Một kiểu làm ăn “2 trong 1” đang nở rộ ở nông thôn miền núi, nông dân nhàn hơn mà vẫn có tiền đều đều

Thực tế cho thấy, mô hình "2 trong 1" này đang mang lại lợi ích kép: tăng thu nhập, tạo sinh kế bền vững cho nông dân, đồng thời gìn giữ - phát huy giá trị văn hóa, sinh thái nông thôn. Người nông dân trở thành “người kể chuyện” về quê hương, sản vật và bản sắc địa phương; còn mỗi chuyến tham quan là một hành trình quảng bá hình ảnh đất nước, con người Việt Nam.

Biến vườn chè thành sản phẩm du lịch, người dân Thái Nguyên không lo đầu ra

Tại Thái Nguyên, HTX trà và Du lịch cộng đồng Tiến Yên đã đưa du khách hòa mình vào những đồi chè hữu cơ, trải nghiệm hái búp, sao chè, thưởng trà ngay tại chỗ. HTX tận dụng phụ phẩm chè để ủ phân hữu cơ, giảm 30-40% chi phí phân bón, đồng thời tăng lợi nhuận thêm 20-25% nhờ dịch vụ du lịch cộng đồng.

Trên diện tích hơn 3ha, Tiến Yên Farmstay được quy hoạch đồng bộ từ đường bê tông quanh đồi chè dài gần 1.000m, hệ thống hồ nước, cầu gỗ, chòi nghỉ, khu trải nghiệm, khu nhà cộng đồng và 6 phòng nghỉ tiêu chuẩn 5 sao. Ngoài diện tích tự quản lý, HTX Tiến Yên còn liên kết với các hộ dân trong vùng, nâng tổng quy mô lên 30ha chè, trong đó 5ha đạt chứng nhận hữu cơ, sản xuất theo quy trình VietGAP.

Hiện nay, toàn bộ khu vực canh tác của HTX Tiến Yên đều được chăm sóc bằng phân bón hữu cơ ủ từ phân chuồng kết hợp với men vi sinh và các chế phẩm từ thảo mộc để phòng trừ sâu bệnh. Nhờ đó, cây chè phát triển khỏe, ít sâu bệnh, đất luôn tơi xốp, giàu dinh dưỡng. Quy trình quản lý cỏ dại ở đây cũng không sử dụng thuốc trừ cỏ. Công nhân nhổ cỏ thường xuyên. Khi phát sinh dịch hại, HTX không tự ý dùng thuốc hóa học mà chủ động phối hợp với Trung tâm Khuyến nông và Môi trường Thái Nguyên để có phương án xử lý an toàn, hiệu quả.

Theo ông Bùi Trọng Đại, Giám đốc HTX Tiến Yên, từ khi đi vào hoạt động, mỗi tháng Tiến Yên Farmstay đón khoảng 2.000-3.000 lượt khách, trong đó 60% khách có mua trà và đặc sản mang về. Ngoài khách nội địa, nhiều đoàn khách châu Âu và Bắc Mỹ cũng đã ghé thăm, đặc biệt ấn tượng với không gian gần gũi nhưng vẫn đạt tiêu chuẩn cao cấp.

Hoạt động du lịch cộng đồng tại Tiến Yên đã giải quyết việc làm cho 15 lao động địa phương, trong đó có 5 lao động thường xuyên. Nhiều trường học trong vùng còn tổ chức cho học sinh tham quan, học tập trải nghiệm, biến đồi chè thành “lớp học ngoài trời” sinh động về văn hóa và nông nghiệp. Hơn hết, hình ảnh trà Tân Cương được quảng bá rộng rãi hơn. Nhiều du khách sau khi về nước vẫn liên hệ đặt hàng của HTX Tiến Yên.

Đặc biệt, năm 2024, sản phẩm Đinh hương trà của HTX được công nhận OCOP 4 sao cấp tỉnh, giúp giá bán tăng khoảng 20% so với trước.

Trong khi đó, Khu bảo tồn Làng nhà sàn dân tộc sinh thái Thái Hải trở thành điểm đến tiêu biểu khi tái hiện không gian văn hóa Tày - Nùng, kết hợp sản xuất nông nghiệp khép kín và du lịch sinh thái. Mô hình này giúp hộ dân tăng thêm 50 đến 100 triệu đồng/năm từ dịch vụ du lịch. Đặc biệt, năm 2022, Thái Hải được Tổ chức Du lịch thế giới (UNWTO) vinh danh là “Làng du lịch tốt nhất năm 2022” cho Khu bảo tồn Làng nhà sàn dân tộc sinh thái Thái Hải cùng với 31 làng trên toàn thế giới.

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường Thái Nguyên, tỉnh xác định phát triển du lịch nông thôn là một trong những giải pháp, nhiệm vụ trọng tâm của Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025.

Theo đó, nhiều cơ chế, chính sách được ban hành để phát triển du lịch trở thành ngành kinh tế quan trọng của tỉnh, như: hỗ trợ phát triển du lịch sinh thái, du lịch trải nghiệm, du lịch nông thôn bền vững gắn với sản phẩm OCOP; xây dựng các tour, tuyến, trục du lịch trải nghiệm kết nối giữa các vùng sản xuất nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp công nghệ cao, các xóm, xã đạt chuẩn nông thôn mới, nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu…

Sau khi thực hiện sáp nhập với tỉnh Bắc Kạn, tiềm năng du lịch của tỉnh càng được mở rộng. Đây cũng là cơ hội để Thái Nguyên quy hoạch và tổ chức lại không gian phát triển du lịch theo hướng chuyên nghiệp, hiện đại, hiệu quả; đồng thời xóa bỏ các rào cản về địa giới hành chính và ranh giới mềm trong quản lý nhà nước về du lịch, tạo thuận lợi thu hút đầu tư.

Hiện nay, Thái Nguyên không chỉ có thế mạnh phát triển loại hình du lịch văn hóa, lịch sử về nguồn, sinh thái nghỉ dưỡng mà còn có tiềm năng lớn trong việc phát triển sản phẩm nông nghiệp theo hướng nông nghiệp sinh thái, sản phẩm dịch vụ du lịch kết hợp với sản xuất nông nghiệp, văn hóa truyền thống và lịch sử dân tộc. Trong những năm gần đây, tỉnh chú trọng phát triển du lịch nông nghiệp, du lịch trải nghiệm, đặc biệt gắn với sản phẩm và văn hóa trà.

Đến năm 2025, tỉnh Thái Nguyên đã công nhận 19 điểm du lịch cấp tỉnh, như: Khu bảo tồn làng nhà sàn dân tộc sinh thái Thái Hải; Làng văn hóa dân tộc bản Quyên, xã Điềm Mặc; điểm du lịch Tân Cương; điểm du lịch xóm Mỏ Gà; điểm du lịch Hồ Ghềnh Chè, xã Bình Sơn; Điểm du lịch Động Hua Mạ, Suối Cốc Homestay, Điểm du lịch Làng Háo Hức,… Đặc biệt, xã La Bằng đã được Trung ương lựa chọn triển khai thực hiện mô hình thí điểm “Phát triển sản phẩm OCOP về dịch vụ du lịch gắn với nâng cao vai trò tổ chức và quản lý cộng đồng”.

Cần chiến lược tổng thể khai thác tối đa tiềm năng du lịch nông thôn

Theo đánh giá của Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn, hiện nay cả nước có 382 điểm du lịch ở nông thôn được UBND cấp tỉnh công nhận, trong đó có 11,3% các điểm du lịch nông nghiệp, làng nghề; 21,2% điểm du lịch cộng đồng; 21,7% điểm du lịch sinh thái, còn lại là di tích lịch sử, tham quan, lưu trú và thương mại dịch vụ.

Loại hình trang trại sản xuất nông nghiệp kết hợp du lịch xuất hiện ở nhiều nơi nhưng phổ biến là ở những vùng còn quỹ đất rộng như miệt vườn miền Đông, miền Tây Nam Bộ, Tây Nguyên, vùng miền núi, trung du; hoặc ở các vùng ven đô thị, vùng có nhiều địa điểm du lịch. Nhận thấy được tiềm năng phát triển, một số địa phương thời gian qua đã tổ chức xây dựng thành các chương trình du lịch nông thôn gắn với các hoạt động văn hóa, lễ hội truyền thống của địa phương.

Chẳng hạn, tỉnh Ninh Thuận xây dựng chương trình tham quan, nghỉ dưỡng tại các vườn nho, vườn táo, trang trại nuôi dê, nuôi cừu. Các tỉnh vùng ĐBSCL xây dựng chương trình khai thác các yếu tố gắn với văn hóa, sinh thái sông nước như du lịch miệt vườn, chợ nổi, cù lao ở Cần Thơ, Vĩnh Long, Tiền Giang; thưởng thức văn hóa, đàn ca tài tử ở Bạc Liêu; văn hóa Khmer ở Sóc Trăng, Trà Vinh; lễ hội trái cây, hoa cảnh miền Tây,…

Trong đó, tỉnh Đồng Tháp đã xây dựng những chương trình du lịch nông nghiệp rất thành công và hấp dẫn như: “Trải nghiệm một ngày làm nông dân”, “Trải nghiệm mùa nước nổi của ngư dân vùng Đồng Tháp Mười”, “Sắc xuân Đồng Tháp”, “Mỗi ngày một nghề”…

Nhiều doanh nghiệp lữ hành cũng đã gắn kết các trang trại du lịch vào các tour, điểm du lịch cho khách tham quan và đã khai thác rất hiệu quả như: Một ngày làm nông dân ở Yên Đức (Quảng Ninh), trải nghiệm làm ngư dân ở Việt Hải (Hải Phòng); thưởng ngoạn ruộng bậc thang mùa lúa chín ở Mù Căng Chải, Sa Pa (Lào Cai); hái vải ở Lục Ngạn (Bắc Giang)…; trồng rau ở làng Trà Quế (Quảng Nam); trải nghiệm trồng rau, hoa ở Đà Lạt (Lâm Đồng).

Với những tour du lịch này, du khác được khám phá và được trải nghiệm cảm giác mới lạ bằng việc chủ động tham gia vào các hoạt động sinh hoạt, lao động hàng ngày với người dân bản địa. Tuy nhiên, cách làm này vẫn mang tính thời vụ, nhỏ lẻ mà chưa có chiến lược phát triển du lịch nông nghiệp lâu dài, bền vững.

Để triển khai Chương trình du lịch nông thôn, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã hướng dẫn các địa phương tập trung công tác tuyên truyền nhằm nâng cao nhận thức, chuyển đổi tư duy về phát triển du lịch nông nghiệp, nông thôn; xây dựng các mô hình phát triển du lịch nông nghiệp, nông thôn phù hợp với thế mạnh và lợi thế của địa phương… Phấn đấu mỗi tỉnh, thành phố đến năm 2025 có ít nhất 01 điểm du lịch nông thôn tiêu biểu được công nhận gắn với lợi thế về nông nghiệp, văn hóa, làng nghề hoặc môi trường sinh thái của địa phương. Đặc biệt là coi trọng công tác quy hoạch và thúc đẩy phát triển du lịch gắn với thực hiện các tiêu chí xây dựng nông thôn mới như: hạ tầng giao thông, môi trường, nước sạch,…

Theo ông Chu Bá Trung, Giám đốc Trung tâm Khuyến nông và Môi trường tỉnh Thái Nguyên, để duy trì và phát triển mô hình du lịch trải nghiệm bền vững, cần có chiến lược tổng thể nhằm khai thác tối đa tiềm năng của loại hình du lịch này; tổ chức quy hoạch, phân bố lại không gian phát triển du lịch mới.

Chính phủ cần xây dựng khung pháp lý rõ ràng, tạo điều kiện thuận lợi để các địa phương phát triển du lịch gắn với sản xuất nông nghiệp tuần hoàn. Ngoài ra, chính sách hỗ trợ về thuế, tín dụng và đất đai cần được điều chỉnh để khuyến khích hộ nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp đầu tư. Việc áp dụng các tiêu chuẩn như VietGAP, GlobalGAP, hữu cơ vào sản xuất nông sản phục vụ du lịch sẽ giúp nâng cao chất lượng dịch vụ và đảm bảo tính bền vững.

"Thời gian tới, Trung tâm Khuyến nông và Môi trường tỉnh Thái nguyên sẽ đẩy mạnh các lớp tập huấn, hướng dẫn sản xuất, đào tạo nông dân phát triển các mô hình nông nghiệp tuần hoàn gắn với du lịch trải nghiệm. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số trong mọi mặt của đời sống kinh tế - xã hội tạo bước chuyển biến mạnh mẽ trong xây dựng nông thôn mới, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn, nâng cao chất lượng đời sống người dân, từng bước hướng tới nông thôn mới thông minh", ông Chu Bá Trung cho hay.

×