Xây dựng nền nông nghiệp thông minh ứng phó với biến đổi khí hậu

Diễn đàn được tiến hành bằng hình thức trực tuyến (zoom meeting) có điểm cầu chính tại Hà Nội và kết nối tới các điểm cầu từ những tỉnh tham gia Chương trình FFF II; với sự tham dự của các chuyên gia, đại diện các Bộ, ngành, tổ chức liên quan… 

Hoạt động này nhằm cung cấp thông tin, trang bị thêm kiến thức hỗ trợ người nông dân, trong đó có các tổ chức sản xuất rừng và trang trại sản xuất hiệu quả, giảm thiểu tác động tiêu cực của tình trạng biến đổi khí hậu gây ra.

Phát biểu đề dẫn và khai mạc Diễn đàn, ông Mai Bắc Mỹ- Ủy viên Ban Thường vụ Trung ương Hội NDVN, Trưởng ban Đối ngoại và Hợp tác quốc tế (Trung ương Hội NDVN) cho biết: Những năm qua, biến đổi khí hậu với các hiện tượng thời tiết cực đoan như hạn hán, lũ lụt, xâm nhập mặn… đã và đang tác động mạnh mẽ, gây thiệt hại cho nền nông nghiệp toàn cầu. Là một quốc gia có ngành nông nghiệp là nền tảng và đóng vai trò trụ đỡ của nền kinh tế, Việt Nam không tránh khỏi những hệ lụy tiêu cực.

"Để chuẩn bị cho phiên họp thứ 27 của hội nghị các bên tham gia Công ước khung của Liên Hợp quốc về Biến đổi khí hậu (COP27), các nước đang nỗ lực chuẩn bị các tuyên bố, báo cáo và thông điệp. Đây là dịp phù hợp để nêu đề xuất với Chính phủ và Đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam tham dự COP27 những thông điệp về vai trò của nông nghiệp và nông dân trong hành động chống biến đổi khí hậu"- Trưởng ban Đối ngoại và Hợp tác quốc tế Mai Bắc Mỹ nhấn mạnh.

Có thể thấy, trong suốt 75 năm xây dựng và phát triển đất nước, dù ở bất kỳ hoàn cảnh khó khăn nào, ngành nông nghiệp Việt Nam vẫn luôn giành được nhiều thành tựu to lớn, đảm bảo an ninh lương thực cho đất nước, là trụ đỡ cho nền kinh tế.

Tuy nhiên, là một nước nông nghiệp nên Việt Nam rất dễ bị tổn thương trước biến đổi khí hậu. Chính vì thế, các thách thức do biến đổi khí hậu đã và đang đòi hỏi ngành nông nghiệp phải tìm ra giải pháp ứng phó hiệu quả, phù hợp với điều kiện tự nhiên và hoạt động sinh kế của từng địa phương. Đồng thời, các giải pháp nhằm bảo đảm an ninh lương thực, xóa đói, giảm nghèo... trong bối cảnh biến đổi khí hậu cũng đang là những vấn đề cấp bách đặt ra đối với ngành nông nghiệp.

Các mô hình phát triển không bền vững hiện nay đang làm cho con người và thiên nhiên dễ bị tổn thương hơn do biến đổi khí hậu… Chính vì thế, vấn đề xây dựng khả năng chống chịu với khí hậu là một thành phần thiết yếu của phát triển bền vững.

Chia sẻ về những kết quả đạt được rõ nét, thiết thực của Chương trình Hỗ trợ Rừng và Trang trại dưới sự tài trợ của Tổ chức Nông Lương Liên Hợp Quốc (FAO) giai đoạn II (FFF II), theo ông Phạm Tài Thắng- Thúc đẩy viên Chương trình FFF II cho rằng: Trong bối cảnh này, Chương trình FFF II do FAO tài trợ đang cho thấy tiềm năng to lớn của các tổ chức sản xuất rừng và trang trại (FFPO) để phát triển các mô hình kinh doanh toàn diện nhằm duy trì cảnh quan thích ứng với khí hậu và cải thiện sinh kế. Mặt khác, chương trình đã tác động tích cực tới cả 3 khía cạnh gồm: Kinh tế, văn hóa xã hội, môi trường.

Trong giai đoạn II (từ năm 2019 - 2022), Chương trình FFF II đặt ra mục tiêu "Các tổ chức của người sản xuất rừng và trang trại (THT, HTX) trong đó có phụ nữ, thanh niên và người dân tộc thiểu số trở thành các tác nhân thay đổi chủ yếu đối với cảnh quan chống chịu biến đổi khí hậu và cải thiện sinh kế cho người dân địa phương". Chương trình đang được triển khai tại địa bàn các tỉnh gồm: Yên Bái, Bắc Kạn, Hòa Bình, Sơn La, Thái Nguyên (tham gia dự án nhỏ).

Các hoạt động triển khai thiết thực của Chương trình FFF II nhằm giảm thiểu, thích ứng, chống chịu với biến đổi khí hậu gồm: Truyền thông lợi ích làm việc theo nhóm, hợp tác trong cộng đồng, liên kết theo chuỗi, nâng cao năng lực tổ chức, quản lý sản xuất, kinh doanh cho các THT, HTX.

Hội thảo tập huấn, truyền thông về tác động của biến đổi khí hậu và quản lý, khai thác, phát triển rừng gắn với trang trại bền vững, giảm phát thải CO2 và tham quan học tập các mô hình thành công.

Tập huấn sản xuất nông lâm nghiệp hữu cơ (NNHC) và hệ thống bảo đảm cùng tham gia (PGS) và xây dựng mô hình canh tác hữu cơ: Bưởi, rau, cây ăn quả, lúa, thảo dược.

Tập huấn, xây dựng mô hình trồng rừng gỗ lớn, nông lâm kết hợp, nông nghiệp thông minh… Hỗ trợ các nhóm nông dân, THT, HTX xây dựng mô hình thí điểm chi trả dịch vụ môi trường rừng dựa vào cộng đồng, nhóm hộ trồng rừng, giao rừng cho cộng đồng dân cư.

Chương trình FFF đang phối hợp với các chuyên gia FAO tiến hành tính toán sự đóng góp của các THT, HTX sản xuất rừng và trang trại trong việc hấp thụ carbon để từ đó có những chủ trương chính sách can thiệp, hỗ trợ họ tốt hơn.

Trước những thách thức về khí hậu ngày một khó lường như vậy, bản thân những người làm trong ngành Nông nghiệp cũng chịu không ít những đả kích. Từ đó, đòi hỏi cần phải có những hoạch định chiến lược trên con đường dấn thân vào lựa chọn nông nghiệp để phát triển. 

Tại diễn đàn, ông Trần Hồng Năng - Giám đốc HTX trồng bưởi hữu cơ và dịch vụ nông nghiệp Tân Đông (xã Đông Lai, huyện Tân Lạc, tỉnh Hòa Bình) mạnh dạn đưa ra những sáng kiến và kế hoạch của mình. Hiện tại, HTX có tổng diện tích sản xuất là 25ha. Trong đó 20 ha chuyên trồng bưởi đỏ theo phương pháp hữu cơ và 5 ha chuyên trồng rừng gỗ lớn. Đây là HTX trồng cây không sử dụng các loại phân hóa học như NPK, đạm, kali và các chất kích thích tăng trưởng khác, không sử dụng thuốc trừ cỏ, thuốc trừu sâu, các loại chất cấm khác được quy định cấm sử dụng trong sản xuất nông nghiệp hữu cơ.

"Với những nguyên nhân và thực tế về biến đổi khí hậu, trong thời gian tới HTX sẽ tổ chức nâng cao kỹ thuật trồng rừng gỗ lớn cho các thành viên HTX, luân canh, xen canh cây trồng theo mùa vụ thích ứng với BĐKH; nâng cao và mở rộng diện tích trồng xen canh cây dược liệu; Kết nạp thêm các thành viên vào HTX nhằm tăng diện tích cánh tác theo phương pháp nông nghiệp hữu cơ, nâng cao diện tích từ 5ha hiện có lên 20ha vào năm 2025; mở rộng diện tích xen canh cây dược liệu dưới tán bưởi và tán rừng; Với phương châm về phát triển kinh tế VAC, tới đây HTX tiếp tục nhân rộng các mô hình phát triển kinh tế như nông - lâm kết hợp, nuôi ong dưới tán rừng và tán bưởi để có hiệu quả cao, thích ứng với BĐKH".

Tại diễn đàn cũng đã có nhiều ý kiến đề xuất, đóng góp rất hữu ích nhằm xây dựng một nền nông nghiệp thông minh, phát triển nông thôn bền vững trước những thách thức đầy "khó chịu" của khí hậu hiện nay. Diễn đàn ứng phó với BĐKH phần nào mang lại thay đổi nhận thức cho hội viên trong sản xuất nông nghiệp. Áp dụng khoa học kỹ thuật hiện đại vào trồng trọt, chăn nuôi đạt hiệu quả kinh tế cao., hạn chế được những rủi ro và đảm bảo lợi ích cho người dân trong quá trình canh tác.