Bình Định: Kiến trúc cổ "đặc biệt" nằm giữa ruộng đồng thanh bình

Tiểu chủng viện Làng Sông nằm ở thôn Quảng Vân, xã Phước Thuận, huyện Tuy Phước (Bình Định) được xây dựng vào khoảng giữa thế kỷ XIX. Tòa giám mục và Nhà in của địa phận Đông Đàng Trong cũng được xây dựng tại Tiểu chủng viện Làng Sông sau đó.

Đây cũng là một vùng đất có nhiều gắn bó với việc ra đời và phát triển chữ Quốc Ngữ (1618 – 1622) và là một trong ba trung tâm truyền bá chữ Quốc Ngữ, văn học Quốc Ngữ ở Việt Nam (Nhà in Làng Sông).

Bình Định: Kiến trúc cổ "đặc biệt" nằm giữa ruộng đồng thanh bình

Nhà thờ Làng Sông được xây dựng theo lối kiến trúc Gothic, một lối kiến trúc đặc trưng của người châu Âu trong xây dựng nhà thờ và cung điện. 

Phần chính diện của nhà thờ được trang trí bằng những khung ô đối xứng, các bông gió trang trí và những hoa văn hoạ tiết, cổng vòm nhọn quen thuộc trong lối xây dựng kiến trúc Thánh đường. 

Mặt tiền của nhà thờ Làng Sông thoạt nhìn rất giống với kiến trúc Thánh đường Paul cổ kính ở Macao do người Bồ Đào Nha xây dựng. Tuy không hoành tráng và đồ sộ như Thánh đường Paul, nhưng nhà thờ Làng Sông đến nay vẫn giữ gần như nguyên vẹn từng nét kiến trúc cổ để lại.

Tương truyền rằng, qua con đường giao thương đường thủy, các thương buôn bắt đầu từ đầm Thị Nại rồi ngược dòng sông Kôn lên thượng nguồn, các nhà truyền giáo Bồ Đào Nha đặt chân tới Quy Nhơn và xây dựng nhà thờ Làng Sông. 

Đây cũng là một di tích còn sót lại của các giáo sĩ truyền giáo thuở xưa. Trải qua hơn thế kỷ hình thành, nhưng đến nay các công trình kiến trúc không lộ vẻ hoang phế mà trái lại vẫn lộng lẫy, cổ kính như vừa mới xây dựng.

Theo tài liệu, tại Làng Sông, không chỉ có Tiểu chủng viện mà còn có cả một quần thể giáo phủ của giáo phận Đông Đàng Trong, đặc biệt có một nhà in do Đức Cha Eugène Charbonnier Trí thành lập, đây là nơi góp công rất lớn cho việc phôi thai và truyền bá chữ Quốc Ngữ thuở ban đầu.

Nhà in Làng Sông được xây dựng khoảng năm 1872 và bị phá hỏng năm 1885. Năm 1904, nhà in Làng Sông được Đức cha Damien Grangeon Mẫn cho tái thiết, giao cho cha Paul Maheu làm giám đốc. Cha Paul Maheu học nghề in tại Hong Kong, thông thạo về kỹ thuật in ấn.

Năm 1922, dưới sự điều hành của cha Maheu, nhà in Làng Sông đã in 18.000 tờ báo định kỳ, 1.000 bản sách các loại, 32.000 ấn phẩm khác, riêng bán nguyệt san Lời Thăm được 1.500 bản, phát hành cả Đông Dương, tổng cộng ấn phẩm của nhà in Làng Sông (Quy Nhơn) trong năm lên đến 63.185 ấn phẩm với 3.407.000 trang in. Đây còn gọi là nhà in Đông Đàng Trong, một trong ba nhà in lớn nhất thời bấy giờ (cùng với nhà in Đàng Ngoài và Tây Đàng Trong). Nhà in Làng Sông hoạt động cho đến khoảng năm 1936, được dời về Quy Nhơn.

Theo Giám đốc Sở Du lịch Bình Định Trần Văn Thanh, thời gian qua, Sở cũng xây dựng kế hoạch, giới thiệu với du khách về Tiểu chủng viện Làng Sông là một địa điểm tham quan lý tưởng khi du lịch tại Bình Định.

Du khách có dịp về Bình Định nên một lần ghé thăm khu Nhà thờ Làng Sông để chiêm ngưỡng một công trình kiến trúc cổ. 

Với không gian xanh mát của cây cỏ hòa cùng nét cổ kính của một kiến trúc xưa cũ sẽ khiến cho du khách ngỡ rằng mình đang ở nơi nào đó tại châu Âu hàng trăm năm trước. Được thoả sức tận hưởng những vẻ đẹp được lưu giữ của một kiến trúc cổ xưa và tìm vài phút giây thư thái trong không gian tĩnh lặng dưới hàng sao xanh cổ thụ, chắc hẳn là một chuyến đi đầy ý nghĩa.