Mất bao lâu để Phần Lan và Thụy Điển gia nhập NATO?

Quốc hội Phần Lan bỏ phiếu ủng hộ hoàn toàn việc gia nhập NATO. Còn ở Thụy Điển, đa số các nhà lập pháp ủng hộ đơn đăng ký tham gia liên minh, bao gồm cả những thành viên Đảng Dân chủ Xã hội cầm quyền, những người đã phản đối động thái này trong nhiều thập kỷ.

Vậy chính xác thì làm thế nào để một quốc gia trở thành thành viên NATO, và quá trình này sẽ kéo dài bao lâu đối với Phần Lan và Thụy Điển?

Mặc dù quy trình trở thành thành viên NATO không được chính thức hóa và các giai đoạn có thể khác nhau, nhưng bước đầu tiên thường là một quốc gia phải tuyên bố quan tâm và chính thức bày tỏ mong muốn gia nhập.

NATO sau đó sẽ thảo luận với những bên liên quan.

Trong trường hợp này, Thụy Điển và Phần Lan sẽ phải đáp ứng các tiêu chí đặt ra trong "Nghiên cứu Mở rộng (Study on Enlargement)" năm 1995 của liên minh.

NATO cho biết các tiêu chí này bao gồm một "hệ thống chính trị dân chủ hoạt động dựa trên nền kinh tế thị trường; đối xử công bằng với các nhóm thiểu số; cam kết giải quyết xung đột một cách hòa bình; đảm bảo khả năng và sẵn sàng đóng góp quân sự cho các hoạt động của NATO; cũng như cam kết giữ vững quan hệ và thể chế dân chủ".

Theo Alexander Lanoszka, trợ lý giáo sư về quan hệ quốc tế tại Đại học Waterloo, "Phần Lan và Thụy Điển từ lâu đã đáp ứng các yêu cầu cơ bản để gia nhập NATO, đặc biệt là thể chế dân chủ và khả năng quân sự mạnh mẽ. Có thể nói, quá trình gia nhập của hai nước sẽ nhanh hơn những quốc gia trong thời Chiến tranh Lạnh".

Quy trình tương đối đơn giản

Việc một quốc gia có đáp ứng được các yêu cầu hay không được đánh giá khi bắt đầu những cuộc đàm phán gia nhập với NATO.

Trong một số trường hợp, các quốc gia ban đầu được mời tham gia vào "Kế hoạch Hành động Thành viên (MAP)", một loại chương trình chuẩn bị mà trong đó một quốc gia được NATO cố vấn và hỗ trợ để có thể đáp ứng các yêu cầu gia nhập trong tương lai. Bosnia và Herzegovina hiện đang ở giai đoạn này.

Tuy nhiên, đối với Thụy Điển và Phần Lan, tư cách thành viên tương đối đơn giản, Alistair Shepherd, giảng viên cấp cao về An ninh châu Âu tại Đại học Aberystwyth, nói với Al Jazeera.

"Cả hai đều dễ dàng đáp ứng các yêu cầu về chính trị, quân sự và kinh tế. Cả hai quốc gia đều là những nền dân chủ tiêu biểu cùng năng lực quân sự tiên tiến, phù hợp với các tiêu chuẩn của NATO", ông nói.

"Cả hai đều có các nguồn lực để đóng góp vào ngân sách của NATO. Tóm lại, cả hai đều được coi là tăng thêm giá trị cho NATO và an ninh của khối chứ không làm suy yếu khối này".

Để bắt đầu các cuộc đàm phán gia nhập chính thức, Thụy Điển và Phần Lan phải được NATO mời. Bên cạnh đó, tất cả các thành viên NATO cũng phải bỏ phiếu nhất trí ủng hộ các ứng cử viên.

Các nhà phân tích cho rằng thách thức lớn nhất là sự phản đối của Thổ Nhĩ Kỳ.

Tuy nhiên, ông Shepherd tỏ ra lạc quan: "Một số người tỏ ra bất bình hay thậm chí phản đối ở Hungary và Thổ Nhĩ Kỳ, nhưng cuối cùng, họ chắc chắn sẽ chấp nhận tư cách thành viên NATO của Phần Lan và Thụy Điển".

Sau khi nhận được lời mời, các cuộc đàm phán gia nhập chính thức sẽ được tổ chức tại trụ sở NATO ở Brussels. Tiếp theo, những nước ứng viên này sẽ đồng ý thực hiện các nghĩa vụ của NATO.

Trong một số trường hợp, các ứng viên tiềm năng phải chỉ ra mốc thời gian cải cách nhằm đáp ứng tất cả các tiêu chí. Sau đó, NATO sẽ chuẩn bị cho việc điều chỉnh hiệp ước thông qua các giao thức gia nhập đã được phê chuẩn.

"Tất cả các thành viên, bao gồm cả các nước ứng viên, sẽ cần phê chuẩn việc tham gia Hiệp ước Washington theo thủ tục quốc gia của riêng họ. Trong trường hợp của Mỹ, nơi ký kết Hiệp ước Washington, yêu cầu đa số 2/3 trong Thượng viện", ông Lanoszka giải thích.

Đơn gia nhập NATO của Phần Lan và Thụy Điển được đặc biệt quan tâm

Quá trình mất bao lâu có thể thay đổi đáng kể, tùy thuộc vào yêu cầu cải cách và việc phê chuẩn các giao thức gia nhập của tất cả 30 thành viên.

Ví dụ, thành viên mới nhất của NATO, Bắc Macedonia, đã nhận được lời mời vào tháng 7/2018 và chính thức gia nhập vào ngày 27/3/2020 - gần hai năm sau đó.

Tuy nhiên, các quan chức NATO cho biết thủ tục trở thành thành viên của Phần Lan và Thụy Điển có thể được hoàn thành "trong vài tuần". Điều này có thể là bởi ảnh hưởng từ xung đột Nga - Ukraine.

Một trong những lý do Nga đưa ra cho việc tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine là để phản ứng trước việc NATO mở rộng. 

Sau khi Phần Lan và Thụy Điển nói rõ ý định gia nhập NATO, Moscow đã đe dọa sẽ có các biện pháp "trả đũa".

Theo hãng tin AP, các quan chức NATO cho biết kết quả có thể chỉ mất vài tuần. Nhưng một số người vẫn nghi ngờ rằng liệu mốc thời gian này có khả thi hay không khi còn nhiều thủ tục liên quan.

"Quá trình này vẫn sẽ mất vài tháng và NATO, với tư cách là một tổ chức, sẽ chấp nhận đơn đăng ký của hai nước tại hội nghị thượng đỉnh vào cuối tháng 6/2022 ở Madrid. Sau đó, mọi quốc gia thành viên NATO hiện tại phải phê chuẩn đơn đăng ký thành viên của Thụy Điển và Phần Lan", ông Shepherd lưu ý.

"Việc này sẽ mất một khoảng thời gian và thay đổi tùy thuộc vào quy định ở mỗi quốc gia thành viên. Có thể sớm nhất là cuối năm 2022", ông kết luận.