Bộ trưởng NNPTNT: Sau virus corona, không thể khóc mãi vì quả dưa

Bộ trưởng Bộ NNPTNT Nguyễn Xuân Cường phát biểu khai mạc hội nghị:

Theo Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường, bệnh viêm phổi cấp do biến chủng virus corona là loại dịch bệnh mới cực kỳ nguy hiểm, đe dọa tính mạng người dân và nền kinh tế toàn cầu. Bệnh lan từ Vũ Hán (Trung Quốc) ra 27 quốc gia, với 17.000 ca bệnh, 362 ca tử vong, trong đó có 1 ca tử vong ngoài Trung Quốc, bệnh đang trên đà của chu kỳ dịch tễ học, tăng nhanh. Điều đáng lo ngại là dịch bệnh chưa có vắc xin, chưa có thuốc đặc trị.

Nguy hiểm hơn là yếu tố thời tiết  khiến dịch này càng nguy hiểm. Mưa phùn, lạnh giá ở miền Bắc cực kỳ phù hợp với loại bệnh này, điều đó dự báo một tương lai ảm đạm cho phát triển kinh tế toàn cầu.

Việt Nam hiện có 8 người bị, 3 tỉnh, thành phố đã công bố dịch. Đó là chưa kể, ngày 1/2/2020, Trung Quốc tiếp tục công bố điểm dịch H5N1 tại Hồ Nam, trong đó chủng lây chéo sang người cực kỳ phức tạp. Thực tế này đặt ra cho chúng ta những thách thức, đòi hỏi phải có những giải pháp mạnh để đối phó. Trước tình hình này Ban Bí thư, Thủ tướng Chính phủ đã có chỉ thị, yêu cầu các cấp ngành vào cuộc một cách quyết liệt. 

Dịch bệnh do virus corona dự báo sẽ thiệt hại lớn về kinh tế, với riêng hàng nông sản, Trung Quốc là thị trường lớn, do đó, nông nghiệp sẽ chịu tổn thương nhất, ví dụ như nhiều mặt hàng thanh long, dưa hấu; tổn thương đến đầu tư. Hiện, tất cả các nội dung thương thảo giữa hai bên tạm dừng lại, ví dụ, sản phẩm sầu riêng, khoai lang, yến, thạch chuẩn bị ký nghị định thư để được xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc nhưng hiện tại giờ chưa biết thế nào.

Vì vậy, Bộ NNPTNT tổ chức hội nghị, xin ý kiến của các bộ ngành, doanh nghiệp, hiệp hội để nhận dạng đúng, chính xác tác động trực tiếp của bệnh này, trước hết là thị trường Trung Quốc với nông sản Việt Nam, từ đó xác định giải pháp trước mắt cũng như lâu dài để doanh nghiệp, nông dân vượt qua.

Đồng thời, biến thách thức thành thời cơ, bàn giải pháp xây chợ mới, từ đó tái cơ cấu ngành nông nghiệp xa hơn dài hơn với một tinh thần khẩn trương nhưng không hoang mang.

Không có virus corona thì sẽ có dịch bệnh khác bởi trong điều kiện biến đổi khí hậu cái gì cũng sẽ xảy ra. Do đó, chúng ta cần chuẩn bị tinh thần để ứng phó chủ động.

Thứ trưởng Bộ NNPTNT Trần Thanh Nam báo cáo tình hình thương mại nông sản trước ảnh hưởng của dịch viêm đường hô cấp cấp do virus corona:

Năm 2019, kim ngạch xuất khẩu các mặt hàng nông lâm thủy sản của Việt Nam sang Trung Quốc đạt 8,47 tỷ USD, giảm 2,6% so cùng kỳ năm 2018. Trong đó, các sản phẩm xuất khẩu giảm so với cùng kỳ năm 2018 bao gồm: rau quả đạt 2,42 tỷ USD giảm 13,6%, sắn và sản phẩm sắn đạt 864 triệu USD giảm 2,4%, gạo đạt 240 triệu USD giảm 64,8%, cà phê đạt 101 triệu USD giảm 7,7%.

Với diễn biến phức tạp, khó lường của bệnh viêm đường hô hấp cấp do chủng mới của virus corona trong những ngày gần đây và những động thái của Chính phủ Trung Quốc trong việc hạn chế giao dịch hàng hóa để tránh tình trạng tập trung đông người tạo điều kiện cho dịch bệnh có cơ sở lây lan trên diện rộng, dự báo dịch Viêm phổi cấp sẽ có những tác động tiêu cực đến thương mại nông lâm thủy sản hai nước.

Theo Thứ trưởng Trần Thanh Nam, nhiều mặt hàng nông sản bị tác động, ảnh hưởng bởi dịch viêm đường hô hấp do virus Corona.

Giá dưa hấu chỉ còn 1.000 đồng/kg. Ảnh: Dũ Tuấn.

Cụ thể, đối với mặt hàng trái cây chủ lực, nhất là thanh long, dưa hấu chiếm tỷ trọng lớn phục vụ thị trường Trung Quốc trong dịp cao điểm Tết Nguyên Đán và lễ sau Tết. Qua rà soát, từ nay đến hết Rằm tháng Giêng, tại tỉnh Long An lượng thu hoạch thanh long khoảng 21.600 tấn. Đợt tiếp theo từ ngày 8/2-28/2 thu hoạch khoảng 54.000 tấn. Đầu tháng 3, tại Tiền Giang thu hoạch khoảng 10.000 tấn...

Hầu hết các sản phẩm trái cây trên là xuất khẩu tươi, chưa qua chế biến. Tuy các địa phương đã hướng dẫn, chủ động trong điều chỉnh kế hoạch sản xuất nhưng tình trạng ùn tắc, dư cung cục bộ sẽ diễn ra do việc hạn chế giao dịch tại các cặp chợ biên giới trên địa bàn tỉnh Quảng Tây, Vân Nam, lịch nghỉ Tết Nguyên đán của Trung Quốc kéo dài và các biện pháp đảm bảo công tác phòng chống dịch viêm phổi cấp nCov được triển khai từ cả hai phía.

Đối với các sản phẩm từ chăn nuôi được xuất khẩu sang Trung Quốc, đặc biệt là sản phẩm sữa Việt Nam mới được phép xuất khẩu chính ngạch từ tháng 10/2019, việc xuất khẩu sẽ gặp khó khăn khi thông thương nội địa và quốc tế của Trung Quốc bị đình trệ do tác động của dịch bệnh virus corona.

Đối với xuất khẩu thủy sản sang Trung Quốc năm 2019 vẫn có mức độ tăng trưởng khá (tăng 22% so với 2018), đặc biệt là tháng 12/2019 đã tăng 36,2% so với tháng 11/2019, trong đó một số sản phẩm có mức tăng trưởng mạnh như: tôm tăng 17%, cá tra tăng 61,5%; mực và bạch tuộc tăng 16,1%.

Nhìn lại quý I/2019, xuất khẩu tôm, cá tra Việt Nam sang Trung Quốc đều giảm (tôm giảm 15%, cá tra giảm gần 2%) khiến tổng giá trị xuất khẩu thủy sản sang thị trường này giảm 5% so với 2018, chỉ đạt 239 triệu USD.

Vì vậy, đối với quý I/2020, việc chính phủ Trung Quốc có động thái “đóng cửa” mọi hoạt động sẽ khiến cho việc xuất khẩu thủy sản gặp khó khăn về thời điểm giao hàng.

Cụ thể, nhiều nhà nhập khẩu Trung Quốc đã thông báo cho các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản của Việt Nam tạm dừng việc giao hàng cho đến hết ngày 9/2/2020 hoặc cho đến khi có thông tin bình thường hóa các hoạt động trở lại từ Chính phủ Trung Quốc.

Cùng với đó, việc tạm dừng đường bay, khó khăn trong giao thông giữa hai nước sẽ gây ảnh hưởng lớn đối với hoạt động giao dịch, làm việc trao đổi của doanh nghiệp hai nước. Đặc biệt đối với các hoạt động vận chuyển hàng hóa nông sản bằng đường hàng không, đường thủy, đường bộ.

2 kịch bản ứng phó với dịch viêm phổi do virus corona của Bộ NNPTNT: 

Phương án trước mắt:

Sau dịp nghỉ Tết Nguyên đán Canh Tý đến 09/2/2020, nếu dịch viêm phổi cấp nCoV không được kiểm soát hiệu quả, lây lan trên diện rộng thì không loại trừ Chính phủ Trung Quốc sẽ tiếp tục phải áp dụng các biện pháp mạnh mẽ hơn.

Cụ thể như: hạn chế, thắt chặt đi lại, di chuyển của người dân giữa các địa phương của Trung Quốc; kéo dài việc hạn chế hoạt động của các điểm giao dịch, chợ đầu mối, trung tâm phân phối hàng hóa nông sản tại nhiều địa phương của Trung Quốc nhằm tránh để tập trung đông người tạo điều kiện cho dịch bệnh lây lan; kéo dài việc đóng cửa giao dịch mua bán tại các cặp chợ thuộc địa bàn giáp biên.

Nhiều kho thu mua thanh long tại huyện Châu Thành (tỉnh Long An) đã đóng cửa. Ảnh: I.T

Trong bối cảnh đó, các đơn vị của Bộ triển khai thực hiện nghiêm túc Công văn số 79-CV/TƯ ngày 29/1/2020 của Ban Bí thư Trung ương Đảng; Chỉ thị số 05/CT-TTg ngày 28/1/2020; Công điện số 121/CĐ-CP ngày 23/01/2020 của Thủ tướng Chính phủ về việc phòng, chống dịch dịch Viêm phổi cấp; Quyết định số 173/QĐ-TTg ngày 1/2/2020 về việc công bố dịch; tiếp tục cập nhật, bám sát các chỉ đạo của Trung ương và Chính phủ để triển khai có hiệu quả công tác phòng chống dịch viêm phổi cấp.

Cục Bảo vệ thực vật, Cục Thú y phối hợp các lực lượng chức năng tại biên giới tăng cường công tác kiểm dịch động thực vật, phòng chống H5N1, cấm nhập khẩu động vật hoang dã vào Việt Nam, tuân thủ các chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Chỉ thị số 05/CT-TTg ngày 28/1/2020 về phòng, chống dịch bệnh viêm đường hô hấp cấp do chủng mới của virus corona gây ra.

Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản và các cục chuyên ngành chủ động phối hợp với cơ quan Thương vụ Đại sứ quán Việt Nam tại các nước trên thế giới triển khai toàn diện, xuyên suốt nhằm đạt hiệu quả cao nhất các chỉ đạo của lãnh đạo Bộ về công tác xúc tiến, phát triển thị trường tại các địa bàn trọng điểm, tiềm năng và thị trường ngách ngay từ đầu năm 2020 tạo sự đột phá trong đa dạng hóa thị trường.

Cụ thể, đoàn công tác do lãnh đạo Bộ dẫn đầu cùng các doanh nghiệp xuất khẩu nông sản của Việt Nam sang Dubai (UAE) từ 15/2 để mở rộng thị trường Trung Đông; Đoàn công tác do Lãnh đạo Bộ dẫn đầu cùng các doanh nghiệp xuất nhập khẩu nông sản của Việt Nam sang Hoa Kỳ từ 22/2; Đoàn công tác do Bộ trưởng dẫn đầu cùng các doanh nghiệp xuất khẩu nông sản của Việt Nam sang Braxin trong tháng 3/2020; Tổ chức các đoàn công tác mở rộng thị trường sang Nhật Bản (tháng 3/2020)...

Bám sát Đại sứ quán Việt Nam tại Bắc Kinh trao đổi, liên hệ với Tổng cục Hải quan Trung Quốc thu xếp các chuyến công tác của chuyên gia Trung Quốc sang Việt Nam trong quý I - II/2020 để tháo gỡ khó khăn. 

Tiếp tục phối hợp với cơ quan Thương vụ Đại sứ quán Việt Nam tại Trung Quốc triển khai các đoàn công tác xúc tiến, phát triển thị trường tại các địa phương trọng điểm của Trung Quốc tại thời điểm phù hợp nhất ngay sau khi phía Trung Quốc kiểm soát dịch viêm phổi cấp do virus corona.

Phương án bùng phát dịch kéo dài nhiều tháng:

Bộ NNPTNT phối hợp các hiệp hội ngành hàng, doanh nghiệp, các đơn vị ngành Công Thương, các địa phương đẩy mạnh tổ chức xúc tiến thương mại đưa hàng hóa nông sản vào tiêu thụ trong các hệ thống, chuỗi siêu thị lớn; ưu tiên thị trường nội địa; đẩy mạnh công tác bảo quản, chế biến.

Cùng với đó, tập trung chỉ đạo nghiên cứu điều chỉnh một số đối tượng cây trồng, vật nuôi cho phù hợp với nhu cầu của thị trường tiêu thụ và lợi thế so sánh của từng địa phương.

Ông Nguyễn Văn Đông - Cục trưởng Cục Thú y (Bộ NNPTNT) báo cáo về công tác phòng chống dịch cúm gia cầm trong bối cảnh ổ dịch cúm H5N1 mới bùng phát ở Hồ Nam:

Từ đầu tháng 1/2020 đến nay, thế giới đã ghi nhận các ổ dịch bệnh cúm gia cầm tại 11 quốc gia và vùng lãnh thổ. Tại Trung Quốc, ngày 1/2, phát hiện một trang trại ở quận Song Thành, thành phố Thiệu Dương, tỉnh Hồ Nam có 7.850 con gà và 4.500 con trong số này chết vì bị cúm A/H5N1.

Tại Việt Nam, năm 2019, bệnh cúm gia cầm xảy ra tại 70 hộ chăn nuôi, 44 xã, 41 huyện thuộc 24 tỉnh, thành phố buộc phải tiêu hủy 133.203 con gia cầm. Từ đầu tháng 1/2020 đến nay, cả nước chỉ có 1 ổ dịch cúm gia cầm A/H5N6 chưa qua 30 ngày tại tỉnh Quảng Ninh, tuy nhiên ổ dịch đã được kiểm soát kịp thời.

Hiện nay bệnh cúm gia cầm là bệnh địa phương, đã được kiểm soát tốt, dịch bệnh không xảy ra ở diện rộng. Các ổ dịch cúm gia cầm xuất hiện rải rác, mỗi tỉnh xuất hiện ở 1-2 hộ chăn nuôi nhỏ lẻ có gia cầm chưa tiêm phòng vắc xin.

Dự báo trong thời gian tới, dịch bệnh có thể tiếp tục xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau. Hiện nay, tổng đàn gia cầm rất lớn (467 triệu con), điều kiện thời tiết thay đổi bất lợi...

Nhu cầu vận chuyển, giết mổ, tiêu thụ phục vụ các lễ hội đầu năm tăng cao. Việc tổ chức tiêm vắc xin cúm gia cầm cho đàn gia cầm đạt tỷ lệ thấp tại một số địa phương, nhất là đối với chăn nuôi gia cầm nông hộ.

Do đó, nguy cơ dịch bệnh cúm gia cầm xuất hiện, lây lan rất cao và có nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng, đặc biệt trong điều kiện dịch bệnh viêm phổi cấp do chủng virut mới corona (nCoV) gây ra.

Hiện nay, Việt Nam chưa phát hiện trường hợp nhiễm cúm A/H7N9. Tuy nhiên, nguy cơ virut cúm A/H7N9 và một số chủng virut khác như A/H5N2, A/H5N8 xâm nhiễm là cao.

Ngày 10/1, Cục Thú y đã có Công văn số 37/TY-DT gửi các địa phương thông báo về tình hình lưu hành virus cúm gia cầm và khuyến cáo sử dụng các loại vắc xin phù hợp với từng chủng, nhánh virus cúm gia cầm.

Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Quốc Khánh đánh giá tác động của dịch cúm do virus corona đến hoạt động xuất nhập khẩu: 

Hoạt động xuất nhập khẩu chịu tác động xấu vì một số lý do theo đánh giá của chúng tôi như sau:

Một là nhu cầu tiêu thụ giảm, ví dụ như chuỗi Starbucks ở Trung Quốc, đã đóng cửa rất nhiều cửa hàng dẫn đến nhu cầu về café giảm. Bên cạnh đó là những chuỗi cửa hàng như McDonald, KFC đặc biệt là ở Vũ Hán ảnh hưởng đến nhu cầu tiêu thụ cá file trắng. Hoặc các nhà hàng khác Trung Quốc cũng vắng khách dẫn đến nhu cầu tiêu thụ thủy sản nói chung giảm.

Lý do thứ hai là do chợ biên giới mở cửa chậm hơn thường lệ, như đã biết, phía Trung Quốc sẽ đóng cửa đến ngày 9/2. Việc đóng cửa chợ biên giới khiến việc trao đổi cư dân gián đoạn, đây là hình thức trao đổi quan trọng, đặc biệt là đối với các mặt hàng nông sản của Việt Nam.

Lý do thứ ba là do khách mua Trung Quốc không thể sang được Việt Nam dẫn đến không có những đơn hàng mới mặc dù một số loại trái cây đã vào vụ. Mọi năm giờ này họ đã sang rất tấp nập để chuẩn bị mua trái cây, hoa quả cho thị trường Trung Quốc.

Phạm vi ảnh hưởng là tương đối rộng, đến các hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam. Trong thời gian tới chúng tôi sẽ phân tích sâu thêm về vấn đề này. Hiện nay, kim ngạch xuất nhập khẩu qua đường bộ, tạm gọi là thương mại biên giới có giá trị 7 tỷ USD. Trong đó, xuất khẩu qua đường chính thức khoảng 3,7 tỷ USD, riêng xuất khẩu theo đường trao đổi cư dân khoảng 1 tỷ USD.

Trước tình hình xuất khẩu bị ảnh hưởng như vậy, ngay từ ngày mùng 5 Tết, Bộ Công Thương đã có văn bản ghi nhận tình hình và đưa ra cảnh báo gửi đến Bộ NN&PTNT, các tỉnh biên giới,…

Bộ Công Thương cũng đã chỉ đạo các thương vụ tại nước ngoài tổ chức các hoạt động tìm kiếm và kết nối với các khách hàng mới để góp phần chuyển hướng xuất khẩu sang một số thị trường mới. Bên cạnh đó, chúng tôi cũng đề nghị một số doanh nghiệp logicstic hỗ trợ bảo quản nông sản trong thời gian tìm kiếm thị trường.

Các chi nhánh thương vụ tại Quảng Đông, Quảng Tây, Vân Nam cũng đã và đang tích cực trao đổi với các tỉnh biên giới nhằm thúc đẩy thời gian mở cửa các chợ biên giới.

Chúng tôi cũng đã vận động một số chủ hàng chuyển sang xuất khẩu chính ngạch để giúp đẩy nhanh tốc độ tiêu thụ. Tuy nhiên, kết quả thu được là chưa nhiều do xuất khẩu theo hình thức trao đổi cư dân, đặc biệt là xuất khẩu trái cây được ưu đãi thuế VAT khi nhập khẩu vào Trung Quốc nên chiếm một tỉ trọng khá lớn. Mặc dù Bộ Công Thương đã khuyến khích các doanh nghiệp chuyển qua xuất khẩu chính ngạch suốt 2 năm qua.

Với hình thức xuất khẩu trao đổi cư dân như trên thì chỉ còn cách đợi các chợ biên giới mở cửa trở lại. Do đó, gần đây đã xuất hiện tình trạng ùn ứ cục bộ. Lý do thứ 2 là các chủ hàng tương đối ngại ngần khi chuyển sang xuất khẩu chính ngạch vì sẽ mất thêm chi phí. Bên cạnh đó, còn phải đáp ứng thêm một số tiêu chuẩn về bao bì, nhãn mác.

Những sản phẩm có thể chuyển sang xuất khẩu chính ngạch chúng tôi đã đề nghị chuyển ngay, đặc biệt là lô hàng sợi. Nhưng những mặt hàng như vậy không có nhiều.

Mặt hàng trái cây còn phải chịu một số áp lực về mặt thời vụ, bảo quản nên rất khó để xoay chuyển tình thế trong một thời gian ngắn. Và lý do cuối cùng, nông sản nói chung và trái cây nói riêng rất khó chuyển hướng thị trường do chưa đáp ứng được một số tiêu chuẩn về truy xuất nguồn gốc, bao bì, nhãn mác,…

Trước tình hình đó, chúng tôi có một số kiến nghị, đầu tiên, chúng ta cần tiếp tục triển khai các giải pháp. Về phía Bộ Công Thương, chúng tôi tiếp tục yêu cầu các thương vụ vào cuộc, nhiều thương vụ đã có lịch làm việc với khách hàng trong tuần này. Đồng thời tiếp tục theo dõi tiến độ xuất khẩu cho đến khi các cửa khẩu chính thức mở cửa trở lại để kịp thời ứng phó với các tình huống phát sinh.

Ngoài ra, chúng tôi đề nghị bà con thay đổi tiến độ sản xuất vì tình hình dịch bệnh còn diễn biến rất phức tạp, khó lường và có khả năng còn kéo dài. Bên cạnh đó, cần tổ chức kết nối chuỗi cung ứng với một số vựa trái cây lớn như Bình Thuận, Long An,…

Biện pháp tiếp theo là động viên, hướng dẫn các chủ hàng xuất khẩu theo đường chính ngạch đối với các lô hàng có đủ điều kiện. Đồng thời khuyến nghị người bán, đóng gói, gắn tem nhãn phục vụ cho việc truy xuất nguồn gốc. Đối với những lô hàng không đủ điều kiện cần ưu tiên giải phóng hàng trong ngày 9/2 khi chợ biên giới mở cửa trở lại.

Đồng thời khuyến nghị các tỉnh biên giới tổ chức hỗ trợ bảo quản đối với các container đến ngày 9/2. Trước ảnh hưởng của bệnh dịch, ngân hàng Trung ương Trung Quốc đã vào cuộc thông qua cắt giảm lãi suất cho vay và nội các Thái Lan cũng sẽ tổ chức các giải pháp hỗ trợ cho các công ty lữ hành.

Ví dụ như cho vay ưu đãi, hoãn trả lãi vay và vốn vay, tạm hoãn đóng thuế thu nhập, giảm một số loại thuế, phí. Chúng tôi đề nghị Bộ NNPTNT tổng hợp các nhu cầu của ngành nông nghiệp trình Thủ tướng Chính phủ để có những giải pháp hỗ trợ tương tự.

Tôi cũng đề nghị Bộ GTVT, Bộ Tài chính rà soát lại các loại thuế, phí để xem xét giảm trong thời gian hiện nay.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Lạng Sơn Nguyễn Công Trưởng: Không nên đưa hàng lên Lạng Sơn thời điểm này

Năm 2019, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu giữa Lạng Sơn và các tỉnh Trung Quốc đạt khoảng 4,750 tỷ USD, trong đó xuất siêu trên 2 tỷ USD. Tổng số có 186.272 xe xuất khẩu qua 12 cửa khẩu của tỉnh Lạng Sơn, một con số rất lớn.

Riêng tháng 12, lượng xe thông quan qua các cửa khẩu của tỉnh là 12.600 xe, giảm so với cùng kỳ, do nguyên nhân dịch bệnh, kiểm soát xe cộ và truy xuất nguồn gốc.

Trước Tết, hoạt động xuất nhập khẩu vẫn bình thường, đến 28 Tết Canh Tý tại các cửa khẩu của Lạng Sơn đã xuất toàn bộ hàng, không còn xe nào tồn đọng.

Tuy nhiên, từ mùng 1 Tết, dịch bệnh bùng phát, Trung Quốc đóng 9 cặp chợ biên giới từ 31/1 đến 8/2, nếu dịch còn tiếp diễn phức tạp sẽ đóng kéo dài nên xuất khẩu nông sản sang Trung Quốc gặp khó, hiện vẫn còn 333 xe chở nông sản đang chờ thông quan, trong đó có 190 xe thanh long, trọng lượng trên 5.300 tấn.

Điều đáng nói là, hàng thanh long vẫn đang tiếp tục được đưa lên, riêng với thanh long, chúng tôi đã mở đường xuất khẩu riêng ở mốc hai bên Việt Nam – Trung Quốc vừa khánh thành, và đã xuất được 8.000 xe.

Đến giờ phút này, tại các huyện biên giới của Trung Quốc chưa phát hiện ca nhiễm bệnh nào, đó là điều may mắn.