Dạy nghề cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số góp phần giảm nghèo hiệu quả

Đào tạo nghề góp phần thay đổi nhận thức, giảm nghèo bền vững

Vừa qua Bộ LĐTBXH phối hợp với Trung tâm Tây Bắc tổ chức Tọa đàm Giáo dục nghề nghiệp gắn với việc làm và hướng nghiệp cho thanh niên dân tộc thiểu số (DTTS). 

Đây là hoạt động nằm trong khuôn khổ Dự án "Tăng tiếp cận các cơ hội sinh kế cho thanh niên dân tộc thiểu số thông qua thúc đẩy sáng kiến phát triển nghề nghiệp và khởi nghiệp" do Liên minh châu Âu tài trợ.

Thông qua hội thảo nhiều, chuyên gia đã có những đóng góp ý tưởng nhằm tăng cường hoạt động đào tạo nghề, tạo việc làm hướng nghiệp cho thanh niên dân tộc. Qua đó góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, phục vụ công tác giảm nghèo bền vững khu vực vùng đồng bào DTTS.

Phát biểu khai mạc tọa đàm, ông Đào Trọng Độ - Vụ trưởng Vụ Đào tạo thường xuyên, Tổng Cục giáo dục nghề nghiệp (Bộ LĐTBXH) hiện nay công tác đào tạo nghề, giải quyết việc làm nói chung và cho thanh niên dân tộc thiểu số nói riêng luôn được quan tâm.

Từ năm 2018 – 2019, Nghị quyết của Quốc hội đã đưa ra chỉ tiêu hết sức cụ thể, đến năm 2025 có khoảng 80% người dân tộc thiểu số trong độ tuổi lao động được hỗ trợ đào tạo nghề nghiệp. "Hiện có gần 10 triệu người DTTS trong độ tuổi lao động, đây là chỉ tiêu rất lớn", ông Độ thông tin.

Thực hiện nhiệm vụ này, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành quyết định phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030, với nguồn kinh phí tương đối lớn.

Trong đó, đã có dự án hỗ trợ đào tạo nghề cho đồng bào dân tộc thiểu số, cùng với đó, hai chương trình mục tiêu quốc gia có liên quan là Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững và Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới cũng đều có dự án cho đào tạo nghề.

"Dự án đào tạo nghề cho thanh niên vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi có thành công hay không cần có sự hỗ trợ kỹ thuật, cũng như các hoạt động của các tổ chức hỗ trợ tham gia, để cùng phát hiện những vấn đề bất cập, nhằm xây dựng những mô hình cụ thể, điều này sẽ có vai trò hết sức quan trọng", ông Độ nói.

Bà Phan Thị Mùi, cán bộ dự án tiếp cận sinh kế cho thanh niên DTTS cho biết trong 3 năm vừa qua dự án triển khai được nhiều kết quả cụ thể. Dự án xây dựng được bộ công cụ hướng nghiệp, xây dựng chương trình đào tạo phù hợp với vùng đồng bào DTTS.

Sau 2 năm triển khai, báo cáo đánh giá kết quả giữa kỳ dự án cho thấy có 66% thanh niên DTTS có việc làm sau khi được đào tạo (cao hơn chỉ tiêu đặt ra là 50%), trong đó 13% số người sản xuất - kinh doanh cá nhân và 53% làm việc trong các cơ sở sử dụng lao động, 6 doanh nghiệp  trẻ có doanh thu từ công việc kinh doanh mới thành lập. Đồng thời các doanh nghiệp, những người trẻ khởi nghiệp đã tạo ra hàng trăm công việc mới cho lao động (có cả lao động nghèo) tại địa phương.

Cụ thể có 70% thanh niên DTTS có thể áp dụng kiến thức và kỹ năng được đào tạo vào thực tế, trong đó 87% áp dụng kiến thức và 76% áp dụng kỹ năng thực hành. Theo kết quả khảo sát, có 63% số thanh niên DTTS có thể áp dụng kiến thức kỹ năng vào đào tạo.

Bên cạnh đó, dự án cũng xây dựng các bộ tài liệu, tổ chức 48 khóa tập huấn và huấn luyện cho giáo viên THPT trung tâm đào tạo nghề và thanh niên trong cộng đồng về giáo dục nghề nghiệp và hướng nghiệp, 8 khóa tập huấn cho giáo viên THPT và trung tâm giáo dục thường xuyên, 13 khóa đào tạo nghề cho thanh niên trong cộng đồng... Dự án cũng đào tạo tại chỗ cho 75 thanh niên tại chỗ; 100 thanh niên được đi thực tế tại các cơ sở doanh nghiệp.

"Nhìn chung dự án góp phần thay đổi nhận thức của thanh niên DTTS về học nghề, tạo việc làm, khởi nghiệp. Từ đó tạo sự thay đổi về chất, góp phần đáng kể vào việc phát triển kinh tế vùng đồng bào DTTS, giảm nghèo bền vững ở khu vực này", bà Mùi nói.

Những hạn chế, rào cản trong đào tạo nghề, hướng tới giảm nghèo vùng DTTS

Ông Phan Chính Thức - nguyên Tổng cục trưởng Tổng cục GDNN cho biết, hiện nay sự quan tâm của nhà nước với chương trình đào tạo nghề tăng lên. Tuy nhiên có sự chưa công bằng trong chính các loại hình GDNN, cũng như vùng miền.

Ông Thức cho rằng hiện nay hoạt động đào tạo GDNN có sự bất cập. Trong khi có hàng trăm dự án đầu tư vào GDNN cho trung cấp, cao đẳng thì việc đầu tư vào đào tạo nghề trung cấp cho các nhóm đối tượng yếu thế như nông thôn, vùng dân tộc, đào tạo sơ cấp.... lại khá nhỏ giọt (hiện chỉ có 2 dự án). "Đào tạo nghề cho vùng DTTS có vai trò quan trọng nhưng sự đầu tư thì rất ít", ông Thức nhấn mạnh.

"Đào tạo nghề không phải để người học có việc làm mà đào tạo hướng tới giúp họ học tập và phát triển bản thân suốt đời", ông Thức nói. 

Để nâng cao chất lượng đào tạo nghề cho vùng đồng bào DTTS, ông Thức cho rằng cần nâng cao chất lượng (kỹ năng nghề thành thạo), và mở rộng quy mô (từng bước phổ cập nghề).

"Quá trình đào tạo nghề chỉ đạt hiệu quả khi thực hiện theo hành trình bao gồm các giai đoạn trước đào tạo nghề (tư vấn, hướng nghiệp, tiếp cận với kỹ năng mềm cốt lõi), trong quá trình đào tạo (đầu vào dạy và học kết hợp chú trọng đầu ra thực hành và kỹ năng), và sau đào tạo nghề, bao gồm tư vấn, tạo cơ hội việc làm, hỗ trợ khởi nghiệp, bồi dưỡng, nâng cao kỹ năng", vị chuyên gia nhấn mạnh.

Theo ông, để xây dựng chính sách giáo dục nghề nghiệp cho thanh niên dân tộc thiểu số cần có hệ thống giải pháp đồng bộ và toàn diện. Trong đó, cần rà soát, bổ sung chính sách phát triển giáo dục nghề nghiệp, nhất là chính sách đặc thù cho thanh niên dân tộc thiểu số.

Cụ thể như về đầu tư đào tạo cho thanh niên dân tộc thiểu số, cần tăng nguồn từ ngân sách nhà nước, thông qua Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 – 2030; ưu tiên các nguồn vốn từ các dự án ODA của nước ngoài. Đặc biệt, chính sách đào tạo gắn với việc làm tại chỗ, với khởi nghiệp, tạo sinh kế và xóa đói giảm nghèo.

Bên cạnh đó, ông Thức nhấn mạnh tới việc lựa chọn phương thức đào tạo linh hoạt và các mô hình đào tạo phù hợp với đặc thù của thanh niên dân tộc thiểu số. Ông Thức cho rằng đây là yếu tố quyết định tới thành công của hoạt động đào tạo.

"Cần thiết kế chương trình đào tạo linh hoạt giữa thực tế và lý thuyết, địa điểm cũng cần linh động... nhằm giúp người học tiếp cận với chương trình", ông Thức nói.

Ngoài ra, ông Thức cũng cho rằng, việc đào tạo trình độ trung cấp, cao đẳng còn rất hạn chế. Vì vậy, sắp tới cần đặc biệt quan tâm đến đào tạo trình độ trung cấp, cao đẳng cho thanh niên dân tộc thiểu số theo hướng ưu tiên đào tạo nhân lực chất lượng cao để làm đầu mối dẫn dắt, tập hợp đồng bào dân tộc thiểu số…trong phát triển kinh tế.