Cấp cứu, điều trị bệnh và phục hồi sức khỏe bằng oxy cao áp- một liệu pháp đem lại lợi ích kỳ diệu mọi người cần biết

Tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Bảo Nam- Viện trưởng Viện Y học biển Việt Nam cho biết, oxy cao áp, hay liệu pháp oxy cao áp (Hyperbaric Oxygen Therapy - HBOT), là phương pháp điều trị trong đó bệnh nhân được đặt trong một buồng kín và hít thở oxy tinh khiết ở áp suất cao hơn áp suất khí quyển. Phương pháp này giúp tăng lượng oxy hòa tan trong máu, từ đó thúc đẩy quá trình khuyếch tán oxy vào mô tế bào của cơ thể bị tổn thương do thiếu oxy, qua đó giúp phục hồi chức năng các mô, tế bào bị tổn thương do đó nó có tác dụng điều trị nhiều loại bệnh khác nhau, phục hồi sức khỏe, chống lão hóa và có tác dụng rất hiệu quả trong thẩm mỹ.

Trung tâm Y học dưới nước và oxy cao áp của Viện Y học biển Việt Nam hiện nay là một trong những đơn vị mũi nhọn trong nghiên cứu phát triển khoa học công nghệ cao của Viện và ứng dụng oxy cao áp là một chuyên ngành mới trong lĩnh vực y học của cả nước.

Cấp cứu bệnh nhân trong buồng oxy cao áp tại Viện Y học biển Việt Nam. Ảnh: CTV

Theo Tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Bảo Nam, lĩnh vực y học oxy cao áp nói chung và oxy cao áp ứng dụng trong lâm sàng được Viện Y học biển Việt Nam nghiên cứu sâu và triển khai áp dụng rất hiệu quả trong việc điều trị cấp cứu cho người bị tai nạn lặn biển và đuối nước, cũng như hàng loạt các bệnh nội, ngoại khoa khác như đột quỵ não (hay còn gọi là tai biến mạch máu não), tắc mạch do bóng khí, cấp cứu ngộ độc khí (đặc biệt là khí CO, CO2, N2O, Cyanid, Methemoglobin...), ngộ độc khói trong các vụ cháy, điều trị các vết thương chậm lành, viêm xương, điều trị bỏng tạo hình, vết loét ngoại khoa và đái tháo đường v.v...

Tiến sĩ Nguyễn Bảo Nam chia sẻ, oxy cao áp được Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Trường Sơn- nguyên Viện trưởng Viện Y học biển trước đây nghiên cứu và phát triển tại Việt Nam từ khá sớm (năm 2007).

Nhận thấy những lợi ích mà oxy cao áp mang lại, Giáo sư Nguyễn Trường Sơn đã xin được viện trợ 1 buồng oxy cao áp đa chỗ từ Úc về nghiên cứu, ứng dụng lâm sàng để điều trị bệnh.

Kể từ đó, Viện Y học biển Việt Nam đã không ngừng phát huy hiệu quả của phương pháp điều trị, cấp cứu bệnh nhân bằng oxy cao áp và đạt được rất nhiều thành tựu. Trong đó phải kể đến sự ghi nhận của Bộ Y tế đối với phương pháp này khi ban hành quyết định số 2539 (năm 2019) cho phép chỉ định điều trị 48 bệnh bằng oxy cao áp.

Cho đến nay, theo Tiến sĩ Nguyễn Bảo Nam, Viện Y học biển Việt Nam ứng dụng oxy cao áp đứng thứ 2 châu Á chỉ sau Trung quốc.

Hiện tại Trung tâm Y học dưới nước và oxy cao áp của Viện Y học biển Việt Nam có 1 buồng oxy cao áp đặc chủng chuyên điều trị các bệnh lý cần áp suất cao như bệnh giảm áp, 1 buồng oxy cao áp hiện đại đa trị liệu có thể cùng lúc điều trị cho 20 bệnh nhân, 1 buồng oxy cao áp đa trị liệu cùng lúc điều trị cho 10 bệnh nhân chuyên điều trị các bệnh lý oxy cao áp lâm sàng, 1 buồng oxy cao áp đơn ngăn, đơn chỗ điều trị các bệnh lý lây nhiễm.

Theo số liệu thống kê của Viện Y học biển, trong năm 2024, đã có 25.442 lượt bệnh nhân vào buồng oxy cao áp điều trị, tăng 20% với năm 2023. Trung tâm cũng đã tiếp nhận điều trị thành công nhiều ca bệnh nặng và đặc thù như 15 ca ngộ độc khí Cacbonmonoxide, 10 ca tai biến lặn, 10 bệnh nhân ngộ độc khí cười N2O, 3 bệnh nhân tràn khí dưới da do khí Ni tơ do tai nạn lao động, 8 bệnh nhân nặng có mở khí quản, 33 bệnh nhân bị bỏng nặng và các vết thương ngoại khoa phức tạp khác.

Đặc biệt, Trung tâm Y học dưới nước và oxy cao áp là địa chỉ tin cậy điều trị nhồi máu não cho bệnh nhân trong thành phố Hải Phòng cũng như các tỉnh lân cận với hàng nghìn bệnh nhân nhồi máu não điều trị mỗi năm.

Tiến sĩ Nguyễn Bảo Nam chia sẻ, với phương pháp sử dụng oxy cao áp, các thầy thuốc tài năng, giàu kinh nghiệm của Viện đã điều trị và cấp cứu thành công nhiều ca tai biến lặn rất nặng từ các vùng biển đảo trong nước chuyển về, trong đó có cả người nước ngoài, giúp họ tránh khỏi tử vong và tàn tật. Đặc biệt, oxy cao áp là cách duy nhất để điều trị những ca bệnh tắc mạch do bóng khí.

Ông nhớ lại, khoảng năm 2023, Viện Y học biển đã tiếp nhận và điều trị thành công 1 bệnh nhân nam 49 tuổi bị hôn mê do tắc mạch do bóng khí, ở Thanh Hoá.

Bệnh nhân có tiền sử xơ gan rượu biến chứng giãn vỡ TM thực quản đã can thiệp nội soi thắt vòng cao su. Trước đó, bệnh nhân bị bệnh ung thư biểu mô tế bào gan phải đã được ghép gan.

Sau khi ghép gan, người bệnh bị loạn thần do hội chứng ngưng rượu, đã tự ý cắt đường truyền tĩnh mạch ở cổ. Ngay sau đó, bệnh nhân đột ngột xuất hiện tình trạng hôn mê, mất ý thức, đại tiểu tiện không tự chủ.

Khi chụp CT sọ não có hình ảnh khí trong mạch máu vùng vỏ não. Bệnh nhân được chẩn đoán hôn mê do tắc mạch não do bóng không khí gây ra.

Khi được đưa đến Viện Y học biển, bệnh nhân hôn mê, thở máy qua nội khí quản. Bệnh nhân nhanh chóng được điều trị oxy cao áp cấp cứu theo phác đồ VINIMAM 4: 2,8 ATA X 300 phút O2.

Sau ca đầu tiên điều trị HBOT, bệnh nhân đã có tiến triển tốt. Bệnh nhân đã tỉnh lại, chỉ số sinh tồn trong giới hạn bình thường. Sau điều trị HBOT lần 2, phác đồ VINIMAM 3: áp suất 2,8 ATA X 180 phút O2, bệnh nhân đã có thể tự thở qua nội khí quản. Sau đó, bệnh nhân được rút ống nội khí quản và chuyển thở oxy mask 5 lít/p.

Sau 3 ngày điều trị, bệnh nhân tỉnh, tiếp xúc được, chỉ số sinh tồn trong giới hạn bình thường, ăn uống được, gọi hỏi trả lời, thao tác đúng.
Đây là một trường hợp hôn mê do tắc mạch do không khí rất nặng, được đưa đến điều trị tại Viện Y học biển và điều trị thành công bằng trị liệu oxy cao áp. Nhờ tác dụng của oxy cao áp, các triệu trứng lâm sàng, cận lâm sàng được khôi phục gần như hoàn toàn. Bệnh nhân được chụp CT - Scanner không còn hình ảnh bóng khí trong lòng mạch.

Cấp cứu bệnh nhân bằng liệu pháp oxy cao áp tại Viện Y học biển Việt Nam. Ảnh: CTV

Cũng theo Tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Bảo Nam, rất nhiều trường hợp ngộ độc khí CO đã được Viện Y học biển Việt Nam cứu sống một cách thần kỳ khi sử dụng liệu pháp oxy cao áp. Ông cho biết, khi CO được sinh ra trong quá trình đốt cháy các nhiên liệu như củi, than, xăng, đầu lọc thuốc lá...

Đây là loại khí không mùi, không màu, không vị và cực độc vì CO có lực liên kết với hồng cầu cao hơn 260 lần so với oxy, nó chiếm chỗ của oxy, đẩy oxy ra khỏi hồng cầu nên người bệnh bị thiếu oxy trầm trọng trong các mô và tế bào. Chính vì vậy, người bệnh chỉ nhiễm một lượng nhỏ khí CO có thể tử vong nếu không được xử lý kịp thời bằng oxy cao áp.

Trên thực tế, Tiến sĩ, bác sĩ Nam cho biết, do mất điện nhiều gia đình sử dụng máy phát điện, hoặc nằm trong ô tô nổ máy chạy điều hòa không khí, đóng kín cửa nên đã hít phải khí CO sinh ra khi động cơ đã đốt xăng hoặc dầu diezen nên đã bị ngộ độc; có gia đình đốt than để sưởi cũng có thể dẫn tới tử vong do hít phải khí CO. Nhiều trường hợp kịp thời đưa đến Viện Y học biển cấp cứu bằng liệu pháp oxy cao áp thì may mắn được cứu sống.

Ths.Bs Lê Thị Hồng, Phó giám đốc Trung tâm Y học dưới nước và oxy cao áp kể lại một trường hợp bệnh nhân ngộ độc khí CO nặng đã được Viện cứu sống một cách kỳ diệu bằng phương pháp sử dụng oxy cao áp.

Đó là trường hợp bệnh nhân T.N.M, sinh năm 2012, địa chỉ tại Hạ Long, Quảng Ninh. Bệnh nhân vào viện ngày 9/9/2024 với lý do hôn mê do ngộ độc khí CO.

Do mất điện sau cơn bão số 3 Yagi, gia đình bệnh nhân đã dùng máy phát điện bằng xăng tại tầng 1 trong vòng 12 tiếng.

Khoảng 8 giờ sáng ngày 9/9/2024, tại phòng ngủ tầng 3 đóng kín, người nhà phát hiện bệnh nhân trong tình trạng bất tỉnh, gọi hỏi không trả lời. Bệnh nhân được người nhà sơ cứu (ép tim ngoài lồng ngực và hô hấp nhân tạo) trong khoảng 10 phút. Sau đó, được đưa đến Bệnh Viện Bãi Cháy bằng xe riêng của gia đình trong 5 phút.

Tại Bệnh viện Bãi Cháy bệnh nhân được đặt ống nội khí quản, hỗ trợ bóp bóng qua ống nội khí quản, an thần và chuyển ngay sang Viện Y học biển trong tình trạng hôn mê, thở máy.

Khi chụp cắt lớp vi tính sọ não, phát hiện bệnh nhân đã bị phù não 2 bán cầu đối xứng 2 bên.

Bệnh nhân được chẩn đoán hôn mê do ngộ độc khí CO, Suy hô hấp mức độ nặng do viêm phổi, phù phổi cấp, suy tim... Bệnh nhân đã được các bác sỹ ở Viện Y học biển Việt Nam điều trị bằng oxy cao áp theo phác đồ VINIMAM 4 (ca điều trị đầu tiên), VINIMAM 3 (ca điều trị thứ 2), sau khi tỉnh lại thì duy trì bằng phác đồ VINIMAM 2.

Sau đó bệnh nhân tiếp tục được điều trị bằng oxy cao áp phối hợp với các thuốc điều trị khác. Bệnh nhân ra viện ngày 16/9/2024 (sau 7 ngày điều trị) trong tình trạng tỉnh, tiếp xúc tốt, vận động tốt, đặc biệt là không bị ảnh hưởng đến trí nhớ, đồng thời chức năng tim về bình thường, hết tình trạng phù phổi cấp và các xét nghiệm sinh hóa trở về bình thường và được xuất viện.

Một trường hợp khác cũng khiến các bác sĩ ở Viện Y học biển Việt Nam ghi nhớ và tự hào đã cứu sống bệnh nhân một cách kỳ diệu.

Đó là trường hợp bệnh nhân bị tai biến lặn rất nặng. Bệnh nhân là nam, 18 tuổi quê ở huyện Tuy Phong (cũ) của tỉnh Bình Thuận, đi lặn đánh bắt hải sản thuê tại Hà Tĩnh.

Khoảng 8h sáng ngày 1/6/2024, bệnh nhân đi lặn bắt hải sản ở độ sâu > 12m, thời gian ở đáy khoảng 1 giờ đồng hồ. Khi nổi lên mặt nước, bệnh nhân nổi với tốc độ quá nhanh (khoảng 1 phút). Sau khi lên tàu, bệnh nhân cảm thấy đau tức ngực và khó thở nhiều, liệt nửa người phải, tê bì và giảm vận động nửa người trái. Bệnh nhân sau đó được người nhà đưa thẳng vào Bệnh viện đa khoa Hà Tĩnh. Tại đây bệnh nhân đựơc xử trí thở oxy, truyền dịch, sau đó nhanh chóng chuyển ra Viện Y học biển Việt Nam để điều trị bằng tái tăng áp kết hợp với oxy cao áp – một phương pháp điều trị đặc hiệu đối với các trường hợp tai biến lặn.

Đến 19h30 cùng ngày, bệnh nhân đến Viện Y học biển trong tình trạng mệt nhiều, đau tức ngực, liệt hoàn toàn nửa người phải, mất cảm giác nửa người phải, tê bì nửa người trái, giảm khả năng vận động nửa người trái, không đi lại được, đại tiện, tiểu tiện không tự chủ.

Bệnh nhân được tiến hành làm các xét nghiệm siêu âm tim, chụp CLVT sọ não, cột sống cổ, cột sống ngực, cột sống thắt lưng cho kết quả hình ảnh bóng khí thùy đỉnh trái, tổn thương nhồi máu não dưới vỏ thùy đỉnh trái, phù não 2 bên kèm theo khí vùng dưới da cổ, tràn khí trung thất, bóng khí tại cột sống thắt lưng. Siêu âm tim hình ảnh bóng khí trong buồng tim, một trong các tổn thương rất nguy hiểm, nếu không điều trị kịp thời. Kết quả xét nghiệm máu cho thấy máu bị cô đặc nhiều, xét nghiệm hoá sinh máu thấy hàm lượng troponin tăng cao.

Bệnh nhân được GS.TS. Nguyễn Trường Sơn trực tiếp khám và chỉ định điều trị bằng phác đồ VINIMAM 7, áp suất 4,5 ATA, phác đồ kéo dài gần 8 tiếng. Sau ca điều trị đầu tiên, bệnh nhân đỡ đau tức ngực, đỡ tê bì tay chân, bắt đầu có cảm giác tay chân 2 bên. Ngày hôm sau, bệnh nhân tiếp tục được điều trị thêm bằng phác đồ VINIMAM 3, sau điều trị bệnh nhân đỡ tức ngực, đỡ khó thở, đỡ tê bì tay chân 2 bên nhiều, cơ lực chân đã có cải thiện tốt hơn.

Ngày thứ 12, bệnh nhân bắt đầu tập đi, cơ lực cải thiện tốt, đại tiểu tiện tự chủ. Sau 25 ngày điều trị, các triệu chứng lâm sàng gần như cải thiện hòa toàn, bệnh nhân đi lại tốt, hết tê bì tay chân.

Theo Tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Bảo Nam, sử dụng oxy cao áp tuyệt đối tốt đối với các ca ngộ độc khí CO, ngộ độc khói (trong các đám cháy), và cực kỳ hiệu quả trong điều trị các ca đột quỵ, điều trị bỏng các loại, viêm mô tế bào (giúp khỏi bệnh nhanh chóng).

Đối với các trường hợp bị đột quỵ, oxy cao áp sẽ giúp tăng cường oxy hoà tan trong cơ thể để cơ thể sử dụng, giúp cho các tế bào não thiếu oxy chịu được tình trạng thiếu oxy lâu hơn và hồi phục được một phần chức năng màng tế bào bị tổn thương do thiếu oxy gây lên tắc mạch. Nếu được kết hợp với các phương pháp khác, việc điều trị đột quỵ bằng oxy cao áp sẽ gia tăng hiệu quả, gia tăng cơ hội phục hồi và đặc biệt bệnh nhân có thể được tiếp nhận tác dụng của phương pháp này ở bất kỳ thời điểm nào.

Phát biểu tại Hội nghị khoa học thường niên Y học dưới nước và Oxy cao áp Châu Á lần thứ 18 (AHDMA 2025) và Hội nghị Quốc gia lần thứ 3 về Y học dưới nước và oxy cao áp (vừa diễn ra từ ngày 24-26/7/2025, tại TP. Đà Nẵng), GS.TS Trần Văn Thuấn – Thứ trưởng Bộ Y tế, Chủ tịch Hội đồng Y khoa Quốc gia nhận định, y học cao áp là một lĩnh vực hiện đại, có cơ sở khoa học vững chắc và tiềm năng ứng dụng rộng rãi trong thực tiễn. "Việt Nam hiện đã công nhận 48 chỉ định trị liệu oxy cao áp, ban hành quy trình điều trị thống nhất từ năm 2019 và đang xây dựng mạng lưới cơ sở điều trị tại nhiều địa phương. Bộ Y tế cam kết hỗ trợ phát triển chuyên ngành này theo hướng hiện đại, hội nhập và dựa trên thực tế.”, GS.TS Trần Văn Thuấn nhấn mạnh.

×