Gia tộc nổi danh đất Hưng Yên, ông tổ là trùm chèo thế kỷ 20, cháu chắt là những Nghệ sĩ Nhân dân tên tuổi

Soạn giả Nguyễn Đình Nghị - người khai mở truyền thống nghệ thuật gia tộc Nguyễn Đình

Ở Hưng Yên, gia tộc Nguyễn Đình ở làng Thụy Lôi (huyện Tiên Lữ) nổi tiếng khắp gần xa vì có nhiều thế hệ theo đuổi nghệ thuật. Trong đó, có gần 20 người được phong danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân, Nghệ sĩ Ưu tú. Và người khai mở truyền thống nghệ thuật của gia tộc chính là cố soạn giả Nguyễn Đình Nghị (thường gọi là cụ Trùm Nghị). Cố soạn giả chính là người khai sinh ra trào lưu chèo cải lương và tiên phong trong hiện đại hóa chèo ở thế kỷ 20.

Soạn giả Nguyễn Đình Nghị mê chèo từ bé nhưng vì hoàn cảnh nên không được theo học bài bản. Sau những biến cố gia đình, ông mang theo ít vốn liếng chèo quê ra Hà Nội, lập nghiệp bằng con đường vừa làm, vừa học mong sao tích lũy được vốn nghề.

Với quyết tâm mạnh mẽ và nỗ lực tự thân, soạn giả Nguyễn Đình Nghị đã vượt qua một chặng đường đầy gian truân khi kinh qua chèo sân đình, chèo văn minh, chèo cải lương… rồi trở thành “ông trùm” lớn nhất nghệ thuật chèo nửa đầu thế kỷ.

Ông đã cải tổ hai rạp hát lớn nhất ở Hà Nội bấy giờ là Sán Nhiên Đài và Cải lương hí viện theo lối diễn chèo cải lương. Sau này, ông đứng riêng ra, lần lượt tổ chức và quản lý các ban hát như: Tự lập ban, Nghị lập ban, Đức Thịnh ban... Ông liên tục soạn ra nhiều vở và tự dàn dựng thành tiết mục, dẫn đi biểu diễn khắp Bắc, Trung, Nam và sang cả nước Lào.

Gần 50 năm gắn bó máu thịt với sân khấu chèo, ông đã để lại di sản quý báu cho sân khấu Việt Nam. Tên tuổi Nguyễn Đình Nghị thường được trong và ngoài giới sân khấu, nhất là những người làm chèo thuộc những thế hệ sau nhắc đến như một “hiện tượng”. Với những cống hiến lớn lao, nhiều nhà nghiên cứ đã ưu ái gọi soạn giả Nguyễn Đình Nghị là “Trùm chèo của thế kỷ 20”, là chiếc gạch nối giữa chèo cổ và chèo mới.

Gia tộc nhiều Nghệ sĩ Nhân dân, Nghệ sĩ Ưu tú nhất Hưng Yên

Soạn giả Nguyễn Đình Nghị không chỉ có công lớn đối với việc cải tổ nghệ thuật chèo mà còn khai mở truyền thống nghệ thuật của gia tộc. Các con, cháu và chắt của ông đều tiếp nối truyền thống gia đình, miệt mài cống hiến cho nghệ thuật, nhiều người được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Ưu tú, Nghệ sĩ Nhân dân.

Nổi bật là Nghệ sĩ Nhân dân Mạnh Tưởng (tên đầy đủ Nguyễn Đình Tưởng), nguyên Trưởng Đoàn Cải lương Hoa Mai, cháu nội của soạn giả Nguyễn Đình Nghị.

Nghệ sĩ Nhân dân Mạnh Tưởng được xem là một nghệ sĩ đa tài, nổi tiếng trong ngành nghệ thuật cải lương. Ông không chỉ diễn giỏi, hát hay mà còn làm đạo diễn và chuyển thể cải lương.

Trong những năm chống Mỹ cứu nước, giọng ca vàng của ông đã được Tiếng nói Việt Nam giới thiệu qua làn sóng phát thanh nhiều lần, góp phần cổ vũ, động viên quân dân cả nước, chiến đấu và chiến thắng kẻ thù xâm lược. Những bài ca quê hương: Võ Thị Thắng, Cây sáo trúc, Hoa tím chiều thu, Hạt lúa quê mình... được thính giả cả nước yêu cầu phát lại nhiều lần trên làn sóng Đài Tiếng nói Việt Nam.

Ông giành Huy chương vàng tại các Hội diễn sân khấu chuyên nghiệp năm 1970 với vở "Tình yêu và tội phạm" và năm1990 với vở "Ông Thánh sinh đôi". Cả hai vở diễn này, Nghệ sĩ Nhân dân Mạnh Tưởng vừa đóng vai trò diễn viên, vừa đảm đương vai trò đạo diễn.

Nghệ sĩ Nhân dân Mạnh Tưởng cũng có nhiều năm giảng dạy tại khoa Kịch hát Dân tộc của Trường Đại học Sân khấu – Điện ảnh Hà Nội. Nghỉ hưu theo chế độ từ năm 1996, ông vẫn chưa vơi nhiệt huyết và đam mê, vẫn cống hiến cho nghệ thuật dưới nhiều vai trò khác nhau.

Nghệ sĩ Nhân dân Quang Chí – nguyên Trưởng đoàn Cải lương Nam Định cũng là cháu nội của soạn giả Nguyễn Đình Nghị. Nghệ sĩ Nhân dân Quang Chí được tuyển vào Đoàn Cải lương An Lạc khi mới chỉ 14 tuổi.

Ông từng đoạt nhiều huy chương trong các kỳ liên hoan, hội diễn như: Giáo sư Lân (vở Cánh cửa hy vọng), Giáo sư Hoàng (Hoa đời chớm nở), nhân vật Trần Hưng Đạo (vở Đức Thánh Trần), Trần Thủ Độ (Tình sử vương triều)...

Tuy nhiên, vai diễn khẳng định tên tuổi của giọng ca cải lương Quang Chí là vai Giám đốc Nghĩa trong vở Xin đừng lầm lỡ. Vai diễn này đã giúp ông đoạt liền hai giải cao nhất: Huy chương Vàng cho vai diễn chính và Giải Nam nghệ sĩ xuất sắc nhất.

Năm 1997, Nghệ sĩ Nhân dân Quang Chí làm Trưởng đoàn Cải lương Nam Định. Đến năm 2012, ông được phong danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân. Ông là người đầu tiên của tỉnh Nam Định được phong danh hiệu cao quý này.

Nghệ sĩ Nhân dân Trần Mai Hương – nguyên Phó Giám đốc Nhà hát Chèo Hà Nội thuộc thế hệ thứ 4 trong gia tộc theo nghệ thuật. Nữ nghệ sĩ gọi soạn giả Nguyễn Đình Nghị là cụ, hai Nghệ sĩ Nhân dân Mạnh Tưởng – Quang Chí là cậu ruột.

Nghệ sĩ Nhân dân Trần Mai Hương có tới 40 năm gắn bó với sân khấu, từng để lại nhiều ấn tượng với các vai: vai Ni cô Đàm Vân vở Ni cô Đàm Vân, vai cô Son trong vở Cô Son, vai Hoàng hậu Thượng Dương trong Thái úy Lý Thường Kiệt, vai Ngọc Dung trong Đêm hội Long trì...

Trần Mai Hương cũng là nghệ sĩ hiếm hoi chưa kinh qua vai phụ đã được đóng vai chính. Và bà không chỉ đóng đinh với dạng đào thương mà còn đóng đào lệch, chính diện lẫn phản diện… Chính sự dạng diễn xuất và tài năng hiếm có đã giúp Nghệ sĩ Nhân dân Mai Hương gặt hái được nhiều huy chương vàng.

Nghệ sĩ Nhân dân Tuấn Hải là cũng thuộc thế hệ thứ 4, gọi soạn giả Nguyễn Đình Nghị là cụ. Ông từng là diễn viên, biên kịch, đạo diễn đầy tài năng của sân khấu Nhà hát Kịch Việt Nam. Ông được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân vào năm 2015.

Tốt nghiệp Đại học Sân khấu - Điện ảnh, Tuấn Hải đầu quân về Đoàn Kịch nói Công an Hà Nội và mang hàm Đại úy. Tại đây, ông ghi dấu ấn với hàng loạt vai diễn như: Quang "bụi đời" trong Hương gai, Ngọc "công tử bột" trong Thủ phạm là ai, Tuấn "rỗi hơi" trong Kẻ rỗi hơi, Lâm trong Sống ngoài tiêu chuẩn…

Năm 1990, NSND Tuấn Hải chuyển về Đoàn Kịch Hà Nội (Nhà hát Kịch Hà Nội) và gặt hái được nhiều giải thưởng, huy chương Vàng... ở các hội diễn sân khấu. Đến năm 1994, nghệ sĩ đầu quân về Nhà hát Kịch Việt Nam. Đây là thời gian hoạt động sân khấu lâu dài và tâm huyết nhất.

Nghệ sĩ Nhân dân Tuấn Hải chia sẻ với Dân Việt: “Ngày xưa, cả gia đình bên ngoại nhà tôi theo gánh hát. Các cụ mấy đời đều gắn bó với nghiệp diễn. Nhờ được sinh ra và dưỡng nuôi trong gia tộc có truyền thống nghệ thuật nên chị em tôi đam mê rồi gắn trọn cuộc đời với sân khấu.

Tôi là đời thứ tư trong dòng họ Nguyễn Đình, kế tục cụ tổ Nguyễn Đình Nghị giữ ngọn lửa nghệ thuật. Lớn lên ở Hà Nội nhưng tôi luôn biết ơn mảnh đất Hưng Yên - cái nôi nuôi dưỡng tâm hồn nghệ thuật của bao thế hệ trong dòng họ.

Tôi luôn biết ơn Tổ nghiệp, các cụ, ông bà và bố mẹ đã cho chúng tôi bén duyên với nghiệp diễn từ khi còn bé và được đóng góp chút sức lực nhỏ bé cho nghiệp diễn. Đến nay, gia tộc của chúng tôi có 4 Nghệ sĩ Nhân dân và rất nhiều Nghệ sĩ Ưu tú”.

×