Giải mã hiện tượng siêu “trăng máu”: 82 phút Mặt Trăng chìm trong bóng tối Trái Đất

Hiện tượng thiên văn đặc biệt

Theo Hội Thiên văn Hà Nội (HAS), nguyệt thực toàn phần lần này diễn ra trong khoảng hơn 5 giờ, trong đó giai đoạn Mặt Trăng hoàn toàn chìm trong bóng Trái Đất kéo dài tới 82 phút. Đặc biệt, nó xuất hiện chỉ vài ngày trước khi Mặt Trăng ở cận địa – điểm gần Trái Đất nhất – khiến Mặt Trăng to và sáng hơn bình thường. Chính vì vậy, hiện tượng được gọi là “siêu trăng máu”.

Ở Hà Nội, nhiều nhóm bạn trẻ đã tụ tập từ tối qua 7/9 để cùng theo dõi. Nhiều người cao tuổi cũng hứng thú, mang kính thiên văn ra phố để quan sát. Bằng mắt thường, từ khoảng 23h có thể thấy Mặt Trăng bắt đầu khuyết dần, đến rạng sáng chuyển sang màu đỏ cam rực rỡ.

Trong giai đoạn nguyệt thực toàn phần, ánh sáng Mặt Trời không chiếu trực tiếp đến Mặt Trăng vì bị Trái Đất che khuất. Tuy nhiên, một phần ánh sáng vẫn len lỏi xuyên qua bầu khí quyển Trái Đất trước khi phản chiếu lên bề mặt Mặt Trăng.

Hiện tượng này gọi là tán xạ Rayleigh. Nó khiến các bước sóng xanh lam bị tán xạ mạnh (giống như ban ngày bầu trời có màu xanh), còn các bước sóng đỏ-cam thì đi xa hơn, xuyên qua khí quyển rồi “nhuộm” Mặt Trăng thành màu đỏ, cam hoặc nâu gạch. Đó chính là lý do chúng ta gọi là “trăng máu”.

Ý nghĩa văn hóa và khoa học

Theo thời gian, bên cạnh vẻ đẹp thị giác, trăng máu từ lâu đã gắn liền với nhiều tầng ý nghĩa trong văn hóa và khoa học. Trong văn hóa dân gian phương Tây, trăng máu đôi khi được coi là điềm báo thay đổi, thậm chí là gắn liền với các truyền thuyết về sự huyền bí.

Trong thần thoại Trung Hoa, truyền thuyết kể rằng con rồng khổng lồ nuốt Mặt Trăng, khiến ánh sáng biến mất, và chỉ khi người dân làm lễ cúng tế thì Mặt Trăng mới được trả lại. Tại Đông Á, nhiều cộng đồng coi nguyệt thực là biểu tượng của sự luân hồi, nhắc nhở về tính chu kỳ của tự nhiên.

Ngày nay, giới khoa học nhìn hiện tượng này theo một cách khác: “trăng máu” là phòng thí nghiệm tự nhiên. Khi ánh sáng đi qua khí quyển Trái Đất, mức độ bụi, hơi nước, thậm chí cả ô nhiễm không khí sẽ ảnh hưởng đến sắc độ đỏ của Mặt Trăng. Nhờ vậy, các nhà nghiên cứu có thêm dữ liệu để hiểu rõ hơn về khí quyển và biến đổi khí hậu.

GS Noah Petro, nhà khoa học NASA, từng nói: “Mỗi lần nguyệt thực là một cơ hội để nhìn vào chính Trái Đất, thông qua ánh sáng phản chiếu trên Mặt Trăng”.

Toàn bộ quá trình nguyệt thực kéo dài 5 giờ 27 phút, trong đó pha toàn phần - khi Mặt trăng hoàn toàn chìm trong bóng Trái đất chỉ diễn ra trong 82 phút.

Nguyệt thực có thể nhìn bằng mắt thường, không cần kính thiên văn. Tuy nhiên, để ngắm trọn vẹn: Chọn nơi thoáng đãng, ít ánh sáng nhân tạo; Tránh mưa, mây mù để bầu trời trong suốt; Nếu có ống nhòm hoặc kính thiên văn, hình ảnh sẽ rõ và ấn tượng hơn.

Siêu “trăng máu” là một trong những sự kiện thiên văn được mong chờ nhất năm 2025. Với người yêu vũ trụ, đây không chỉ là khoảnh khắc đẹp mắt mà còn là dịp hiếm hoi để hiểu hơn về mối liên hệ giữa Trái Đất, Mặt Trăng và bầu khí quyển – nơi con người đang sống và chịu tác động trực tiếp của biến đổi khí hậu.

×