Đức bất ngờ quay lưng với Israel: Cú sốc giữa chiến tranh và nạn đói Gaza

Thủ tướng bảo thủ Friedrich Merz, trước nay là một nhà lãnh đạo ủng hộ Israel kiên định, đã đưa ra thông báo vào hôm thứ Sáu 8/8. Ông lập luận rằng hành động của Israel sẽ không đạt được các mục tiêu chiến tranh đã nêu, bao gồm tiêu diệt lực lượng Hamas hoặc đưa con tin Israel trở về.

Đây là động thái táo bạo của một nhà lãnh đạo mà hồi tháng Hai, ngay sau khi thắng cử, từng tuyên bố sẽ mời Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu tới Đức, bất chấp lệnh bắt giữ mà Tòa án Hình sự Quốc tế đã ban hành đối với ông Netanyahu.

Bước ngoặt này phản ánh việc lập trường “ủng hộ Israel bằng mọi giá” của Đức - vốn bắt nguồn từ mặc cảm tội lỗi lịch sử về vụ diệt chủng người Do Thái dưới thời phát xít - đang bị thử thách chưa từng có. Số dân thường Palestine thiệt mạng cao, sự tàn phá quy mô lớn và hình ảnh trẻ em đói khát ở Gaza đang làm lung lay chính sách duy trì suốt nhiều thập kỷ qua.

“Đây là điều đáng chú ý vì là biện pháp cụ thể đầu tiên của chính phủ Đức hiện nay. Nhưng tôi không coi đây là một sự ‘quay xe’ hoàn toàn, mà là một ‘phát súng cảnh cáo’” - bà Muriel Asseburg, nhà nghiên cứu tại Viện Các vấn đề Quốc tế và An ninh Đức, nhận định.

Quyết định này khép lại nhiều tháng Đức liên tục nâng mức chỉ trích đối với chiến dịch quân sự leo thang của Israel tại Gaza dù Berlin vẫn tránh áp dụng các biện pháp mạnh mẽ hơn như một số nước châu Âu và nhiều tiếng nói trong liên minh cầm quyền đã kêu gọi. Việc tạm ngừng giao vũ khí chỉ áp dụng đối với các loại có thể được sử dụng tại Gaza.

Động thái này phản ánh tâm lý đang cứng rắn hơn ở Đức, nơi dư luận ngày càng chỉ trích Israel và đòi hỏi chính phủ phải góp phần giải quyết thảm họa nhân đạo, khi hơn 2,2 triệu dân Gaza hiện rơi vào cảnh vô gia cư và vùng đất này trở thành biển gạch vụn.

Theo khảo sát ARD-DeutschlandTREND công bố hôm thứ Năm, một ngày trước khi ông Merz ra thông báo, 66% người Đức muốn chính phủ gây áp lực mạnh hơn buộc Israel thay đổi hành động - cao hơn mức 57% của tháng 4/2024 theo thăm dò của Forsa.

Dù Đức đã tham gia thả hàng cứu trợ xuống Gaza, 47% người Đức cho rằng chính phủ vẫn làm quá ít cho người Palestine, trong khi 39% không đồng ý với ý kiến này. Đáng chú ý, chỉ 31% người Đức cảm thấy đất nước có trách nhiệm đặc biệt với Israel vì lịch sử - một nguyên tắc then chốt của chính sách đối ngoại Đức - trong khi 62% không nghĩ vậy.

Nguyên tắc này, được gọi là “Staatsraison” (lý do tồn tại của Nhà nước), được Thủ tướng Angela Merkel nêu rõ trước Quốc hội Israel năm 2008: Đức có “trách nhiệm đặc biệt” với Israel sau thảm họa diệt chủng Holocaust.

Tuy nhiên, đảng Xã hội Dân chủ (SPD) - đối tác liên minh nhỏ hơn của Thủ tướng Merz - từ trước đã đề xuất mạnh mẽ hơn, kể cả đưa lệnh trừng phạt Israel vào bàn thảo. Phát ngôn viên chính sách đối ngoại của SPD, ông Adis Ahmetovic, cho rằng việc đình chỉ cung cấp vũ khí mới chỉ là bước đầu: “Cần thêm các bước khác, như đình chỉ toàn bộ hoặc một phần Thỏa thuận Liên kết với EU, hoặc sơ tán y tế cho trẻ em bị thương nặng. Thêm nữa, trừng phạt các bộ trưởng Israel không thể còn là điều cấm kỵ”.

Sự chia rẽ sâu sắc trong xã hội Đức cũng phản ánh rõ trên truyền thông. Cuối tháng 7, tạp chí Der Spiegel cáo buộc Israel vi phạm luật nhân đạo quốc tế và lên án chính phủ Đức đồng lõa; bìa tạp chí đăng ảnh phụ nữ Gaza giơ những chiếc bát rỗng với dòng chữ: “Một tội ác.” Ngược lại, tờ Bild - thuộc tập đoàn Axel Springer - lại chỉ trích sự thiếu phẫn nộ đối với Hamas, và cảnh báo về làn sóng chống Israel đang gia tăng.

Israel phủ nhận cáo buộc áp dụng chính sách “đói khát” ở Gaza và khẳng định Hamas - nhóm đã giết khoảng 1.200 người và bắt 251 con tin trong cuộc tấn công 7/10/2023 - có thể chấm dứt khủng hoảng bằng cách đầu hàng. Chiến dịch không kích và tấn công trên bộ của Israel đã khiến hơn 60.000 người Palestine thiệt mạng, theo Bộ Y tế Gaza.

Giới phân tích cho rằng sự miễn cưỡng chỉ trích Israel của Đức không chỉ vì quá khứ phát xít mà còn bởi mối quan hệ thương mại và quốc phòng chặt chẽ với Israel và Mỹ. Đức hiện là nhà cung cấp vũ khí lớn thứ hai của Israel (sau Mỹ), đồng thời mua vũ khí từ Israel để hiện đại hóa quân đội sau khi Nga xâm lược Ukraine năm 2022, trong đó có hệ thống đánh chặn tên lửa Arrow-3.

Tuần trước, công ty quốc phòng Israel Elbit Systems công bố hợp đồng trị giá 260 triệu USD với Airbus để trang bị hệ thống phòng thủ hồng ngoại cho máy bay vận tải A400M của Không quân Đức.

“Đức cần tránh sự ngạo mạn,” ông Volker Beck, cựu nghị sĩ và Chủ tịch Hội Đức – Israel, cảnh báo. “Nếu Israel trả đũa bằng cách hạn chế giao vũ khí cho Đức, an ninh hàng không của Đức sẽ gặp nguy hiểm nghiêm trọng”.

×