Nhiều cán bộ, người lao động không khỏi băn khoăn rằng, sau sáp nhập phải chuyển sang làm việc tại trụ sở mới, có thể sẽ đi làm xa nhà hơn, thậm chí chuyển chỗ ở đến địa phương mới, thành phố mới.

Với người điều kiện hạn chế phương tiện cá nhân hoặc đang chăm sóc con nhỏ, người thân bệnh tật, việc đi lại mỗi ngày trở thành gánh nặng. Sáp nhập, tinh gọn bộ máy là chủ trương đúng đắn, nhưng quá trình triển khai không tính toán cơ chế kỹ lưỡng đến nhà ở, an sinh cho cán bộ, người lao động sẽ gây ảnh hưởng đến hiệu suất công việc.

Nhà ở: Bài toán cũ nhưng áp lực mới

Ủy ban Pháp luật và Tư pháp mới đề nghị nghiên cứu bổ sung quy định cơ quan Nhà nước được thuê nhà ở xã hội để bố trí cho công chức của mình ở, nhất là tại các địa phương thực hiện sáp nhập, tạo thuận lợi cho việc thực thi công vụ của các đối tượng này.

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Văn Sinh, Thứ trưởng Bộ Xây dựng cho rằng, thời gian tới, một lực lượng cán bộ, công chức, viên chức, người lao động chịu tác động khi sáp nhập đơn vị hành chính, có nhu cầu nhà ở xã hội cho thuê, thuê mua, nên ban soạn thảo sẽ nghiên cứu bổ sung quy định.

Theo một số chuyên gia, lâu nay, nhà công vụ hoặc nhà ở xã hội vẫn được coi là giải pháp truyền thống để hỗ trợ cán bộ, công chức. Tuy nhiên, các mô hình này đang dần bộc lộ nhiều hạn chế khi đối mặt với yêu cầu mới sau sáp nhập hành chính.

Một số nơi có nhà công vụ không có người ở, hoặc xuống cấp do không được duy tu bảo trì. Trong khi đó, các địa phương có nhu cầu thực sự thì lại thiếu quỹ đất hoặc không cân đối được ngân sách.

GS. Đặng Hùng Võ, nguyên thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường, cho biết: Nhu cầu nhà ở của cán bộ, công chức rất đa dạng: Gia đình có con trong độ tuổi đi học cần sống gần trường học, chợ, bệnh viện; người trẻ thì chú trọng kết nối giao thông và tiện ích... Nếu tiếp tục áp dụng các mô hình “một cỡ áp cho tất cả”, như xây nhà ở xã hội rồi ép cán bộ vào ở, dễ dẫn đến lãng phí và phản tác dụng.

Cần thay đổi tư duy để nhà ở không "biến hoá" thành bao cấp

Ông Võ cho rằng, chỉ riêng hình thức “thuê - cho ở” là chưa đủ bao quát thực tiễn. Đã đến lúc chính sách phải tiến thêm một bước là trao quyền lựa chọn nơi ở cho cán bộ, thay vì “lo nhà” theo kiểu hành chính bao cấp.

Chúng ta cần chuyển tư duy từ ‘lo nhà cho cán bộ’ sang ‘hỗ trợ để cán bộ tự lo được nhà’. Hỗ trợ bằng tiền thuê nhà là chính sách thực tế, dễ triển khai, không tạo áp lực đầu tư hạ tầng và tôn trọng sự lựa chọn cá nhân.

Cũng theo ông Võ, cơ chế cần linh hoạt, căn cứ vào nhu cầu của cán bộ, công chức, người lao động ra sao, cân đối với điều kiện địa phương để thiết kế chính sách hưởng khoản hỗ trợ cố định hằng tháng để họ tự sắp xếp nơi ở.

Về dài hạn, nhiều chuyên gia cho rằng, nên tính tới cơ chế ưu đãi mua đất cho cán bộ, công chức gắn bó lâu dài với địa phương.

"Nếu có cơ chế ưu đãi mua đất như miễn, giảm tiền sử dụng đất hoặc đấu giá hạn chế đối tượng cán bộ mới có động lực ở lại, an cư, lập nghiệp tại nơi công tác. Đầu tư cho đất ở cũng là đầu tư cho sự ổn định của bộ máy hành chính về lâu dài", ông Võ nhìn nhận.

Tuy nhiên, ông Võ lưu ý, các cơ chế hỗ trợ phải rõ ràng, minh bạch, có tiêu chí cụ thể để tránh biến tướng thành tình trạng xin - cho, phát sinh tiêu cực như từng xảy ra ở một số địa phương.

Chính sách cần đồng bộ, minh bạch và gắn với thực tiễn

Đồng quan điểm, ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch Hiệp hội bất động sản TP. HCM, cho rằng: Dù là hỗ trợ bằng tiền, bố trí nhà ở xã hội hay ưu đãi đất ở thì điều quan trọng nhất vẫn là tính khả thi và linh hoạt trong triển khai. Tránh tình trạng “chủ trương đúng nhưng thực hiện sai”, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa các bộ ngành – đặc biệt là Bộ Xây dựng, Bộ Nội vụ, Bộ Tài chính và chính quyền địa phương.

Bên cạnh đó, cần phát huy vai trò của tổ chức công đoàn, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội trong giám sát thực hiện chính sách, bảo đảm phân bổ đúng người, đúng nhu cầu.

Ông Châu nhấn mạnh: “Không nên quy định cứng nhắc theo kiểu mỗi địa phương phải xây bao nhiêu nhà, mà nên cho họ lựa chọn: Có thể thuê nhà hoặc hỗ trợ tiền, hay cấp đất... tuỳ theo điều kiện thực tế. Chính sách tốt là có nhiều phương án và linh hoạt theo thực tế.”

Kinh nghiệm quốc tế: Từ việc xây mới thành phố hành chính Putrajaya ở Malaysia đến bài học cho Việt Nam

Thực tế, việc tổ chức lại bộ máy hành chính không phải là bài toán riêng của Việt Nam. Tại Malaysia, khi xây dựng thành phố hành chính Putrajaya vào cuối thập niên 1990, cũng từng đối mặt với bài toán tương tự: Làm sao bảo đảm đời sống cho hàng chục nghìn cán bộ được điều chuyển từ thủ đô Kuala Lumpur về nơi làm việc mới?.

Ông Nguyễn Trí Hiếu, Chuyên gia kinh tế dẫn chứng, Malaysia đã xây dựng hạ tầng đồng bộ, từ nhà ở, trường học, bệnh viện đến các dịch vụ tiện ích thiết yếu, nhằm thu hút và giữ chân cán bộ. Ngoài việc hỗ trợ trực tiếp về nhà ở, họ còn đầu tư vào chất lượng sống để cán bộ không bị ‘sốc văn hoá’ khi chuyển môi trường công tác.”

Tuy nhiên, ông Hiếu lưu ý: “Trường hợp Malaysia chỉ là một thành phố mới, trong khi Việt Nam đang thực hiện sáp nhập trên phạm vi cả nước - độ phức tạp và số lượng người bị ảnh hưởng lớn hơn nhiều. Dù vậy, vẫn có thể học được ở họ cách thiết kế chính sách đồng bộ, lấy con người làm trung tâm, thay vì chỉ chạy theo chỉ tiêu sắp xếp.

×