Làng Đồng Dụ ở Hải Phòng nhân giống cam tiến vua từ một gốc cam duy nhất còn sót lại

Giống cam tiến vua từng có tiếng tăm một thời

Theo người dân trong làng Đồng Dụ kể, giống cam Đồng Dụ trước đây vốn có 2 loại, thứ nhất là cam đường, quả chỉ bằng quả quý to, nay đã không còn. 

Loại thứ 2 là cam chanh, người dân địa phương gọi là cam đồng tiền (cam tiến vua), đây là giống cam quý, nổi tiếng nhưng hiện chỉ có 1 cây duy nhất tại gia đình cụ Nguyễn Sinh Xúy có thể nhân giống. Chính quyền địa phương đang phối hợp với các cơ quan chức năng thành phố Hải Phòng tiến hành các biện pháp khôi phục lại giống cam này.

Phóng viên báo Dân Việt đã tìm về tận nhà gia đình Cụ Nguyễn Sinh Xúy – người duy nhất còn lưu giữ được giống cam quý này. Cụ Xúy năm nay đã bước sang tuổi 90, cụ nói chuyện say mê khi nhớ lại những năm 90 của thế kỷ 20, lúc đó giống cam này được trồng phổ biến trong làng. "Tuy nhiên không phải cả làng đều trồng, cũng chỉ khoảng hơn chục nhà trồng cam, mỗi nhà có dăm 3 cây trong vườn chứ không phải trồng đại trà ngoài ruộng như bây giờ"- cụ Xúy nói.

Cụ Xúy cho rằng, thời cụ sinh ra giống cam này đã có, sở dĩ dân làng gọi với cái tên cam đồng tiền cũng là bởi thực tế cấu tạo quả cam khi quan sát kỹ phần bên dưới có một xoáy nhìn giống hệt như đồng tiền xu, ở giữa cũng hơi lõm xuống. Gia đình cụ Xúy thời đó cũng có đến hàng chục cây cam với hai dòng khác nhau nhưng đều ngon có tiếng. Gia đình cụ còn được vinh dự đón các đoàn từ Trung ương về thăm vườn.

Cũng theo lời cụ Xúy thì giống cam này nổi tiếng và quý hiếm ở thời điểm đó không chỉ vì cam ngon mà chúng còn có đặc điểm khá đặc biệt là đậu quả rất ít. Nếu thời tiết không thuận sẽ không có quả nào để thu hoạch. Vậy nên, người trồng cam đôi lúc chẳng dám ăn. Có được quả lại đem bán cho những nhà giàu có tiền.

Thấp thỏm nhớ về giống cam

Nói chuyện cùng phóng viên DANVIET.VN về đặc điểm của 2 giống cam quý trên. Bà Phạm Bích Hoa - Bí thư Chi bộ thôn Dân Hạnh nhấn mạnh, nếu ai đã từng được thưởng thức thứ cam các cụ xưa trồng trên đất Đồng Dụ thì sẽ không thể nào quên được cái hương vị quyến rũ đặc trưng của cam lúc đn, bởi hương vị không hề giống với bất kỳ thứ cam nào hiện nay. 

Bản thân bà Hoa cũng đã từng được thưởng thức cam này từ nhiều năm nhưng bà vẫn nhớ đến vị thơm ngọt ngào mãi mãi. Bà Hoa nhớ rất rõ về kích thước quả cam không được to nhưng vỏ rất mỏng, cuống nhỏ, hình dẹt, nhiều nước và không hề có vị chua.

Nói về sự mai một của giống cam Đồng Dụ, anh Nguyễn Sinh Hiệp – con Trai cụ Xúy, người trực tiếp đang chăm sóc và nuôi dưỡng cây cam duy nhất trong vườn của gia đình. 

Anh Hiệp khẳng định cả 2 giống cam lúc đó đều rất ngon. Nhưng có một nhược điểm khiến người dân không mặn mà là hầu hết các cây cam trồng trong làng đều mắc nhiều thứ bệnh cùng một lúc, đặc biệt là bệnh sâu đục thân. Tuy ngon nhưng giá trị kinh tế đem lại không bằng việc trồng hoa hải đường và đào cảnh do đó nhiều người dân đã dần lãng quên.

Trao đổi cùng Dân Việt, anh Trương Anh Tuấn – Chủ tịch Hội nông dân xã Đặng Cương (huyên An Dương, TP Hải Phòng) cho biết, đứng trước sự tuyệt chủng của giống cam quý của địa phương. Năm 2006, xã Đặng Cương đã kết hợp với Viện Nghiên cứu và phát triển cây trồng triển khai thí điểm đề án khôi phục 2 giống cam quý này bằng việc cắt mắt, ghép giống. Đề án có sự tham gia tích cực của cán bộ và người dân trong xã.

Hiện, cả làng chỉ còn 2 cây cam tiến vua còn lại trong vườn nhà ông Xúy, một cây cam đã yếu, nhiều bệnh. Cây to nhất hơn 20 tuổi, nếu không sớm được can thiệp để bảo tồn nhân rộng cũng sẽ lụi dần.

Năm 2020, Trung tâm Phát triển khoa học - công nghệ và Đổi mới sáng tạo, Sở Khoa học Công nghệ TP Hải Phòng phối hợp với cán bộ xã và các hộ dân bảo tồn và nhân lên tại một vài gia đình trong làng Đồng Dụ, hiện cây cam đang phát triển rất tốt có dấu hiệu đáng mừng.

"Chỉ một vài năm nữa người dân chúng tôi sẽ tìm lại được giống cam quý từ thời ông cha. Việc khôi phục lại giống cam tiến vua, ngoài việc mang lại giá trị về kinh tế cho người dân trong làng nó còn mang nhiều giá trị về tinh thần và là niềm vinh dự của địa phương một thời" – anh Tuấn nói.