50 năm xây dựng và phát triển TP.HCM: Từ “xé rào” tự cứu mình đến hình mẫu kinh tế tư nhân của cả nước

TP.HCM là trung tâm kinh tế của cả nước. 50 năm sau ngày Thống nhất, vai trò “đầu tàu” của TP.HCM ngày càng được khẳng định khi luôn dẫn đầu về tốc độ tăng trưởng kinh tế của cả nước, giữ vai trò kéo cả “đoàn tàu” đi lên.

Nhìn về quá trình phát triển kinh tế của TP.HCM, nhiều người không thể quên giai đoạn “xé rào”, “dám nghĩ và dám làm” của một thành phố trẻ.

“Xé rào”, “đỡ đầu” cho doanh nghiệp

PGS.TS Phan Xuân Biên - Phó Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam, nhận định trong lịch sử cách mạng nước ta từ năm 1930 đến nay, Đảng có hai lần dùng chữ “hiểm nghèo” để chỉ tình thế của cách mạng. Lần thứ nhất là năm 1945 - 1946 và lần thứ hai là sau giải phóng miền Nam đến năm 1986.

Ông kể rằng 2 năm sau ngày Thống nhất, nguyên vật liệu tại TP.HCM cạn kiệt, cách quản lý không phù hợp đã ảnh hưởng đến vận hành sản xuất. Đặc biệt cơ chế quản lý quan liêu bao cấp, những cuộc cải cách kinh tế cũ đã tác động rất xấu đến sản xuất kinh doanh, lạm phát tăng cao, có lúc lên đến 740%.

“Lần đầu tiên trong lịch sử, người dân Sài Gòn phải ăn độn, từ khoai sắn, đến bo bo, có lúc độn đến 90%. Kéo theo sự sa sút, khủng hoảng ngày càng trầm trọng về kinh tế - xã hội”, ông Biên nhớ lại.

Trước tình thế “hiểm nghèo”, TP.HCM đã xoay xở tháo gỡ khó khăn, mở lối thoát, “tự cứu mình trước khi trời cứu”.

PGS.TS. Phan Xuân Biên cho biết thời điểm đó, Thành phố chủ trương tìm mọi giải pháp để lo cho dân, lo cho sản xuất kinh doanh, vực ra khỏi cơn khủng hoảng. TP.HCM đã lập Tổ thu mua lương thực, lặn lội xuống tận Đồng bằng sông Cửu Long, vượt qua bao hàng rào “ngăn sông cấm chợ”, thậm chí bị dọa nạt bắt bớ, giam cầm để thu mua lương thực theo “giá thỏa thuận”, tạo nên “hạt gạo cô Ba Thi” nuôi sống Thành phố.

Những đổi mới của Thành phố lúc đầu bị coi là "phá rào", "xé rào", sau này được ghi nhận là "bước đột phá đầu tiên" của quá trình Đổi mới, là năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm.

Trong hai năm 1979 và 1980, Thành ủy TP.HCM đã ra hai Nghị quyết đột phá theo tinh thần chủ động sáng tạo từ cơ sở, “làm cho sản xuất bung ra”. Thành phố đề ra chủ trương tìm mọi nguyên liệu cho sản xuất, lập Công ty xuất nhập khẩu trực tiếp (Direximco) và xuất nhập khẩu Chợ Lớn (Cholimex) huy động vốn mua hàng xuất khẩu, lấy ngoại tệ nhập nguyên liệu, vật tư cho sản xuất.

Thành phố đã mạnh dạn tổ chức một đợt khui các kho dự trữ từ trước, đưa vật tư tồn đọng trang trải cho các xí nghiệp. Nhờ đó, đã có nhiều gương sáng doanh nghiệp điển hình làm ăn theo “cơ chế Thành phố” như Công ty Bột giặt Miền Nam, Dệt Phong Phú, Dệt Thành Công, Dệt Phước Long, Công ty Lương thực Thành phố, Xí nghiệp Thuốc lá Thành phố, Bia Sài Gòn, Sinco, Caric...

Dấu ấn của TP.HCM thời điểm đó là “đỡ đầu” cho những tìm tòi, sáng kiến được quy chụp là “xé rào”, hiệu triệu công nhân, nhân dân lao động, viên chức nhà nước dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, từng bước thoát ra khỏi cách suy nghĩ, làm ăn kiểu cũ…

Các quyết sách này đã làm tiền đề để TP.HCM liên tục phát triển mạnh trong nhiều năm sau Đổi mới 1986. Từ chỗ GRDP bình quân 10 năm đầu sau Thống nhất chỉ đạt 2,7%/năm, thì giai đoạn đầu Đổi mới (1986 - 2010), GRDP tăng bình quân 10,5%/năm, là một trong số ít đô thị của các nước tăng trưởng hai con số liên tục trong khoảng thời gian dài.

“Những đổi mới của Thành phố lúc đầu bị coi là ‘phá rào’, ‘xé rào’, sau này được ghi nhận là ‘bước đột phá đầu tiên’ của quá trình Đổi mới, là ‘năng động, sáng tạo’, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm. Đây cũng là những đặc trưng của tính cách anh hùng đã trở thành thuộc tính, thương hiệu của TP.HCM”, PGS.TS. Phan Xuân Biên nói.

TP.HCM luôn ủng hộ kinh tế tư nhân

Từ những “xé rào” ban đầu để tạo cơ chế hỗ trợ riêng, lực lượng doanh nghiệp tư nhân tại TP.HCM đã không ngừng lớn mạnh, giữ vai trò động lực, đóng góp vào sự phát triển của Thành phố. Nhiều doanh nghiệp tư nhân lớn tại TP.HCM đã vươn tầm khu vực và thế giới, với những thương hiệu lớn, uy tín, mang lại niềm tự hào cho người dân Thành phố và cả nước.

Từ hai nhà máy nhỏ sau năm 1976 tại Củ Chi, Vinamilk đã trở thành thương hiệu sữa "quốc dân", có mặt tại nhiều thị trường quốc tế.

Bà Mai Kiều Liên - Tổng Giám đốc Vinamilk, kể doanh nghiệp được thành lập trong bối cảnh đất nước còn nhiều khó khăn, vật tư thiếu thốn, cơ chế thị trường chưa rõ ràng. Khi ấy, Vinamilk chỉ có hai nhà máy quy mô nhỏ, cơ sở vật chất hạn chế. Đội ngũ cán bộ công nhân viên không chỉ làm sữa mà còn phải kiêm nhiệm đủ việc, từ thủy lợi, trồng lúa đến làm bánh kẹo để duy trì hoạt động.

Đi lên từ chính những năm tháng chật vật đó, Vinamilk đã từng bước trưởng thành nhờ vào chính sách đổi mới và tinh thần tự chủ mạnh mẽ mà TP.HCM là nơi đầu tiên khởi phát. Có thể nói, đây là một trong những minh chứng sống động cho tinh thần vượt khó của doanh nghiệp và đồng hành cùng với sự phát triển của thành phố.

Năm 2024, GRDP của TP.HCM đạt gần 1,8 triệu tỷ đồng, gấp hơn 27.000 lần so với năm đầu Đổi mới. Từ chỗ chỉ chiếm tỷ trọng khoảng 10% quy mô kinh tế Việt Nam, con số này liên tục tăng qua từng năm, có giai đoạn chiếm đến 25% GDP cả nước. Hiện nay, dù tỷ trọng GDP TP.HCM đóng góp vào cơ cấu chung của cả nước còn 15% nhưng Thành phố vẫn đang giữ vai trò đầu tàu, dẫn dắt nền kinh tế.

Bà Nguyễn Thị Lệ - Phó Bí thư Thành ủy, Chủ tịch HĐND TP.HCM đã nhấn mạnh vai trò của các doanh nghiệp tư nhân và gửi nhiều kỳ vọng vào các doanh nghiệp.

Theo Chủ tịch HĐND TP.HCM, Thành phố chính là nơi khu vực kinh tế tư nhân khởi sắc mạnh mẽ nhất. Năm 2024, khu vực tư nhân chiếm tới 77% cơ cấu kinh tế TP.HCM, tổng vốn đầu tư toàn xã hội trên địa bàn đạt hơn 395.000 tỷ đồng, trong đó hơn 67% đến từ khu vực kinh tế tư nhân.

Cộng đồng doanh nghiệp tại TP.HCM càng phấn khởi khi mới đây kinh tế tư nhân được Chính phủ quan tâm.

Ông Nguyễn Ngọc Hòa - Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp TP.HCM (HUBA), kỳ vọng với tư duy và cách làm đột phá theo chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm, Nghị quyết mới của Bộ Chính trị về kinh tế tư nhân sẽ giúp tháo gỡ các điểm nghẽn về thể chế, tạo môi trường phát triển thuận lợi để kinh tế tư nhân phát huy tối đa tiềm năng, trở thành động lực dẫn dắt nền kinh tế vươn ra thị trường quốc tế. Ông nhận định đây sẽ là “thời điểm vàng” để khu vực kinh tế tư nhân bứt phá.

Theo ông Hòa, trong 1 - 2 năm tới, vai trò dẫn dắt của đầu tư công có ý nghĩa hết sức quan trọng đối với sự phát triển đất nước cũng như lực lượng kinh tế tư nhân.

“Trong bối cảnh cả nước đang thực hiện tổ chức lại bộ máy nhằm mục tiêu tiết giảm ngân sách, tôi kỳ vọng phần tiết giảm đó sẽ chuyển sang cho đầu tư công để thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm cho các doanh nghiệp được tiếp cận đầu tư công một cách thuận tiện, công khai, rõ ràng”, người đại diện lực lượng doanh nghiệp tại TP.HCM đề xuất.

Chủ tịch HĐND TP.HCM Nguyễn Thị Lệ cũng nhấn mạnh tinh thần quyết liệt của Tổng Bí thư Tô Lâm đối với phát triển kinh tế tư nhân. Bà cho biết TP.HCM đã triển khai các tổ công tác đặc biệt để rà soát, tháo gỡ khó khăn cho các công trình, dự án và đang xây dựng mô hình tổ công tác chuyên trách làm việc với các doanh nghiệp công nghệ lớn, nhà đầu tư chiến lược.

Bên cạnh đó, với việc thực hiện Nghị quyết 98 của Quốc hội về cơ chế đặc thù cho TP.HCM, Thành phố sẽ tiếp tục đổi mới mạnh mẽ môi trường đầu tư, cải cách hành chính, thúc đẩy các sáng kiến phát triển kinh tế tư nhân trên cả chiều rộng lẫn chiều sâu. Mục tiêu của TP.HCM là tiếp tục đưa lực lượng doanh nhân, kinh tế tư nhân thành động lực tăng trưởng của nền kinh tế.

×