Cơ cấu lại ngành nông nghiệp: “Trụ đỡ” vững chắc trong nền kinh tế Thủ đô (Bài 2)

Lời tòa soạn:

Hà Nội - trái tim của cả nước, không chỉ đi đầu trong phát triển đô thị hiện đại mà còn là địa phương tiên phong trong xây dựng nông thôn mới, nâng cao đời sống nông dân và hiện đại hóa kinh tế nông nghiệp.

Với vai trò là trung tâm chính trị - hành chính quốc gia, Đảng bộ thành phố Hà Nội luôn thể hiện bản lĩnh, trí tuệ và tầm nhìn chiến lược trong lãnh đạo, chỉ đạo phát triển Thủ đô toàn diện, hài hòa giữa đô thị và nông thôn.

Sau hơn 4 năm triển khai Chương trình số 04-CTr/TU của Thành ủy (giai đoạn 2021–2025), Hà Nội đã hoàn thành mục tiêu trước hai năm, tạo dấu ấn nổi bật trong cả nước với những vùng quê khang trang, kinh tế nông thôn khởi sắc, đời sống người dân ngày càng ấm no, hạnh phúc.

Chào mừng Đại hội Đảng bộ thành phố Hà Nội lần thứ XVIII, tiến tới Đại hội XIV của Đảng, Báo điện tử Dân Việt thực hiện loạt chuyên đề:

“Đảng bộ Hà Nội và hành trình xây dựng nông thôn đáng sống, nông dân hạnh phúc” - nhằm tôn vinh những kết quả nổi bật trong phát triển nông thôn, kinh tế nông nghiệp và lan tỏa khát vọng về một nền nông nghiệp xanh, hiện đại, bền vững, xứng đáng với vị thế và tầm vóc Thủ đô ngàn năm văn hiến.

Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội Nguyễn Xuân Đại nhấn mạnh: “Việc tái cơ cấu, quy hoạch lại các vùng sản xuất nông nghiệp không đơn thuần là sắp xếp lại đất canh tác mà là chiến lược bảo vệ tài nguyên đất, nước, sinh cảnh, hạn chế phát thải, tăng khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu...; đồng thời còn là thay đổi tư duy sản xuất từ nông dân làm ra nông sản sang nông dân làm thương hiệu".

Từ những cánh đồng công nghệ cao, đến "vựa cá sông trong ao", nông nghiệp Thủ đô đang "thay da đổi thịt từng ngày

Hà Nội có hơn 180.000 ha đất nông nghiệp, chiếm gần 55% diện tích tự nhiên. Trong bối cảnh đô thị hóa nhanh, diện tích sản xuất bị thu hẹp, Thành phố xác định rõ hướng đi: “Không tăng về quy mô, nhưng phải tăng về giá trị”.

Nhờ tái cơ cấu quyết liệt, ngành nông, lâm, thủy sản của Thủ đô duy trì tăng trưởng ổn định 2,5-3,3%/năm giai đoạn 2021-2024, ngay cả trong giai đoạn đại dịch Covid-19 và thiên tai bão lũ.

Năm 2024, giá trị xuất khẩu nông - lâm - thủy sản của Hà Nội lần đầu vượt mốc 2 tỷ USD, đưa tổng giá trị sản xuất đạt hơn 66.300 tỷ đồng, tăng 12,35% so với năm trước, đứng thứ hai khu vực phía Bắc.

Không chỉ tăng trưởng về lượng, chất lượng sản xuất cũng có bước tiến dài. Thành phố hình thành các vùng chuyên canh rau, hoa, cây ăn quả, chăn nuôi, thủy sản tập trung, ứng dụng công nghệ cao và liên kết chuỗi giá trị.

Các mô hình trồng rau ngắn ngày đạt 250-300 triệu đồng/ha/năm, trồng hoa đạt 450-480 triệu đồng/ha/năm, thậm chí nhiều mô hình cây ăn quả đặc sản (bưởi Diễn, nhãn muộn, cam Canh, ổi lê…) mang lại thu nhập 600-700 triệu đồng/ha/năm. Hiện toàn Thành phố có 910 ha rau công nghệ cao, 523 ha rau hữu cơ - cho giá trị cao hơn 15-20% so với sản xuất thường.

Trong lĩnh vực chăn nuôi, nếu như trước đây, khu vực ngoại thành chủ yếu nhỏ lẻ, thì nay, nhiều trang trại quy mô lớn, hiện đại đã mọc lên tại các khu vực ngoại thành như Ba Vì, Phúc Thọ, Ứng Hòa... Toàn thành phố hiện có 1,49 triệu con lợn, 42,3 triệu con gia cầm; 30% cơ sở quy mô lớn sử dụng chuồng kín, 87% bò sữa được nuôi bằng hệ thống làm mát tự động, 95% trang trại lợn có hầm biogas và 65% cơ sở áp dụng chế phẩm sinh học xử lý chất thải.

Ở lĩnh vực thủy sản, hàng nghìn ha đất trũng kém hiệu quả được chuyển đổi sang nuôi trồng công nghệ cao. Hà Nội có 9.700 ha vùng nuôi tập trung, năng suất đạt 80 tấn/ha, giá trị trung bình 3,5 tỷ đồng/ha/năm, gấp 6-8 lần mô hình cũ. Đơn cử như mô hình “sông trong ao” tại HTX Đại Áng (Thanh Trì) cho năng suất cao gấp 1,8 lần truyền thống, cung ứng 250 tấn cá mỗi năm.

Cùng với sản xuất, Hà Nội còn khơi dậy sáng tạo của nông dân qua chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP). Giai đoạn 2021–2024, thành phố đã đánh giá, phân hạng 2.263 sản phẩm, vượt kế hoạch một năm; đến nay có 3.463 sản phẩm được công nhận, trong đó 9 sản phẩm đạt chuẩn 5 sao quốc gia.

Những đặc sản như trà sen Tây Hồ, mật ong Ba Vì, gốm Bát Tràng, bánh chưng Tranh Khúc, cốm Mễ Trì… không chỉ giúp nông dân làm giàu mà còn lan tỏa văn hóa Hà Nội. Nhiều trung tâm thiết kế và điểm giới thiệu sản phẩm OCOP ở Thanh Oai, Phú Xuyên, Đông Anh… đang trở thành không gian kết nối nông nghiệp với công nghiệp sáng tạo, đưa làng nghề hồi sinh, gắn sản xuất với du lịch trải nghiệm.

“OCOP không chỉ là sản phẩm nông nghiệp, mà là con đường để nông dân làm thương hiệu, làm du lịch và tham gia nền kinh tế tri thức”, ông Bùi Văn Khá, Giám đốc HTX hoa Đồng Tháp khẳng định.

Tái cơ cấu nông nghiệp Hà Nội là con đường tất yếu để xây dựng nền nông nghiệp sinh thái, nông dân văn minh, nông thôn hiện đại

Theo Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Nguyễn Mạnh Quyền, thực hiện Luật Thủ đô (sửa đổi) và Quyết định 1668/QĐ-TTg về điều chỉnh Quy hoạch chung đến năm 2045, Hà Nội đã tiến hành rà soát, điều chỉnh, bổ sung các vùng sản xuất nông nghiệp phù hợp thực tế.

Hà Nội đang từng bước tái thiết lập hệ thống không gian sinh thái, trong đó nông nghiệp được xác định là “hạ tầng xanh”, vừa đóng vai trò “vành đai thực phẩm”, vừa là “vùng đệm sinh thái” cho đô thị.

“Tái cơ cấu nông nghiệp Hà Nội là con đường tất yếu để xây dựng nền nông nghiệp sinh thái, nông dân văn minh, nông thôn hiện đại”, ông Quyền khẳng định.

Đây là hướng đi chiến lược để Thủ đô phát triển công nghiệp - dịch vụ nhưng vẫn giữ được cân bằng sinh thái, bảo đảm an ninh lương thực và khả năng chống chịu biến đổi khí hậu.

Trong giai đoạn 2025–2030, Hà Nội sẽ tiếp tục chuyển đổi các vùng lúa năng suất thấp sang cây trồng có giá trị, phát triển chăn nuôi tập trung, giảm dần quy mô nhỏ lẻ trong khu dân cư; đồng thời mở rộng nuôi trồng thủy sản tuần hoàn, an toàn sinh học.

Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Nguyễn Xuân Đại cho biết thêm, thành phố đang cơ cấu lại toàn diện sản xuất, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ, nâng cao hiệu quả sử dụng đất và hình thành các sản phẩm nông nghiệp chất lượng cao, thích ứng với vùng ven đô đang đô thị hóa mạnh.

Từ những cánh đồng hoa Mê Linh đến vùng cá công nghệ cao Ứng Hòa, từ chuỗi nông nghiệp xanh ở Ba Vì đến sản phẩm OCOP sáng tạo, bức tranh nông nghiệp Hà Nội đang chuyển mình rõ nét, tiến gần mô hình nông nghiệp sinh thái - nông thôn hiện đại - nông dân văn minh.

Một ví dụ tiêu biểu là ông Hoàng Mạnh Ngọc, nông dân xã Thư Lâm mới (huyện Đông Anh cũ), hiện nuôi hơn 20 vạn gà bố mẹ, vận hành 100 máy ấp nở, cung cấp khoảng 600.000 con giống mỗi tháng, doanh thu hàng chục tỷ đồng/năm.

Ông chia sẻ: “Nếu không có chủ trương phát triển nông nghiệp công nghệ cao, chăn nuôi tập trung của Thành ủy Hà Nội, nông dân như chúng tôi khó có thể đầu tư lớn và xây dựng thương hiệu cạnh tranh sòng phẳng với doanh nghiệp nước ngoài.”

Tại xã Tam Hưng (huyện Thanh Oai cũ), Bí thư Đảng ủy Bùi Văn Sáng cho biết, sau sáp nhập, địa phương định hướng quy hoạch lại không gian sản xuất nông nghiệp theo hướng sinh thái, công nghệ cao, gắn với thế mạnh vùng, đồng thời chủ động quản lý đất đai, phát triển kinh tế - xã hội bền vững.

Theo ông Nguyễn Kim Nhật, Trưởng phòng Kinh tế xã Đông Anh, quy hoạch vùng nông nghiệp hiện nay không thể tách rời quy hoạch tổng thể của Thủ đô. Hướng đi của địa phương là phát triển vùng nông nghiệp sinh thái kết hợp du lịch trải nghiệm, góp phần tạo không gian sống xanh và tăng thu nhập cho người dân.

Tái cơ cấu nông nghiệp Hà Nội - bước đi chiến lược mang tầm nhìn của Thành ủy Hà Nội

Một số chuyên gia nông nghiệp nhận định, Chương trình số 04-CTr/TU ngày 17/3/2021 của Thành ủy Hà Nội là một bước ngoặt chiến lược, thể hiện tầm nhìn và năng lực lãnh đạo trong phát triển nông nghiệp giữa quá trình đô thị hóa nhanh của Thủ đô.

Điểm nổi bật của Chương trình là Hà Nội không chỉ tái cơ cấu sản xuất, mà còn tái cơ cấu tư duy phát triển: từ sản xuất nhỏ lẻ sang hàng hóa lớn, từ chạy theo số lượng sang coi trọng giá trị và hiệu quả. Thành ủy Hà Nội xác định “nông nghiệp, nông dân, nông thôn” là trụ đỡ bền vững của kinh tế Thủ đô – một tư duy nhất quán, hiện đại và dài hạn.

Điều đáng ghi nhận là vai trò kiến tạo, chỉ đạo và giám sát xuyên suốt của Thành ủy Hà Nội - cơ quan đã gắn kết ba trụ cột: tái cơ cấu nông nghiệp, xây dựng nông thôn mới và nâng cao đời sống nông dân. Thành ủy không chỉ ban hành chủ trương mà còn biến chủ trương thành hành động, tạo ra sự lan tỏa mạnh mẽ trong toàn hệ thống chính trị và xã hội.

"Thành công lớn nhất của Hà Nội là đã giữ được nông nghiệp như một phần của hạ tầng sinh thái đô thị, vừa tạo sinh kế, vừa bảo vệ môi trường và văn hóa nông thôn. Chương trình 04-CTr/TU chính là minh chứng rõ nét cho cách Hà Nội chủ động đổi mới mô hình tăng trưởng, biến nông nghiệp thành trụ đỡ và động lực phát triển xanh trong giai đoạn mới".

×