Giải ngân vốn đầu tư công chậm do chủ trương đầu tư còn nhiều hạn chế?

Sáng 22/9, tại Hà Nội, Kiểm toán nhà nước tổ chức hội thảo với chủ đề "Nâng cao hiệu quả giải ngân vốn đầu tư công và vai trò của Kiểm toán nhà nước" nhằm tìm ra những giải pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả kiểm toán mà trong đó tập trung vào lĩnh vực kiểm toán các dự án đầu tư công và các hệ lụy liên quan đến chậm giải ngân.

Quyết định chủ trương đầu tư còn nhiều hạn chế

Bên lề hội thảo, chia sẻ với PV Dân Việt về công tác giải ngân vốn đầu tư công, ông Hoàng Phú Thọ, Kiểm toán trưởng KTNN chuyên ngành IV cho biết, theo kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao năm 2020 cả nước phải hoàn thành giải ngân hơn 630.000 tỷ đồng vốn đầu tư công.

Tuy nhiên, tính đến ngày 31/8 các địa phương mới chỉ giải ngân được 47%, tương đương với hơn 221.000 tỷ đồng, còn hơn 53% số vốn còn lại phải hoàn thành trong chỉ 4 tháng cuối năm là áp lực rất lớn cho Chính phủ, Bộ, ngành địa phương. Đặc biệt là các đơn vị quản lí dự án.

Theo ông Thọ, qua kết quả kiểm toán, kiểm toán nhà nước đã phát hiện nhiều nguyên nhân dẫn đến việc giải ngân vốn đầu tư công chậm. Trong đó, nổi bật là quá trình quyết định chủ trương đầu tư còn nhiều hạn chế.

"Khi quyết định đầu tư có nhiều dự án chưa xác định, cân đối rõ nguồn vốn nhưng vẫn tiến hành dẫn đến việc không biết dựa vào đâu để giải ngân", ông Thọ cho hay.

Bên cạnh đó, công tác điều chỉnh dự án, phân bổ vốn cũng rất hạn chế. Nhiều chủ đầu tư mong muốn xây dựng kế hoạch vốn cao để có tiền giải ngân, nhưng tiến độ giải ngân không theo kịp, trong khi cơ quan có thẩm quyền không theo sát tiến độ. Do đó, hiệu quả của quá trình giải ngân cho đến thời điểm này không cao.

Ngoài ra, ông Thọ nhận định, một trong những nguyên nhân đã tồn tại tự lâu nhưng chưa được giải quyết triệt để chính là công tác giải phóng mặt bằng gặp nhiều điểm nghẽn. Đây cũng được nhiều chủ đầu tư, ban quản lí dự án sử dụng làm cái cớ để vin vào khi giải thích tiến độ công trình chậm.

"Tiếp đó, điều quan trọng nhất phải nói đến năng lực nhà thầu. Tuy nhiên, một số trường hợp đấu thầu không được lựa chọn nhà thầu tốt, dẫn đến quá trình thi công chậm chạp. Nhiều nhà thầu được ứng tiền vốn từ chủ đầu tư mà không thi công, ngược lại nêu ra lí do giải phóng mặt bằng. Trong khi thực tế quá trình này đã được cải thiện rất nhiều", ông Thọ nói.

Cuối cùng, phần nào khả năng hạn chế của chủ đầu tư, quản lí dự án ở tính quyết liệt trong việc thanh toán, quyết toán giải ngân vốn  vì sợ trách nhiệm cũng là yếu tố ảnh hướng đến quá trình giải ngân vốn đầu tư công.

Trước những lí do đã kể trên, ông Hoàng Phú Thọ cho biết, Kiểm toán nhà nước kiến nghị Chính phủ nhiều giải pháp để đẩy nhanh quá trình giải ngân vốn đầu tư công kịp tiến độ đã đặt ra như tổ chức nghiên cứu hoàn thiện chính sách giải ngân nhằm tháo gỡ rào cản liên quan đến thủ tục hành chính.

Ngoài ra, kiểm toán nhà nước tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra phát hiện tồn tại bất cập tại quá trình thực đầu tư công. Từ đó góp phần ngăn chặn, răn đe tiêu cực ở các dự án.

Đồng thời, tăng cường kiểm toán để giúp Quốc hội, Hội đồng nhân dân các cấp giám sát chặt chẽ việc giải ngân đầu tư công tại các Bộ, ngành, địa phương...

Gây nhiều hệ lụy cho nền kinh tế

Theo Kiểm toán nhà nước, việc chậm giải ngân vốn đầu tư công gây ra nhiều hệ lụy cho nền kinh tế, ảnh hưởng rất lớn đến hiệu quả, hiệu lực của các dự án đầu tư công, cụ thể:

Thứ nhất, việc chậm giải ngân làm ảnh hưởng tới tăng trưởng kinh tế do yếu tố vốn là một trong những yếu tố quan trọng của tăng trưởng GDP, đặc biệt là trong điều kiện hiện nay.

Thứ hai, vốn đầu tư công thường là nguồn lực của các dự án lớn, những hạ tầng quan trọng nên việc giải ngân chậm cũng sẽ kéo lùi các dòng vốn đối ứng khác của tư nhân, của nước ngoài, ảnh hưởng huy động vốn xã hội nhưng đồng thời ảnh hưởng đến uy tín quốc gia, giảm niềm tin của các nhà đầu tư và nhà tài trợ.

Thứ ba, việc chậm giải ngân dẫn đến lãng phí khi tiền có nhưng không tiêu được trong khi đó vẫn phải trả chi phí lãi vay.

Thứ tư, các doanh nghiệp, chủ đầu tư phải gánh chịu chi phí bị đội lên, việc làm giảm đi…

Để đẩy nhanh tiến độ thực hiện và giải ngân kế hoạch vốn đầu tư công năm 2020, góp phần quan trọng vào việc phục hồi và phát triển nền kinh tế trong bối cảnh đại dịch Covid-19, Chính phủ đã yêu cầu các cấp xác định việc đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công là nhiệm vụ chính trị trọng tâm năm 2020 nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, thực hiện cao nhất các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội năm 2020 trong bối cảnh đại dịch Covid-19.

Đồng thời, thực hiện quyết liệt, đồng bộ các giải pháp, tháo gỡ kịp thời các rào cản, khó khăn, vướng mắc để đẩy nhanh tiến độ thực hiện, giải ngân vốn đầu tư công, phấn đấu đạt mục tiêu giải ngân hết số vốn đầu tư công được giao kế hoạch năm 2020. Lập kế hoạch giải ngân cụ thể, chi tiết cho từng dự án, nhất là các dự án lớn, trọng điểm, có tác động lan tỏa trong phạm vi địa phương, vùng và quốc gia.