Cục trưởng Nguyễn Xuân Bắc: “Tạo cơ chế thông thoáng cho sáng tạo nghệ thuật không có nghĩa mở toang, thả cửa” (bài cuối)

Trước hiện tượng xuất hiện ngày càng nhiều các ca khúc phản cảm, dung tục, cổ vũ lối sống lệch lạc, có biểu hiện lệch chuẩn văn hóa.... Ban Tuyên giáo và Dân vận TP.HCM và Hội Âm nhạc TP.HCM đã có những văn bản mang tính định hướng, chấn chỉnh hiện tượng này.

Việc ban hành các quy định được kỳ vọng là bước điều chỉnh cần thiết nhưng cũng đặt ra bài toán: Làm sao để chấn chỉnh mà không “trói tay” sáng tạo. Từ đó tạo ra môi trường sáng tạo âm nhạc lành mạnh nhưng có khuôn khổ và đúng định hướng.

Trước vấn đề này, PV Dân Việt đã có cuộc trao đổi với PGS.TS Đỗ Hồng Quân, Cục trưởng Lê Quang Tự Do và Cục trưởng Nguyễn Xuân Bắc.

PGS.TS Đỗ Hồng Quân - Chủ tịch Liên hiệp các Hội Văn học Nghệ thuật Việt Nam

“Phải hiểu rằng, một bài hát phải kết hợp giữa nhạc và lời. Giai điệu là tiết tấu, ca từ là nội dung. Giai điệu kết hợp với ca từ để truyền tải chủ đề, thông điệp, tính tư tưởng và giá trị nghệ thuật.

Với những sản phẩm âm nhạc được phát hành dưới dạng ghi âm hoặc ghi hình trên mạng xã hội mà chứa ca từ dung tục, phản cảm, lệch chuẩn văn hóa… gây nên phản ứng trái chiều trong dư luận thì cần phải xem lại những sản phẩm đó có đáng được gọi là âm nhạc hay không. Một trong những chức năng quan trọng của âm nhạc mang lại những giá trị về chân – thiện – mỹ, giáo dục con người hướng tới những điều tốt đẹp, văn minh.

Vì vậy, theo quan điểm của tôi, nếu những sản phẩm âm nhạc được mang ra biểu diễn trên sân khấu hoặc phát tán trên mạng xã hội mà chứa ca từ dung tục, phản cảm; cổ súy lối sống lệch lạc; biểu hiện của sự lệch chuẩn văn hóa thì cần phải chấn chỉnh bằng những động thái mạnh mẽ, quyết liệt. Trước hết phải xem xét động cơ của người phát tán sản phẩm đó.

Tiếp theo là xem xét môi trường để những sản phẩm đó được phát tán. Tức là nếu biểu diễn trên sân khấu thì trách nhiệm thuộc về đơn vị tổ chức biểu diễn, các cơ quan quản lý nhà nước duyệt và chấp thuận cho tổ chức chương trình. Còn nếu phát tán trên môi trường số thì cần phải có sự vào cuộc của đơn vị quản lý nhà nước về phát thanh truyền hình và thông tin điện tử.

Để môi trường âm nhạc được phát triển lành mạnh và phù hợp với xu thế của thời đại, chúng ta khuyến khích việc sáng tạo, những ý tưởng mới mẻ nhưng không có nghĩa là dẫm đạp lên mọi đạo lý, thuần phong mỹ tục và các giá trị văn hóa. Âm nhạc không chỉ là tiếng lòng, cảm xúc của người nhạc sĩ mà còn tác động mạnh mẽ đến người nghe, đặc biệt là giới trẻ. Vì thế, với những đoạn nhạc, bài hát được phát tán mà không mang lại giá trị lại còn tác động xấu đến người nghe thì cần xem xét. Xem xét trách nhiệm của người sáng tạo, người thể hiện và người phát tán.

Bản thân khán giả khi phát hiện những sản phẩm như thế cũng cần phải thể hiện thái độ của mình. Chúng ta không thể dễ dãi hay dung dưỡng cho những sản phẩm như thế tồn tại và ngày càng nhiều lên.

Ngoài ra, cũng cần xem xét lại các quy định, chế tài trong hệ thống văn bản quy phạm pháp luật để có hình thức xử phạt nghiêm minh. Phải xử lý được những trường hợp cụ thể để làm gương. Người bị xử phạt phải được đưa ra công luận để mọi người được biết. Có như thế mới chấn chỉnh hiện tượng lệch chuẩn văn hóa trong thị trường âm nhạc hiện nay.

Tôi cũng rất ủng hộ các động thái quyết liệt của Ban Tuyên giáo và Dân vận TP.HCM, Hội Âm nhạc TP.HCM gần đây. Phải thể hiện thái độ và quán triệt sâu rộng như thế để định hướng lại công tác sáng tạo, biểu diễn và phát hành âm nhạc khi phát hiện có những dấu hiệu lệch chuẩn”.

Ông Lê Quang Tự Do - Cục trưởng Cục Phát thanh truyền hình và Thông tin điện tử

“Chúng tôi rất hoan nghênh và ủng hộ Ban Tuyên giáo và Dân vận TP.HCM đã có những chấn chỉnh, định hướng kịp thời đối với những hành vi lệch chuẩn văn hóa, âm nhạc… Chúng tôi cũng đang nghiên cứu để nhân rộng cách làm này trên toàn quốc để gửi những thông điệp mạnh mẽ, cứng rắn đến những người nổi tiếng, những người có sức ảnh hưởng.

Chúng tôi muốn những người nổi tiếng, người có sức ảnh hưởng hiểu rằng, không phải cứ lên mạng muốn hát gì thì hát, muốn biểu diễn gì thì biểu diễn, muốn nói gì thì nói… không có trách nhiệm với những con chữ, phát ngôn cũng như sản phẩm âm nhạc do mình làm ra.

Chúng tôi rất mong khi nhân rộng cách làm này thì sẽ nhận được sự ủng hộ của các cơ quan báo chí, các đơn vị tổ chức sự kiện biểu diễn, các đơn vị liên quan đến lĩnh vực quảng cáo trên toàn quốc.

Quan điểm của Cục Phát thanh truyền hình và Thông tin điện tử là xử lý nghiêm những nội dung gây ảnh hưởng xấu đến cộng đồng, đặc biệt đến giới trẻ trên không gian mạng thì cần phải xử lý nghiêm để lập lại trật tự, để không gian mạng trở thành môi trường an toàn, lành mạnh. Chúng tôi xử lý vụ việc nào cũng phải theo quy định của pháp luật. Những động thái này là để thể hiện sự răn đe, chấn chính để các đối tượng vi phạm phải nhìn nhận lại hành vi của mình, không tái phạm nữa.

Tới đây, Cục Phát thanh Truyền hình và Thông tin điện tử sẽ tổ chức Ngày hội nội dung số. Trong khuôn khổ sự kiện này sẽ có cuộc đối thoại giữa đại diện Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch gồm Thứ trưởng thường trực Lê Hải Bình, Cục trưởng Cục Phát thanh Truyền hình và Thông tin điện tử và Cục trưởng Cục Nghệ thuật biểu diễn Nguyễn Xuân Bắc với các nghệ sĩ, các nhân vật nổi tiếng và có sức ảnh hưởng để làm sao phát triển nội dung số sạch trên mạng mà không vi phạm quy định của pháp luật”.

Cục trưởng Nguyễn Xuân Bắc - Cục Nghệ thuật biểu diễn.

“Nghệ thuật là cuộc sống, sân khấu là cuộc đời… nhưng cuộc sống, cuộc đời đấy phải được chọn lọc thì mới nâng lên thành nghệ thuật. Các tác phẩm nghệ thuật phải mang đến cho người thưởng thức những giá trị về chân – thiện – mỹ, phải thực hiện đúng chức năng của một tác phẩm nghệ thuật.

Với những tác phẩm âm nhạc phản cảm, ca từ không phù hợp với thuần phong mỹ tục, văn hóa xã hội, không đảm bảo tính giáo dục, giá trị nhận thức nói chung thì chúng tôi kiên quyết yêu cầu các đơn vị phải xử lý thật nghiêm khắc.

Nghệ thuật biểu diễn cũng có đặc thù riêng như diễn ra trực tiếp, có tác động sâu rộng đến tâm tư, tình cảm và nhận thức của người thưởng thức. Vì thế, một tác phẩm âm nhạc không lành mạnh sẽ gây rất nhiều nguy hại cho người nghe, đặc biệt là giới trẻ.

Thực tế, chúng ta đã có rất nhiều quy định để xử phạt vi phạm trong nghệ thuật biểu diễn nhưng chúng tôi thấy chưa đủ sức răn đe và chưa ngăn chặn được những hành vi vi phạm. Dưới sự chỉ đạo của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, chúng tôi đang tiếp tục nghiên cứu để tham mưu ban hành các chính sách, quy định, chế tài nhằm quản lý, kiểm soát tốt hơn sự việc này. Ca khúc có chứa ca từ phản cảm, dung tục, lệch chuẩn văn hóa hoặc các tiết mục biểu diễn có phần lệch lạc, phản cảm thì đều phải xử lý thật nghiêm.

Để có được một kết quả tốt như mong muốn, chúng ta phải có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng, các đơn vị liên quan để giải quyết.

Phải nói rằng, trong thời gian vừa qua, với chủ trương của Đảng, Nhà nước và sự chỉ đạo quyết liệt của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, các đơn vị trong đó có Cục Nghệ thuật biểu diễn chúng tôi đã không ngừng cố gắng, nâng cao chất lượng về tham mưu quản lý nhà nước, về những văn bản quy phạm pháp luật.

Chúng tôi cũng đang sơ kết Nghị định 144/2020/NĐ-CP và tiến hành lấy ý kiến để chỉnh sửa, bổ sung những vấn đề này sinh trong thực tế. Bên cạnh đó, Vụ Pháp chế của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cũng chủ trì tổ chức các buổi lấy ý kiến để chúng tôi có cơ hội được tham mưu thay đổi một số điều trong Nghị định 38/2021/NĐ-CP về xử phạt hành chính trong lĩnh vực văn hóa và quảng cáo, trong đó có quy định về biểu diễn nghệ thuật. Có những lỗi vi phạm phải tăng nặng chế tài xử phạt để đủ sức răn đe.

Chính khán giả cũng phải nâng cao trình độ thẩm mỹ, gu thưởng thức của mình. Thậm chí phải nâng cao cả nhận thức chính trị - xã hội của mình để tiếp cận các sản phẩm chất lượng. Tôi nghĩ rằng, khán giả cần phải ngày một kỹ tính, khó tính và tinh tế hơn trong việc lựa chọn những sản phẩm đáng nghe, đáng xem.

Bên cạnh việc tham mưu cơ chế, chính sách để các tổ chức, cá nhân, nghệ sĩ, ca sĩ, nhạc sĩ… những người hoạt động nghệ thuật có đủ cảm hứng để sáng tạo, đủ hành lang pháp lý để sáng tạo thì cũng phải tuân thủ các quy định để đảm bảo phát triển đúng định hướng. Chúng ta tạo cơ chế thông thoáng cho sáng tạo nghệ thuật không có nghĩa là mở toang hết cả, thả cửa cho mạnh ai nấy sáng tác.

Chúng tôi làm những việc này để những người tham gia hoạt động nghệ thuật biểu diễn, sáng tạo nghệ thuật nâng cao nhận thức chính trị - xã hội, chứ không thể làm mọi thứ một cách tùy tiện được. Các nhạc sĩ, ca sĩ đưa ra một bài hát hoặc biểu diễn bài hát phải biết tác động nó sẽ như thế nào đến công chúng thưởng thức.

Phải nhận thức được trách nhiệm của mình đối với tác phẩm mà sáng tạo ra và tác động của tác phẩm đó đối với cộng đồng. Mỗi người nghệ sĩ trước khi sáng tác, trước khi biểu diễn đều phải biến mình thành một cửa kiểm soát, gọi đó là bước tiền kiểm đầu tiên trước khi đưa tác phẩm ra với công chúng.

(Hết)

Bài 1: Ca từ phản cảm: Bắt nguồn từ lỗ hổng văn hóa của người nghệ sĩ

Bài 2: Nhạc sĩ Lưu Thiên Hương: Đừng đổ lỗi cho “gu khán giả thấp” khi viết ca từ phản cảm

Bài 3: Ở TP.HCM không có khái niệm "phong sát", song nghệ sĩ lệch chuẩn khó thoát án phạt

×