Sáng nay thức dậy, như mọi buổi sáng, tập xong bài thể dục, hít thở khí trời trong lành, tinh thần sảng khoái vô cùng.

Ngọn gió giao mùa mang hơi lạnh của tàn Đông dưới ánh nắng mùa Xuân ấm áp. Con chim cu tôi treo ở góc nhà cất lên tiếng cục..cu..cu…có lẽ nó cũng cảm nhận mùa Xuân đã về.

Tiếng cục…cu…cu quen thuộc mà hằng ngày tôi vẫn nghe, nhưng hôm nay âm thanh đó gợi cho tôi nhớ lúc thuở còn thơ ở quê mỗi độ Xuân về trong những khu vườn bên những cánh đồng lúa vàng trĩu hạt, đàn chim gáy đồng cu tụ tập về cất vang tiếng gáy.

Và tôi bỗng nhớ đến hai câu ca dao “Cu kêu ba tiếng cu kêu/Trông mau đến Tết dựng nêu ăn chè” mà hồi nhỏ tôi thường nghe các bà mẹ hát ru con.

Không biết câu ca dao đó đã có tự bao giờ! Không phải con chim cu chỉ gáy vào dịp Xuân về, Tết đến. Nhưng có lẽ mùa Xuân là mùa hẹn hò của đôi trống mái trở thành ngày hội “giao duyên” của các cặp “uyên ương” trỗi lên “khúc nhạc đồng quê” nghe rộn ràng, êm ả ở những khu vườn xa xa ngoài đồng.

Tiếng cu gáy vào mùa Xuân nên có ai đó “tức cảnh sinh tình” làm nên 2 câu ca dao trên để nói lên khi nghe tiếng cu kêu là báo hiệu sắp đến ngày Tết cổ truyền của dân tộc, ai cũng trông, cũng đợi, nhất là bọn trẻ.

Hồi đó Tết có biết bao niềm vui: được nghỉ học, được đốt pháo, được ba má sắm cho quần áo mới, được vui đùa thỏa thích, đặc biệt có bao lì xì…còn nhỏ ai cũng thích bao lì xì.

Tôi còn nhớ lúc hồi nhỏ, ở quê mỗi năm bà con nông dân chỉ làm một vụ lúa, gọi là vụ mùa, khi trời trở sang Xuân, lúa chín vàng đồng, thiên nhiên thay màu áo mới bởi cây lá đâm chồi nảy lộc, bởi trăm hoa đua nở và những thảm lúa vàng dưới nắng ấm mùa Xuân ngan ngát hương thơm.

Hồi đó nông dân thường cấy giống lúa nàng hương hay còn gọi là lúa tào hương ngon cơm, bán được giá nhưng năng suất không cao. Gạo lúa mới nàng hương vừa dẻo vừa thơm, ăn với thịt kho rệu, dưa giá thì… hết ý.

Bây giờ bà con sạ lúa ngắn ngày, mỗi năm hai vụ, vụ lúa Đông Xuân cũng chín vào mùa Xuân, bà con không còn cấy giống lúa nàng hương nữa.

Làm ruộng, trồng lúa bây giờ cũng không còn cái cảnh ra đồng gặt hái rộn ràng sau những ngày vui Xuân, đón Tết như ngày xưa, mà việc gặt, đập được thay thế bằng máy móc, nên khung cảnh nông thôn ngày mùa của ngày xa xưa chỉ tìm thấy trong những câu hò, điệu hát mà thôi…

Khi Xuân về, các loài chim hoang dã ríu rít trên cành. Đặc biệt là tiếng chim cu gáy từ khắp khu vườn vọng lại, loài chim này rất nhát, hễ nghe tiếng động hoặc có bóng người thì chúng vọt bay xa, nên chúng chọn những khu vườn vắng vẻ tít tận ngoài đồng để tự do “tình tự”, cũng vì vậy, tiếng cu gáy trở thành tín hiệu báo Xuân về, Tết đến.

Chim cu gáy là loài chim hoang dã có tiếng gáy vạn người mê. Loài chim cu gáy đồng thường kiếm ăn lang thang trên cách cánh đồng quê thời thu hoạch, trú ngụ trong các lùm cây cao ở ven làng, xóm, thôn, ấp.

Tết ngày xưa, ông bà ta theo phong tục cổ truyền, đến ngày 23 tháng chạp, nhà nào cũng nấu chè cúng đưa ông táo về trời, dựng cây nêu trước cửa nhà. Cây nêu là cây tre mới đốn suôn đuột còn nguyên đọt được cắm chặt dưới đất trước sân nhà, gọi là dựng nêu và đến ngày mùng 7 thì hạ nêu.

Tôi nghe mẹ tôi nói cây nêu có ý nghĩa tâm linh là mong muốn những điều tốt đẹp trong năm mới và xua đuổi tà ma, quỷ dữ và những điều bất hạnh của năm cũ, cầu mong năm mới sự tốt lành. Năm nào cũng vậy, bà kêu anh em tôi ra vườn chọn cây tre còn nguyên đọt để dựng nêu.

Bây giờ thì không còn tục dựng nêu bằng cây tre như ngày xưa, mẹ tôi nay cũng không còn, nhưng trong trí tôi còn nhớ mãi hình bóng người mẹ hiền lành khi Xuân về, Tết đến, người mẹ quanh năm “chân lấm, tay bùn” tần tảo thay chồng nuôi con khôn lớn, nên người.

Cha tôi đi kháng chiến và người đã hy sinh lúc mẹ tôi còn trẻ, mấy đứa em tôi, có đứa còn thơ dại.

Nuôi chim cu gáy đồng quê là một thú vui, huấn luyện, luyện cho chim cu gáy biết gáy, có tiếng gáy vạn người mê lại là một kỳ công của dân chơi. Tiếng gáy của loài chim hoang dã này đã neo vào ký ức tuổi thơ êm đềm của biết bao người.

Bây giờ cũng ít nghe được tiếng gáy của chim cu, bởi cái xứ đồng bằng loài chim là “nạn nhân” của những tay săn bắt làm mồi cho những quán nhậu, những nhà hàng “đặc sản”, là món khoái khẩu cho những người lắm tiền, nhiều của.

Cho nên mỗi độ Xuân về, Tết đến ít ai còn được nghe tiếng chim cu báo hiệu mùa Xuân an lành sắp đến.

Vì muốn nghe tiếng chim cu gáy trong những buổi trưa hè, thèm nghe tiếng cu gáy khi Xuân về Tết đến để tìm lại kỷ niệm thời thơ ấu, một hôm tôi đi cùng với mấy thằng bạn đến một quán nhậu bên đường, tìm mua một “chú” cu về nuôi, nhìn thấy mấy chú chim cu gáy bị nhốt trong lồng, tôi nài nỉ chị chủ quán “chia” lại cho tôi một con với giá năm mươi ngàn đồng.

Tôi đem về, sắm cho nó “ngôi nhà” rất đẹp. Hằng ngày tưng tiu cho nó ăn, uống, làm người thân với nó, nhưng nó đâu có biết tôi là “ân nhân” của nó, mà xem tôi cũng như người đã nhốt nó trong cái chuồng chật hẹp.

Cũng phải thôi, loài chim đâu có phân biệt được ai tốt, ai xấu, chỉ biết người quen, người lạ thôi, nhưng nó sống ngoài rừng, đâu phải như các con chim câu đâu, chim bồ câu thì ai cũng làm quen được, miễn cho nó ăn.

Con chim cu gáy mà tôi “tậu” về là chim rừng, nó đang bay nhảy trong bầu trời tự do, bị bắt về nhốt trong cái nơi chật hẹp, một môi trường xa lạ, vì vậy nó cứ nhảy lung tung, vùng vẫy đến rụng hết lông đầu, chảy máu.

Mỗi lần tôi đem thức ăn, nước uống nó nhìn tôi sợ hãi, tôi rất thương hại nó, định trả nó về với khung trời tự do của nó, nhưng nếu tôi thả nó ra thì chắc gì nó không bị những tay thợ săn bắt nó giao trở lại cho các bà chủ quán nhậu, sống với tôi tuy mất tự do nhưng an toàn mạng sống hơn.

Nghĩ vậy, tôi kiên trì làm quen thân với nó ngày này qua ngày khác, nó cũng quen dần không còn bay nhảy lung tung nữa.

Bỗng một hôm con chim cu gáy đồng cất vang tiếng gáy trong buổi sáng dưới ánh bình minh, những buổi trưa hè êm ả, tôi rất mừng, vội đi mua thêm khẩu phần ăn cho nó ngoài lúa, tôi mua thêm cho nó hạt kê, hạt đậu xanh, trộn với mật ong “tẩm bổ”.

Bây giờ nó mập ú, lông mướt rượt, hằng ngày nó trả công tôi bằng tiếng gáy dịu êm trong những sáng tinh sương, những buổi trưa Hè, đặc biệt tiếng gáy của nó trong những ngày Xuân về, Tết đến, gợi cho tôi ký ức tuổi thơ mang nỗi nhớ miên man.

×