TS Nguyễn Quốc Tuấn: Cả xã hội phải góp tay cải biến

Về vấn đề này, phóng viên NTNN đã trao đổi với tiến sĩ Nguyễn Quốc Tuấn- Viện trưởng Viện Nghiên cứu tôn giáo.

Thưa ông, nhiều năm nay, cứ đến lễ hội là thấy diễn ra tình trạng lộn xộn, chặt chém, liệu có phải các nhà quản lý đã thất bại trong việc duy trì sự trật tự, yên ổn ở nhưng nơi đó?

- Chúng ta nên xác định lại quản lý là cái gì. Bấy lâu nay có lối nói, quản lý nhà nước về tôn giáo, quản lý nhà nước về lễ hội, là không chuẩn xác. Bản thân các cơ quan quản lý phải hiểu cho rõ, thế nào là lễ hội, thế nào là tự do và niềm tin tôn giáo, tín ngưỡng.

Tại sao lại có biểu hiện lệch chuẩn, lễ hội nhiều nơi đang diễn ra một cách hỗn loạn, tại lễ hội chùa Hương Tích ở Hà Tĩnh còn xảy ra ẩu đả dẫn đến chết người. Rõ ràng đặt ra câu chuyện, bản thân các nhà nghiên cứu, tuy đã làm nhưng làm không trúng, cho nên tôi đề nghị các nhà quản lý, các nhà nghiên cứu không phải chỉ ngồi lại mà phải làm việc với nhau, phần nào chưa hiểu nghiên cứu cho sâu, có chứng cứ, có số liệu, hay nói một cách khác, xây dựng cơ sở dữ liệu, tổ chức điều chỉnh hành vi, hoạt động của lễ hội.


Ông bình luận thế nào về các chỉ thị, quy định cấm rải tiền lẻ, cấm đốt vàng mã đã có nhưng người dân vẫn vi phạm ngang nhiên?

- Càng tiếp tục như thế này thì sẽ đến một tình trạng năm nào cũng ra các quy định, chỉ thị nhưng chúng hoàn toàn bị bật ra khỏi cuộc sống và không có tác dụng. Khi chúng ta hiểu rõ được niềm tin thực hành tín ngưỡng và hoạt động tôn giáo thì phải hướng con người ta đi vào chỗ hiểu biết một cách đúng đắn. Một vài năm nữa nếu không cho dùng tiền lẻ để rải, người ta sẽ dùng các hình thức khác thôi.

Trách nhiệm của các nhà quản lý, nhà nghiên cứu và giới truyền thông là phải hướng người dân đến cái đẹp nhân văn, nói được bản chất sâu xa, hướng thượng, thế giới linh thiêng trong các lễ hội. Đó là trách nhiệm không chỉ của các nhà quản lý, nghiên cứu và phần quan trọng là của cả giới truyền thông nữa.

Cá nhân ông có thấy nản với tình trạng các đám đông nhét tiền vào tượng Phật ở chùa Bái Đính, xoa tiền đô (giả) bằng vàng để cầu may...?

"Hiện tượng nhét tiền vào tượng chùa Bái Đính thể hiện sự hoàn toàn không có tri thức, tôi xin nói thẳng như thế. Chúng ta đang nhìn thấy những đám đông hành xử phi tâm linh, phi chuẩn mực”. TS Nguyễn Quốc Tuấn

- Đó là sự mù quáng tâm linh. Không ai tạo cho họ môi trường tìm hiểu mà tất cả chỉ là a dua, a tòng, hoàn toàn không có tri thức nào nằm trong đó cả. Tiền lẻ là vật tượng trưng, nhà giàu cầm vải xoa chân tượng, nhà nghèo nhìn thấy sẽ học theo…

Hiện tượng nhét tiền vào tượng chùa Bái Đính thể hiện sự hoàn toàn không có tri thức, tôi xin nói thẳng như thế. Chúng ta đang nhìn thấy những đám đông hành xử phi tâm linh, phi chuẩn mực nhưng nhìn ra vấn đề đó không phải để chán nản, mà cả xã hội phải góp tay vào cải biến nó.

Thưa tiến sĩ, nhiều người nói rằng phục dựng lễ hội truyền thống sẽ là một lối thoát để “lập lại trật tự”, ông có đồng tình với quan điểm này?

- Bây lâu nay chúng ta cứ tưởng chúng ta đang phục dựng truyền thống. Với tư cách của một nhà nghiên cứu, tôi xin hỏi truyền thống là gì và đang được xác định như thế nào? Chúng ta thấy ngoài một bức tranh hỗn loạn, lễ hội vẫn có yếu tố tốt, giá trị tốt, nhưng không hiểu sao lại lâm vào tình trạng không thể chia sẻ với nhau được.

Ai đó thử trả lời, thế nào là giá trị truyền thống và truyền thống gồm những cái gì? Xã hội chúng ta đang biến chuyển, đang có những đổ vỡ. Khó mà ngồi ở đây nói về thế nào là giá trị tốt đẹp. Khó lắm đấy. Điều này phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố chứ không chỉ đơn thuần là ý chí của nhà quản lý hay ý chí của nhà nghiên cứu mà nó là sự vận động xã hội.

Xin cảm ơn ông!