Góp ý Dự thảo Luật Đất đai: Kiến nghị dành lợi nhuận xổ số kiến thiết cho quỹ phát triển đất

Góp ý một số quy định về quỹ phát triển đất của Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi)" gửi Ủy ban Thường vụ Quốc hội, HoREA đã đề xuất nhiều giải pháp để tăng nguồn thu và đề ra các giải pháp để kiểm soát nguồn thu này sao cho hợp lý.

Nguồn thu tài chính của quỹ phát triển đất còn rất ít

Theo HoREA, so với Luật Đất đai 2013 (chỉ có 02 điều gồm "Điều 68. Tổ chức làm nhiệm vụ bồi thường, giải phóng mặt bằng; quản lý đất đã thu hồi" và "Điều 111. Quỹ phát triển đất") thì Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) đã nâng lên thành "Chương VIII. Phát triển quỹ đất" với 05 điều, từ Điều 111 đến Điều 115 cùng với "Chương XI. Tài chính về đất đai, giá đất" nhằm khai thác hiệu quả nguồn lực đất đai.

Trong đó, Điều 113 Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) quy định quỹ phát triển đất có chức năng, nhiệm vụ "tiếp nhận và ứng vốn cho việc bồi thường, giải phóng mặt bằng và tạo quỹ đất", có nghĩa là quỹ phát triển đất ứng vốn cho "Tổ chức phát triển quỹ đất" để thực hiện "việc bồi thường, giải phóng mặt bằng và tạo quỹ đất".

Tuy nhiên, hiện Điều 113 Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) quy định nguồn thu tài chính của "Quỹ phát triển đất" được tiếp nhận từ 3 nguồn, gồm: Được phân bổ từ ngân sách nhà nước; được huy động các nguồn khác theo quy định của pháp luật và được phân bổ tối thiểu 10% nguồn thu từ tiền sử dụng đất, tiền thuê đất hàng năm của địa phương cho quỹ phát triển đất.

Tuy nhiên, nguồn thu từ tiền sử dụng đất, tiền thuê đất hàng năm của địa phương không nhiều, nhất là đối với các tỉnh vùng sâu, vùng xa. 

"Ngay cả TP.HCM nguồn thu từ tiền sử dụng đất, tiền thuê đất năm 2021 cũng chỉ có 11.229 tỷ đồng, nếu trích 10% cũng chỉ được 1.122 tỷ đồng, không đáp ứng được yêu cầu về vốn để thực hiện nhiệm vụ của quỹ phát triển đất và "Tổ chức phát triển quỹ đất", ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch HoREA nhận định.

Về nhiệm vụ chi của quỹ phát triển đất, HoREA cho rằng, có một số khoản chi tài chính của quỹ phát triển đất không thể trực tiếp tái tạo nguồn thu tài chính cho quỹ phát triển đất như thực hiện các dự án "đầu tư công". Nhưng sau đó, Nhà nước sẽ thu lại hiệu quả về kinh tế xã hội, trong đó có thu ngân sách nhà nước sau khi các dự án "đầu tư công" này đưa vào khai thác sử dụng.

Ngoài ra, có một số khoản chi tài chính của quỹ phát triển đất hoàn toàn có thể được thu hồi hoặc hoàn trả lại cho quỹ phát triển đất.

Chẳng hạn, chi phí bồi thường giải phóng mặt bằng để tạo quỹ phát triển đất nhà ở xã hội. Chi phí này được tính vào chi phí đầu tư dự án nhà ở xã hội, mà sau khi thực hiện đấu thầu để lựa chọn chủ đầu tư dự án nhà ở xã hội thì sẽ có nguồn tài chính để hoàn trả lại chi phí này cho quỹ phát triển đất.

Hoặc, chi phí bồi thường giải phóng mặt bằng để "phát triển quỹ đất để đáp ứng cho nhu cầu sử dụng đất của các dự án đầu tư" của các thành phần kinh tế. Sau đó, thực hiện đấu giá quyền sử dụng đất hoặc đấu thầu dự án có sử dụng đất để lựa chọn nhà đầu tư, nên sẽ có nguồn tài chính để hoàn trả lại chi phí bồi thường giải phóng mặt bằng cho quỹ phát triển đất. 

Đồng thời, còn tạo thêm được nguồn tài chính từ "chênh lệch địa tô" cho quỹ phát triển đất do "Nhà nước đầu tư phát triển quỹ đất để đáp ứng cho nhu cầu sử dụng đất của các dự án đầu tư".

"Với quy định của Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) thì nguồn tài chính của quỹ phát triển đất sẽ tăng trưởng lớn mạnh và theo thời gian Nhà nước có thể trở thành người cung ứng quỹ đất lớn nhất, tin cậy nhất trên "thị trường sơ cấp" về đất đai của "thị trường bất động sản".  

Đi đôi với cơ chế "Quỹ phát triển đất" ứng vốn cho "Tổ chức phát triển quỹ đất" để thực hiện "việc bồi thường, giải phóng mặt bằng" hỗ trợ, tái định cư thật thỏa đáng, rồi sau đó thực hiện đấu giá quyền sử dụng đất hoặc đấu thầu dự án có sử dụng đất để lựa chọn nhà đầu tư thì hoàn toàn có thể hạn chế tối đa việc xảy ra khiếu kiện của người dân", ông Châu phân tích.

Đề nghị bổ sung nguồn thu cho quỹ phát triển đất

Trước thực trạng nguồn thu của "quỹ phát triển đất" còn ít, chưa đáp ứng nhu cầu, HoREA  đề nghị sửa đổi, bổ sung khoản 3 Điều 113 Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) để tăng nguồn thu thêm cho quỹ.

Theo đó, nội dung khoản 3 Điều 113 Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi), như sau: "UBND cấp tỉnh có trách nhiệm trình Hội đồng nhân dân cùng cấp quyết định phân bổ tối thiểu 10% nguồn thu từ tiền sử dụng đất, tiền thuê đất, dành một tỷ lệ nhất định nguồn thu từ hoạt động đấu giá quyền sử dụng đất, đấu thầu dự án có sử dụng đất, lợi nhuận xổ số kiến thiết hàng năm của địa phương cho quỹ phát triển đất".

Ngoài ra, HoREA cũng kiến nghị, tổ chức phát triển quỹ đất là đơn vị sự nghiệp công hoặc doanh nghiệp cung ứng sản phẩm, dịch vụ công ích của Nhà nước muốn hoạt động hiệu quả thì vừa phải có nguồn vốn tài chính ban đầu đủ lớn để hoạt động, vừa phải xây dựng được cơ cấu, tổ chức, chức năng nhiệm vụ và cơ chế hoạt động rất chủ động, năng động.

Thế nhưng, tổ chức này vừa phải có cơ chế kiểm soát chặt chẽ để phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, nhũng nhiễu, nên cơ chế, tổ chức hoạt động của "Tổ chức phát triển quỹ đất" cần được Chính phủ quy định chi tiết.