam Giang là Trương Hống, Trương Hát phò vua Triệu Quang Phục đánh giặc Lương (thế kỷ thứ VI). Khi đánh thắng quân Lương ở đầm Dạ Trạch thì bị bọn quỷ đen ở đầm quấy phá. Bọn quỷ đen ra điều kiện rằng nếu thắng, chúng phải được thưởng lớn. Nếu thua, chúng sẽ phải quy phục hầu nhà Thánh. Cuối cùng, bọn quỷ đen thua trận đã quy phục Đức Thánh Tam Giang. Dân mở hội ăn mừng chiến thắng, trong đó có các quân cầu là biểu trưng cho trận chiến nêu trên, một đội là quân nhà Thánh, một đội là lũ quỷ nước.
Quả cầu làm bằng gỗ mít nặng khoảng 20 kg, tượng trưng cho Mặt trời.
Trước khi vào trận, các bô lão thực hiện nghi lễ dâng hương, các quân cầu đóng khố thực hiện nghi lễ tế Đức Thánh Tam Giang. Các quân cầu ngồi xếp hàng đối diện nhau, mỗi đội cử ra một người đấu vật, đội nào thắng sẽ được giao cầu trước. Đội vật cầu gồm 16 quân cầu là những thanh niên trai tráng khỏe mạnh được tuyển chọn kỹ lưỡng, chia làm 2 giáp gồm giáp Trên và giáp Dưới.
Sau khi ông chủ tế gieo cầu xuống sân, các quân cầu vào tranh cướp cầu, giao tranh quyết liệt. Đội nào ôm cầu đẩy được xuống lỗ cầu của đối phương thì giành chiến thắng.
Lễ hội vật cầu nước làng Vân thu hút hàng nghìn người dân cùng du khách đến tham dự. Hội vật cầu nước được tổ chức trên sân có diện tích khoảng 200m2, mặt sân là bùn nhão, ở hai đầu sân có hai hố để đẩy cầu xuống, mỗi lần đẩy được cầu xuống hố là kết thúc một hiệp.
Quả cầu làm bằng gỗ mít là tượng trưng cho Mặt trời với khối lượng nặng hàng chục kg.
Nhiệm vụ của 2 giáp là phải tranh cướp, di chuyển khối cầu về phía hố cầu của đối thủ.
Người dân thích thú theo dõi và cổ vũ cho 2 giáp.
Việc tuyển chọn quân cầu rất khắt khe. Họ là trai tráng khỏe mạnh, không có tang bụi, không có bệnh tật, dị tật, không có can phạm, can án. Tất cả quân cầu đều được huấn luyện 3 buổi chiều trước khi hội mở.
Lễ hội được tổ chức trong ba ngày, lễ hội vật cầu nước ngày 12 đánh hai cầu, ngày 13 đánh ba cầu và ngày 14 đánh bốn cầu.
Mặc dù quyết liệt là vậy nhưng các quân cầu không xảy ra xích mích, va chạm thái quá vì đây là trò chơi mang tính cầu mùa, cầu hòa thuận.
Các quân cầu sẽ dùng mọi cách để cướp được cầu và tấn công đối thủ để ghi điểm.
Năm 2022, lễ hội Vật cầu nước làng Vân đã được đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
