Brazil chống lại dịch sốt xuất huyết

Ngày 12/10, Brazil khánh thành hàng loạt nhà máy sinh học chuyên sản xuất muỗi Aedes aegypti mang vi khuẩn Wolbachia. Đây là bước đi mới trong chiến lược kiểm soát dịch sốt xuất huyết đang hoành hành tại quốc gia Nam Mỹ này. Nhà máy mới tại Campinas, bang Sao Paolo, có diện tích 1.300 m² và công suất 190 triệu trứng muỗi mỗi tuần. Trước đó, nhà máy tại Curitiba, vận hành từ ngày 19/7, đã đạt sản lượng 100 triệu trứng mỗi tuần.

Theo ông Fabiano Pimenta, Thứ trưởng Ban Thư ký Giám sát Sức khỏe và Môi trường, việc có nhiều cơ sở hoạt động cùng lúc là tín hiệu tích cực. Ông nói: “Đây không phải sự cạnh tranh mà là sự cộng hưởng. Tháng 7, Wolbito khai trương và là nhà máy lớn nhất thế giới. Hai tháng sau, nó không còn lớn nhất nữa. Điều đó rất tốt cho y tế công cộng của Brazil".

Các nhà máy này áp dụng công nghệ sinh học tiên tiến nhằm nhân giống muỗi mang vi khuẩn Wolbachia. Khi loại vi khuẩn này xâm nhập vào cơ thể muỗi Aedes aegypti, nó ngăn chặn khả năng lây truyền các virus gây bệnh như sốt xuất huyết, Zika và Chikungunya. Muỗi được nuôi trong điều kiện được kiểm soát nghiêm ngặt: lăng quăng phát triển trong hàng nghìn khay nước có nhiệt độ ổn định; muỗi đực ăn dung dịch đường, còn muỗi cái được cho hút máu động vật qua túi mô phỏng da người để kích thích sinh sản. Sau bốn tuần, muỗi đẻ trứng vào các khay đặt dưới lồng, rồi được thu gom để ấp nở hàng triệu con mang vi khuẩn Wolbachia.

Sau khi trưởng thành, số muỗi này được thả ra môi trường. Chúng giao phối với muỗi hoang dã, truyền Wolbachia cho thế hệ sau và dần thay thế quần thể muỗi mang mầm bệnh. Bà Tamila Kleine, điều phối viên khu vực của Wolbito do Brasil, cho biết: “Các khu vực thả muỗi được lựa chọn dựa trên tỷ lệ mắc bệnh. Những nơi có số ca sốt xuất huyết cao nhất sẽ được ưu tiên đầu tiên".

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Brazil chiếm hơn 80% số ca sốt xuất huyết được ghi nhận trên toàn cầu trong năm 2024, khiến quốc gia này trở thành tâm điểm của khủng hoảng y tế. Riêng năm 2023, hơn 6.000 người ở Brazil đã tử vong do bệnh. Trước tình hình đó, chính phủ Brazil xác định việc mở rộng sản xuất muỗi Wolbachia là giải pháp cấp bách nhằm bảo vệ hàng triệu người dân khỏi nguy cơ nhiễm bệnh.

CNN dẫn nguồn từ Bộ Y tế Brazil cho biết phương pháp này đã được triển khai tại tám thành phố, giúp bảo vệ hơn 5 triệu người kể từ năm 2014. Ông Antonio Brandao, quản lý sản xuất của Wolbito do Brasil, khẳng định: “Vi khuẩn Wolbachia chỉ tồn tại trong tế bào côn trùng và sẽ chết khi vật chủ chết. Nó đã có mặt trong hơn 60% các loài côn trùng tự nhiên suốt hàng thế kỷ mà không ghi nhận bất kỳ tác động nào đến con người”. Với công suất hiện nay, các nhà máy có thể tạo ra lượng muỗi đủ để bảo vệ hàng chục triệu người trong thời gian tới.

Dù được đánh giá an toàn và hiệu quả, các chuyên gia cho rằng đây không phải “viên đạn bạc”. Phương pháp sinh học chỉ có tác dụng khi đi kèm ý thức phòng bệnh của người dân. Ông Brandao nhấn mạnh: “Người dân phải giữ môi trường sống sạch sẽ. Dành 5 phút mỗi tuần để kiểm tra, loại bỏ lăng quăng trong nhà là cách tốt nhất để ngăn dịch bệnh quay lại".

Việc triển khai sản xuất muỗi Wolbachia với quy mô hàng trăm triệu trứng mỗi tuần cho thấy quyết tâm mạnh mẽ của Brazil trong cuộc chiến chống sốt xuất huyết. Tuy nhiên, thách thức còn lớn khi quốc gia rộng gần 8,5 triệu km² này có khí hậu nhiệt đới ẩm, là điều kiện lý tưởng cho muỗi sinh sản. Việc kiểm soát quần thể muỗi hoang dã cần thời gian dài và sự phối hợp giữa cơ quan y tế, chính quyền địa phương và người dân.

Sự đầu tư lớn vào công nghệ sinh học phản ánh hướng tiếp cận mới của Brazil trong việc chống dịch bệnh truyền nhiễm. Không chỉ phụ thuộc vào thuốc hay vắc xin, nước này đang khai thác tiềm năng của sinh học ứng dụng để giảm nguồn lây từ gốc. Mô hình nuôi cấy và thả muỗi mang Wolbachia được kỳ vọng sẽ mở rộng sang các quốc gia Mỹ Latin khác – nơi sốt xuất huyết cũng đang lan rộng.

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cảnh báo hiệu quả của giải pháp này phụ thuộc vào giám sát lâu dài. Nếu việc thả muỗi không được thực hiện liên tục hoặc bị gián đoạn, quần thể muỗi mang Wolbachia sẽ giảm, làm mất tác dụng phòng bệnh. Vì vậy, để duy trì thành quả, Brazil cần chính sách ổn định, nguồn lực tài chính và sự hợp tác chặt chẽ giữa các tổ chức y tế trong và ngoài nước.

×