Hoàng thân Xuphanuvông và cuộc gặp lịch sử với Bác tháng 9.1945

Ngay sau ngày đọc Tuyên ngôn độc lập 2.9, với viễn kiến của nhà chính trị thiên tài, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã cho mời hoàng thân Xuphanuvông, khi đó đang làm việc ở Vinh, ra Hà Nội để trao đổi về những vấn đề có liên quan đến vận mệnh hai nước và khu vực.

Có một ngẫu nhiên thú vị là xe đón bị hỏng dọc đường và vào thời điểm nay cựu hoàng Bảo Đại cũng từ Huế được mời ra để nhận chức cố vấn Chính phủ, nên hai ông hoàng đã ngồi chung một xe. Hoàng thân Xuphanuvông năm đó 36 tuổi, đã tốt nghiệp trường Đại học Quốc gia cầu đường Paris và làm kỹ sư trong chế độ bảo hộ thực dân Pháp. Trong hoàng tộc ông được coi là người yêu nước và có trí thức cao. Hoàng thân không ngờ rằng đây là chuyến đi sẽ làm thay đổi hẳn cuộc đời mình.

Bức ảnh Bác Hồ gặp gỡ Hoàng thân Xuphanuvong và Cựu hoàng  Bảo Đại tháng 9.1945.

Ngày 4.9.1945, xe đến Hà Nội, trời mưa rất to, hai bên đưòng vẫn còn tràn ngập cở đỏ sao vàng. Nghe tin đó, 15 giờ, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ra thăm Bảo Đại và Xuphanuvông. Buổi tối, tại phòng khách lớn của Bắc Bộ Phủ, Tổng Bộ Việt Minh và UBND Cách mạng thành phố mở tiệc chiêu đãi cựu Hoàng và Hoàng thân. Điều đó nhằm chứng tỏ nhân dân và cách mạng sẵn sàng mở rộng vòng tay với những người Hoàng tộc vào đội ngũ của mình.

Hoàng thân Xuphanuvông ngạc nhiên và khâm phục cách xử xự thân ái, khiêm tốn, giản dị của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Họ đã ở bên nhau, một già, một trẻ, để cùng bàn về tương lai vận mệnh của hai dân tộc trong những ngày đầu tiên của cách mạng.

Trong hồi ký của mình về lần gặp gỡ đầu tiên, bà Buakhăm Xuphanuvông kể: “Những người tiếp đón đưa tôi vào Bắc Bộ Phủ. Cụ Hồ và ông Hoàng thân đang ngồi ăn cơm trong phòng bếp. Thấy tôi, cả hai người đều buông đũa... Cụ Hồ đỡ tôi ngồi xuống ghế, bảo “Cô ăn cơm luôn nhé”! Cơm nước xong, ông Hoàng đưa tôi về chỗ nghỉ... giữa sàn nhà là một chiếc chiếu rộng và một cái gối mây... Ông Hoàng chỉ chiếc chiếu giữa sàn và nói: “Anh và Cụ Chủ tịch gối chung một cái gối mây này...”.

Trong những năm kháng chiến Chủ tịch Hồ Chí Minh và Hoàng thân Xuphanuvông đã nhiều lần gặp nhau để bàn và trao đổi  việc nước. Bác luôn dành cho ông Hoàng và cả gia đình một tình cảm thân ái, ruột thịt, quan tâm săn sóc.

Có một câu chuyện nhỏ như sau: Ông Hoàng có 8 người con trai là: Quang, Minh, Chính, Đại, Trung, Thành, Thắng, Lợi. Khi biết tin anh con trai đầu tiên tên Quang cưới vợ, Bác Hồ gửi quà tặng một chiếc bút máy Hồng Hà, được đặt làm đặc biệt, với mực xanh Cửu Long. Nhận được quà cưới, anh Quang lại nhắn sang xin thêm một cái bút nữa cho vợ mình. Bác nhắc các đồng chí trong Ban Tổ chức T.Ư và một chiếc bút làm đặc biệt lại được gửi sang. Có điều lần này bút tặng gửi là bút Cửu Long. Phải chăng Bác muốn nhắc đến đến hai câu thơ đã từng viết:

                  “Việt - Lào hai nước chúng ta

         Tình sâu hơn nước Hồng Hà, Cửu Long”

Bức ảnh trên được chụp vào những ngày tháng 9.1945 khi hai dân tộc Việt – Lào đang đứng trước một vận hội mới của mình. Đó cũng là thời khắc Hoàng thân Xuphanuvông quyết định bước chân vào con đường mới trở thành ngọn cờ lãnh đạo của phong trào kháng chiến yêu nước Lào như người ta vẫn gọi là: “Ông hoàng đỏ” và đưa nó đến ngày toàn thắng.

Sau này nhớ lại lần gặp đầu tiên gặp Bác, Hoàng thân Xuphanuvông đã viết những lời trân trọng: “Nhờ có dịp được gặp Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Hà Nội, tôi đã học được rất nhiều điều bổ ích... Mọi vấn đề đã sáng tỏ và trở nên dễ hiểu đối với tôi. Sau đó tôi đã trở về nước để lãnh đạo đấu tranh giải phóng nhân dân Lào”.