Chuyển đổi số trong xây dựng nông thôn mới: Công nghệ đã có, vì sao công tác truyền thông vẫn còn "khoảng trống"?

Chia sẻ về nội dung này, nhà báo Lê Văn Nghiêm, Phó Chủ tịch Hội Truyền thông số Việt Nam, Nguyên Cục trưởng Cục Thông tin đối ngoại, Bộ Thông tin và Truyền thông đã có góc nhìn đa chiều về yêu cầu truyền thông và truyền thông số hiện nay trong cơ quan hành chính, cũng như những giải pháp để xây dựng hệ thống thông tin chuyên nghiệp, đáp ứng nhu cầu thông tin của người dân hiện nay.

Vẫn còn khoảng trống mênh mông trong truyền thông chuyên nghiệp của chính quyền Việt Nam

Theo nhà báo Lê Văn Nghiêm, ở bất kỳ quốc gia nào, truyền thông luôn giữ vai trò thiết yếu. Từ mỗi cá nhân, mỗi tập thể, doanh nghiệp, tổ chức xã hội cho tới chính quyền và đặc biệt với cơ quan nhà nước, truyền thông phải là một chức năng trọng yếu.

Tại Việt Nam, điều này đã được quy định rõ trong Chỉ thị 07/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ được ban hành ngày 21/03/2023 về việc tăng cường công tác truyền thông chính sách. Chỉ thị này đã chính thức xác lập truyền thông là nhiệm vụ quan trọng của toàn bộ hệ thống cơ quan nhà nước.

Tuy nhiên, thực tế lại đang có một nghịch lý. Trong Chỉ thị 07, Thủ tướng yêu cầu Bộ Nội vụ bố trí vị trí công chức, viên chức làm công tác truyền thông. Nhưng hơn hai năm trôi qua, tại nhiều cơ quan từ cấp phường, xã đến cấp tỉnh, thậm chí là cấp Trung ương vẫn chưa có một biên chế nào mang tên “chuyên viên truyền thông”. Một nhiệm vụ được coi là quan trọng mà không có người phụ trách chuyên trách thì rất khó vận hành hiệu quả.

Theo Luật Tiếp cận thông tin, có 45 loại thông tin chính quyền phải công khai rộng rãi, kịp thời cho dân biết. Trong đó, có những nội dung thông tin được quy định rõ phải được công khai trên cổng thông tin điện tử, trang thông tin điện tử như các văn bản quy phạm pháp luật, thông tin phổ biến, hướng dẫn thực hiện pháp luật, chế độ, chính sách đối với những lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý của cơ quan nhà nước; thông tin về danh mục dự án, chương trình và kết quả thực hiện đầu tư công, mua sắm công và quản lý, sử dụng vốn đầu tư công, các nguồn vốn vay... Đây là nội dung cần thiết để đẩy mạnh thực hiện dân chủ theo phương châm "dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng".

Tuy nhiên, trên thực tế, nhiều thông tin trên vẫn chưa được chính quyền công khai minh bạch, đầy đủ qua các hình thức, đặc biệt là hình thức công khai trên cổng thông tin điện tử, trang thông tin điện tử. Hệ thống thông tin vẫn chưa được vận hành chuyên nghiệp, đảm bảo thông tin được cung cấp liên tục, kịp thời đến người dân trên địa bàn.

Trong khi đó, thực hiện mô hình chính quyền 2 cấp, nhiều xã, phường sau sáp nhập địa bàn rộng hơn, dân cư đông đúc, trụ sở mới có thể cách xa khu dân cư hàng chục cây số…; việc đảm bảo thông tin chính xác, kịp thời trở nên cấp bách hơn bao giờ hết. Những thay đổi này đặt ra yêu cầu cấp thiết: các cơ quan không chỉ cần truyền thông chính sách mà còn phải thông tin hiệu quả, chuyên nghiệp, tiếp cận được người dân. Trong đó, truyền thông số là môi trường giúp hoạt động truyền thông hiệu quả hơn, năng suất hơn.

Có thể thấy rõ hiệu quả vận hành hệ thống thông tin của chính quyền trong những trường hợp xảy ra khủng hoảng, thiên tai. Liên hệ thực tế, nhà báo Lê Văn Nghiêm cho biết, câu chuyện Hà Nội ngập sâu, nhiều tuyến đường giao thông tê liệt khiến hàng triệu người dân bị ảnh hưởng vào cuối tháng 9 vừa qua đã cho thấy tầm quan trọng của hệ thống thông tin chuyên nghiệp. Thời điểm ấy, thông tin về mưa to, mưa rất to rất nhiều nhưng nội dung về ngập lụt lại chưa được cảnh báo hiệu quả trên các kênh chính thống.

Nếu các kênh thông tin của chính quyền, đặc biệt là kênh thông tin trên các nền tảng số, đã được vận hành một cách chuyên nghiệp, minh bạch và đồng bộ, người dân sẽ nhận được cảnh báo sớm, từ đó chủ động triển khai các biện pháp phòng tránh, giảm thiểu thiệt hại về người và của. Thực tế này cũng cho thấy tầm quan trọng của truyền thông trong khủng hoảng, quản trị rủi ro và ứng phó khẩn cấp. Đặc biệt, truyền thông chủ động không chỉ trách nhiệm mà còn là giải pháp để chủ động đấu tranh, phòng chống các thông tin xấu, độc hại trên không gian mạng, giữ gìn trật tự an sinh xã hội.

Chuyển đổi số trong xây dựng nông thôn mới: Xây dựng hệ thống thông tin chuyên nghiệp bắt đầu từ con người

Trong quá trình xây dựng nông thôn mới và triển khai mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, nhu cầu tiếp cận thông tin chính xác, kịp thời của người dân trở nên đặc biệt cấp thiết, nhất là với các xã, phường sau sáp nhập, địa bàn rộng, trụ sở cách xa khu dân cư hàng chục cây số. Tuy nhiên, hiệu quả truyền thông của chính quyền hiện nay vẫn còn nhiều hạn chế, phần lớn xuất phát từ nguồn nhân lực và cơ chế tổ chức.

Nhà báo Lê Văn Nghiêm, Phó Chủ tịch Hội Truyền thông số Việt Nam, Nguyên Cục trưởng Cục Thông tin đối ngoại, Bộ Thông tin và Truyền thông cho biết, điểm nghẽn lớn nhất trong hệ thống thông tin chuyên nghiệp của Việt Nam hiện nay không phải là công nghệ mà con người.

Từ thực tế này, Phó Chủ tịch Hội Truyền thông số Việt Nam đã có 3 đề xuất để triển khai hiệu quả Chỉ thị 07/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ về việc tăng cường công tác truyền thông chính sách.

Theo đó, trước hết cần bố trí vị trí chuyên viên truyền thông trong biên chế của các cơ quan nhà nước. Đặc biệt, tại các địa phương, mỗi phường, xã cần ít nhất một cán bộ chuyên trách về truyền thông. Ở cấp tỉnh, thành phố và bộ ngành, cần có phòng hoặc ban truyền thông chuyên nghiệp, tương tự như mô hình ở nhiều nước hiện nay.

Chuyên viên truyền thông có nhiệm vụ thông tin hàng ngày, đảm bảo các hoạt động tuyên truyền, truyền thông được thực hiện bài bản, kịp thời, từ công khai chính sách, tiếp nhận phản hồi đến xử lý khủng hoảng truyền thông. Hiện nay, Học viện Báo chí và Tuyên truyền đã mở ngành Truyền thông chính sách, chuyên đào tạo nhân lực về mảng này, cơ bản đã đáp ứng nguồn nhân lực được đào tạo, có chuyên môn cho vị trí chuyên trách truyền thông trong cơ quan nhà nước.

Thứ hai, cần chú trọng đào tạo về công tác tuyên truyền, truyền thông cho người đứng đầu cơ quan nhà nước. Theo đó, các lãnh đạo từ phường, xã đến bộ ngành phải được trang bị kiến thức, phương pháp và kỹ năng truyền thông. Đây là nội dung quan trọng trong bối cảnh tại cấp cơ sở, sau sáp nhập, nhiều cán bộ xã, phường mới chưa từng được đào tạo bài bản về truyền thông.

Vừa qua, TP.HCM đã tổ chức Lớp bồi dưỡng Công tác phát ngôn và cung cấp thông tin cho báo chí của TPHCM năm 2025 và các khóa tập huấn về truyền thông chính sách cho lãnh đạo của 168 phường, xã mới sau sáp nhập. Người lãnh đạo hiểu truyền thông sẽ khẳng định rõ hơn năng lực, bản lĩnh và văn minh trong quản lý, giao tiếp với báo chí và người dân, đồng thời giảm thiểu sai sót, vấp váp trong xử lý khủng hoảng.

Khi nhân lực đã có thì bước tiếp theo là nguồn lực và ngân sách. Một hệ thống truyền thống chuyên nghiệp cần kế hoạch, kinh phí, trang thiết bị và công cụ đi kèm. Việc đầu tư cho truyền thông là đầu tư trực tiếp vào hiệu quả quản trị và quyền lợi của người dân.

Nhấn mạnh yếu tố con người, nhà báo Lê Văn Nghiêm khẳng định, hiện nay, Việt Nam đã có điều kiện cần để xây dựng hệ thống thông tin, truyền thông số chuyên nghiệp: đội ngũ nhân sự được đào tạo bài bản từ các trường báo chí và chuyên ngành truyền thông chính sách; Việt Nam đang chuyển đổi số, hạ tầng công nghệ và các nền tảng số đã sẵn có; khung pháp lý về tiếp cận thông tin, truyền thông chính sách cơ bản đã rõ ràng.

Tuy nhiên, để hệ thống này thực sự vận hành hiệu quả, quan trọng nhất là điều kiện đủ: thống nhất trong cơ cấu vị trí việc làm, bố trí biên chế hoặc hợp đồng chuyên trách cho công tác truyền thông ở tất cả các cấp — từ phường, xã đến sở, ngành và cấp tỉnh. Chỉ khi có người chịu trách nhiệm rõ ràng, hoạt động truyền thông mới tránh được tình trạng “ai cũng làm nhưng không ai chịu trách nhiệm”, hạn chế sự lúng túng, chồng chéo và đảm bảo tính chuyên nghiệp, kịp thời trong phục vụ người dân.

×