Vị hoàng đế cuối cùng của nhà Trần trong lịch sử Việt Nam là ai?

Trần Thiếu Đế - Vị hoàng đế cuối cùng của nhà Trần trong lịch sử Việt Nam

Trần Thiếu Đế, húy là Trần An, sinh năm 1396, là con trưởng của Trần Thuận Tông và Khâm Thánh Hoàng hậu Lê Thánh Ngâu, đồng thời là cháu ngoại của quyền thần Hồ Quý Ly. Ông trở thành vị hoàng đế thứ 13 và cũng là vị hoàng đế cuối cùng của triều Trần, trong một bối cảnh đầy biến động khi cơ nghiệp nhà Trần đã suy yếu trầm trọng, còn Hồ Quý Ly ngày một thao túng triều chính.

Năm 1398, khi mới lên hai tuổi, Trần An được đưa lên ngôi, trở thành Trần Thiếu Đế. Đây không phải là kết quả của một cuộc kế vị thông thường, mà là bước đi trong ván cờ chính trị của Hồ Quý Ly. Trước đó, Trần Thuận Tông – cha của Trần Thiếu Đế – đã bị chính Hồ Quý Ly buộc phải nhường ngôi. Đặt đứa cháu ngoại nhỏ bé lên ngai vàng, Hồ Quý Ly dễ dàng, vừa nắm quyền điều hành đất nước, vừa chuẩn bị từng bước chính thức đoạt ngôi. Trần Thiếu Đế, trên thực tế, chỉ là một biểu tượng để che đậy mưu đồ soán ngôi của ông ngoại.

Ngay sau khi cháu ngoại đăng cơ, Hồ Quý Ly tự xưng là Khâm Đức Hưng Liệt Đại vương, nắm toàn quyền trong triều. Ông tổ chức những cuộc cải cách mạnh mẽ, nhưng đồng thời cũng khiến triều đình trở nên nặng nề bởi sự chuyên quyền và khát vọng củng cố quyền lực tuyệt đối. Tháng 4 năm 1399, tại Đống Sơn (nay thuộc Thanh Hóa), Hồ Quý Ly tổ chức lễ thề để ràng buộc lòng trung thành của quan lại. Chính tại đây, một nhóm trung thần nhà Trần do Trần Nguyên Hãn, Trần Khát Chân và Phạm Khả Vĩnh cầm đầu đã mưu sát Hồ Quý Ly. Âm mưu bất thành, và cái giá phải trả vô cùng thảm khốc: hơn 370 người thân thuộc và bè đảng của những người tham gia đều bị giết, tài sản bị tịch thu, phụ nữ bị bắt làm nô tỳ, con trai từ một tuổi trở lên bị giết hại tàn nhẫn. Sự kiện ấy gieo rắc nỗi kinh hoàng trong dân chúng. Các làng xã bị áp đặt chế độ giám sát nghiêm ngặt, đến mức người quen biết nhau cũng chỉ dám ra hiệu bằng ánh mắt chứ không dám trò chuyện công khai.

Sau vụ thảm sát ấy, Hồ Quý Ly càng thêm chuyên quyền. Ông tự xưng là Quốc tổ Chương hoàng, ban tước vị cao cho các con: Hồ Nguyên Trừng làm Tư đồ, Hồ Hán Thương giữ chức Nhiếp Thái phó. Trong khi đó, Trần Thiếu Đế – vị hoàng đế trên danh nghĩa – ngày càng bị gạt ra ngoài mọi hoạt động triều chính. Những chính biến nối tiếp nhau khiến Đại Việt thêm rối ren. Trong dân, giặc cướp nổi lên khắp nơi, điển hình là Nguyễn Nhữ Cái với hàng vạn quân, cướp phá dữ dội, triều đình nhiều tháng không thể dẹp yên. Mãi đến khi An phủ sứ Nguyễn Bằng Cử ra quân trấn áp, tình hình mới tạm ổn.

Trước sự suy yếu rõ rệt của nhà Trần, Hồ Quý Ly quyết định đi bước cuối cùng để đoạt lấy ngai vàng. Ngày 28 tháng 2 năm Canh Thìn (1400), ông buộc Trần Thiếu Đế phải nhường ngôi. Để hợp thức hóa việc cướp ngôi, Hồ Quý Ly sai tông thất và quần thần nhiều lần dâng biểu khuyên nhường. Khi Trần Thiếu Đế chính thức thoái vị, Hồ Quý Ly lên ngôi hoàng đế, đổi quốc hiệu thành Đại Ngu, lập nên triều Hồ.

Trần Thiếu Đế khi ấy mới 4 tuổi và lên ngôi được tròn 2 năm, tuổi thơ của một đứa trẻ đã bị biến thành công cụ chính trị. Sau khi bị phế, vì là cháu ngoại, ông không bị giết như cha mình Trần Thuận Tông mà chỉ bị giáng xuống tước Bảo Ninh Đại vương và bị giam lỏng. Dẫu thoát khỏi cái chết, số phận của ông cũng vô cùng mờ mịt. Sử sách từ đó hầu như không còn ghi chép gì thêm về ông. Có ý kiến cho rằng ông mất không lâu sau đó, có lẽ vào khoảng năm 1400, trong cảnh sống bị giam hãm và vô vọng.

Cái kết của Trần Thiếu Đế cũng chính là dấu chấm hết cho một triều đại từng huy hoàng suốt 175 năm. Nhà Trần, vốn có công lớn trong việc đánh bại quân Nguyên Mông và bảo vệ độc lập Đại Việt, đến thời điểm ấy đã suy yếu vì nội bộ phân hóa, chính sự rối ren. Sự xuất hiện của Hồ Quý Ly với tài năng cải cách và khát vọng quyền lực đã giáng đòn quyết định khiến triều đại này sụp đổ. Nhưng trong cơn biến loạn ấy, số phận của Trần Thiếu Đế – một đứa trẻ bị đặt lên ngai vàng rồi nhanh chóng bị gạt bỏ – trở thành một trong những bi kịch đau thương nhất trong lịch sử.

Nếu so sánh với lịch sử Trung Hoa, việc Trần Thiếu Đế nhường ngôi cho Hồ Quý Ly gợi nhớ đến cảnh Hán Hiến Đế Lưu Hiệp phải trao quyền cho Tào Phi, mở đường cho nhà Tào Ngụy. Điểm chung là cả hai vị hoàng đế đều quá nhỏ bé trước thế lực quyền thần, không có cơ hội nắm quyền thực sự, và cuối cùng trở thành biểu tượng của sự chấm dứt một triều đại.

Câu chuyện về Trần Thiếu Đế không chỉ là một chương ngắn ngủi trong sử Việt mà còn phản ánh quy luật khắc nghiệt của lịch sử: khi một triều đại suy yếu, người gánh chịu hậu quả đầu tiên có khi lại chính là những vị vua nhỏ tuổi, vô tội. Từ khi lên ngôi ở tuổi lên 2 cho đến khi bị phế truất lúc vừa 4 tuổi, cuộc đời của ông gói gọn trong những toan tính chính trị của Hồ Quý Ly. Không quyền lực, không tự do, không được định đoạt số phận, ông chỉ tồn tại như một công cụ để hợp thức hóa âm mưu thay đổi triều đại.

×