Năm bản lề cho đột phá: Không chỉ dùng một "chân ga" tín dụng, ngân hàng đang tự “tái sinh” để làm nhiệm vụ lớn (Bài 4)

LTS: Năm 2025 đang khép lại như một thời khắc "bản lề" hiếm có trong tiến trình phát triển của kinh tế Việt Nam, một năm “dọn đường thể chế, kích hoạt thị trường và tái định vị động lực tăng trưởng” trước khi bước vào tham vọng tăng trưởng hai con số từ năm 2026, trùng với thời điểm Đại hội đại biểu toàn quốc của Đảng lần thứ XIV mở ra chu kỳ chiến lược mới.

Dù chịu sức ép tái cơ cấu toàn diện và những bất ổn từ kinh tế toàn cầu, kinh tế Việt Nam vẫn ghi nhận quỹ đạo tăng trưởng ngoạn mục. GDP năm 2025 dự kiến chạm mốc lịch sử 500 tỷ USD, tương đương mức tăng khoảng 8%, đưa nền kinh tế tiến gần nhóm 30 quốc gia có quy mô lớn nhất thế giới, sánh ngang nhiều nền kinh tế trụ cột trong khu vực.

Nhưng con đường để duy trì đà bứt phá ấy không tự nhiên mà có. Nằm phía sau là hàng loạt bản lề chính sách và thị trường đang định hình lại cấu trúc tăng trưởng: Khung pháp lý về tài sản số và bùng nổ kinh tế số; tái cấu trúc hệ thống ngân hàng và chuẩn bị nguồn vốn dài hạn; cải cách thị trường vốn; đột phá công nghệ – AI – dữ liệu lớn và đặc biệt là làn sóng đầu tư hạ tầng giao thông chiến lược trải khắp Bắc – Trung – Nam chuẩn bị cho cuộc chuyển mình mạnh mẽ của kinh tế Việt Nam.

Để làm rõ hơn những giải pháp bản lề, Báo điện tử Dân Việt triển khai loạt bài "Năm bản lề cho đột phá - Cú hích cho kỷ nguyên tăng trưởng 2 con số" nhằm giải mã những quyết định bản lề, động lực quyết định kinh tế Việt Nam liệu có bước vào chu kỳ tăng trưởng 2 con số bền vững từ năm 2026 hay không?

Với mục tiêu tăng trưởng kinh tế hai con số và hội nhập sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu, năm 2025 đã chứng khiến hệ thống ngân hàng, kênh dẫn vốn chủ lực của nền kinh tế, “lột xác” để thích ứng với sự vận động mới của nền kinh tế. Tín dụng vẫn quan trọng, nhưng không còn là chiếc “phao” duy nhất cho lợi nhuận của các ngân hàng.

Theo đó, năm 2025 là năm chứng kiến cuộc chạy đua mới của các ngân hàng, như: tái cấu trúc bộ máy, chuyển đổi số mạnh mẽ, tiết giảm chi phí, mở rộng hệ sinh thái dịch vụ, tham gia thị trường vốn và tối đa hóa hiệu quả để chủ động nguồn lực cho giai đoạn tăng trưởng hai con số của nền kinh tế giai đoạn 2026 - 2030.

Nói cách khác, ngân hàng đang phải làm hai việc cùng lúc: vừa chạy nhanh hơn để cấp vốn cho nền kinh tế, vừa giảm tải chính mình để không kiệt sức.

Lợi nhuận không còn chỉ đến từ cho vay, mạng lưới chi nhánh vật lý trở thành "cục nợ" chi phí

Trong những năm qua, tăng trưởng tín dụng thường là “thước đo” sức khỏe ngân hàng. Nhưng trong những năm gần đây, đặc biệt là năm 2025 cho thấy một sự dịch chuyển rõ rệt: lợi nhuận đang ngày càng gắn với năng lực số hóa, chất lượng hệ sinh thái và khả năng tạo nguồn thu ngoài lãi.

Dữ liệu tổng hợp từ báo cáo tài chính quý III/2025 của 27 ngân hàng niêm yết cho thấy tổng lợi nhuận trước thuế 9 tháng đầu năm đạt gần 260.000 tỷ đồng, tăng 19%, hoàn thành khoảng 74% kế hoạch năm. Đà tăng phân bổ khá đều: khối quốc doanh tăng bình quân 18%; nhóm tư nhân quy mô lớn tăng 14%; nhóm vừa và nhỏ tăng 24%.

Điều đáng nói, trong 9 tháng đầu năm, dư nợ cho vay của các nhà băng tăng 15% nhưng thu nhập lãi thuần chỉ tăng 9,6%, do mặt bằng lãi suất cho vay ở mức thấp khiến tỷ lệ thu nhập lãi thuần (NIM) bị thu hẹp.

Trong bối cảnh đó, nguồn thu ngoài lãi từ ngoại hối, chứng khoán, dịch vụ đã trở thành “bệ đỡ” mới. Những ngân hàng có thu ngoài lãi tăng mạnh thường là các ngân hàng sở hữu hệ sinh thái số đa tầng và năng lực “bán dịch vụ” tốt như Techcombank, VietinBank, VPBank, HDBank, MB…

Nếu tăng trưởng hai con số đòi hỏi nền kinh tế phải vận hành nhanh hơn, thì ngân hàng cũng phải vận hành nhẹ hơn. Mạng lưới chi nhánh vật lý từng là biểu tượng sức mạnh nay đang trở thành “cục nợ” chi phí khi khách hàng chuyển mạnh sang giao dịch trực tuyến. Với sự ứng dụng mạnh mẽ của công nghệ, dịch vụ trên nền tảng số ngày càng đa dạng, vai trò của các phòng giao dịch dần trở nên mờ nhạt, việc cắt giảm mạng lưới để tối ưu bộ máy đã trở thành xu hướng tất yếu trong năm 2025. Mục tiêu cuối cùng là giảm chi phí đơn vị, nâng năng suất vận hành và bảo vệ biên lợi nhuận trong môi trường cạnh tranh ngày càng gắt.

Năm 2025, xu hướng thu hẹp mạng lưới trở nên rõ rệt: VietinBank chấm dứt hoạt động 72 phòng giao dịch và dự báo còn tiếp diễn trong thời gian tới; SCB tiếp tục cắt thêm 14 điểm sau khi đã đóng 95 điểm năm 2024; LPBank dừng hoạt động 25 phòng giao dịch bưu điện tại 9 tỉnh, thành.

Tại Đại hội đồng cổ đông thường niên 2025 hồi tháng 4/2025, ông Trần Minh Bình, Chủ tịch Hội đồng quản trị VietinBank, thẳng thắn chia sẻ, VietinBank sẽ là ngân hàng đầu tiên trong nhóm 4 ngân hàng thương mại nhà nước nghiên cứu việc cắt giảm điểm giao dịch vật lý.

Nghe có vẻ hơi ngược, nhưng đây là việc chúng tôi đang triển khai. Chúng tôi dự kiến cắt vài trăm điểm giao dịch và thay thế bằng ứng dụng nền tảng số nhằm nâng cao trải nghiệm khách hàng. Đây là mục tiêu mà VietinBank đang đầu tư mạnh mẽ và các quý vị sẽ thấy kết quả rõ rệt trong thời gian tới

Nếu việc đóng cửa chi nhánh là bức tranh bề mặt, thì phía sau nó là sự dịch chuyển mạnh mẽ sang ngân hàng số. Những công nghệ như dữ liệu lớn (Big Data), máy học (Machine Learning), điện toán đám mây hay tự động hóa quy trình (RPA), eKYC - tính năng cho phép khách hàng mở tài khoản ngân hàng chỉ trong vài phút thông qua ứng dụng di động, không cần đến chi nhánh đang được ứng dụng mạnh mẽ trên toàn cầu, giúp các nền tảng ngân hàng cá nhân hóa, thông minh và linh hoạt hơn.

Không dừng lại ở đó, ngân hàng còn tích cực hợp tác với các fintech, ứng dụng công nghệ chuỗi khối (blockchain) trong thanh toán quốc tế, phát triển các giải pháp bảo mật nâng cao như xác thực sinh trắc học (nhận diện khuôn mặt, vân tay) theo quy định mới của Ngân hàng Nhà nước.

Có thể thấy, rõ ràng, việc ứng dụng công nghệ đã trở thành chiến lược cốt lõi, giúp các ngân hàng nội địa mở rộng thị phần, giảm chi phí vận hành và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Theo Ngân hàng Nhà nước Việt Nam trên 90% giao dịch cá nhân hiện diễn ra qua các kênh trực tuyến.

Như tại BIDV, tính đến giữa năm 2025, hơn 93% giao dịch được thực hiện trên kênh số, số lượng khách hàng số vượt mốc 16 triệu khách hàng với hơn 7 triệu giao dịch/ngày, minh chứng sự đón nhận mạnh mẽ từ thị trường và khách hàng với các sản phẩm dịch vụ số, nhờ sự tiện lợi, nhanh chóng và trải nghiệm cá nhân hóa vượt trội.

Có thể nhận thấy rất rõ, ngành ngân hàng đang có sự khởi sắc nhờ số hóa. Không phải cứ một số người dân phàn nàn là phủ nhận hiệu quả, mà đó là quá trình phải diễn ra từng bước. Hiện nay, khi các hệ thống được tích hợp, mọi thứ trở nên đơn giản hơn rất nhiều. Việc bảo vệ và quản lý dữ liệu là vô cùng quan trọng, bởi dữ liệu chính là nền tảng của chuyển đổi số.

Ngành ngân hàng cũng đang từng bước tinh gọn hệ thống, giảm bớt phòng giao dịch truyền thống, đồng thời chuyển nhân sự sang các mảng phù hợp hơn. Cán bộ ngân hàng buộc phải đáp ứng các yêu cầu mới của thời đại số; nếu không theo kịp, sẽ bị đào thải. Các ngân hàng phải đầu tư mạnh vào công nghệ và trí tuệ nhân tạo (AI). Tuy nhiên, muốn AI phát huy hiệu quả thì dữ liệu đầu vào phải “sạch”; dữ liệu không tốt thì không thể cho ra kết quả tốt. Quan trọng hơn cả là cách khai thác và sử dụng công nghệ một cách hiệu quả.

Ngân hàng tiến sâu vào thị trường vốn, dịch chuyển sang hệ sinh thái số và tài sản mã hoá

Năm 2025, các ngân hàng cũng tích cực “bật tường” phát hành trái phiếu để cải thiện các hệ số an toàn thanh khoản, đáp ứng quy định các tỷ lệ như nguồn vốn ngắn hạn cho vay trung dài hạn. Một nền kinh tế tăng trưởng hai con số cần dòng vốn dài hơi, trong khi đó, cấu trúc tiền gửi của hệ thống vẫn thiên về ngắn hạn.

Dữ liệu cho thấy, lũy kế 3 quý đầu năm 2025, các doanh nghiệp phát hành khoảng 397.900 tỷ đồng trái phiếu doanh nghiệp - bằng 85% cả năm 2024 và cao hơn 17% so với cả năm 2023.

Trong đó, hầu hết là phát hành riêng lẻ, chiếm gần 88% tổng giá trị. Khối ngân hàng vẫn chiếm đa số với 73% và theo sau là bất động sản với 18% tổng giá trị phát hành.

Đồng thời, các nhà băng dự kiến đẩy mạnh phát hành cuối năm nhằm đáp ứng việc mở rộng quy mô tín dụng trong năm nay trong bối cảnh bộ đệm vốn còn mỏng và hướng đến đáp ứng yêu cầu an toàn vốn mới hướng theo Basel III theo Thông tư 14/2025/TT-NHNN ngày 30/6/2025 quy định tỷ lệ an toàn vốn đối với ngân hàng thương mại, chi nhánh ngân hàng nước ngoài.

Việc đẩy mạnh phát hành trái phiếu cho thấy các ngân hàng đang hoạt động như một định chế tài chính đa năng: vừa cung vốn cho nền kinh tế, vừa phải tự tái cấp vốn cho chính mình bằng những kênh thị trường.

Dù vậy, áp lực lớn nhất của hệ thống ngân hàng vẫn nằm ở vai trò “xương sống” của tín dụng trong nền kinh tế trong câu chuyện chuyển đổi mô hình lợi nhuận.

Trao đổi với Dân Việt, TS. Nguyễn Quốc Hùng – Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng, nhấn mạnh chuyển đổi số giúp giảm thời gian và chi phí, nhưng dữ liệu và an toàn bảo mật là nền tảng sống còn. Ông cũng cảnh báo: nếu tín dụng tăng nhanh trong khi thị trường vốn phát triển chưa tương xứng, áp lực nợ xấu, thanh khoản và chi phí vốn có thể quay lại, nhất là khi ngân hàng tiến tới Basel III.

Theo ông Hùng, tín dụng đã góp phần tích cực vào bức tranh tăng trưởng năm nay. Tính đến thời điểm hiện tại, tốc độ tăng trưởng tín dụng toàn hệ thống đã vượt ngưỡng 16%, cao hơn mức chỉ tiêu định hướng ban đầu. Đến cuối năm, tăng trưởng tín dụng có thể đạt khoảng 19–20%, song Ngân hàng Nhà nước (NHNN) sẽ căn cứ diễn biến thực tế để điều chỉnh chỉ tiêu một cách linh hoạt, nhằm vừa hỗ trợ tăng trưởng kinh tế, vừa đảm bảo thanh khoản và an toàn hệ thống.

Tuy nhiên, dù tín dụng tăng mạnh và có ý kiến lo ngại tốc độ huy động vốn thấp hơn tăng trưởng tín dụng, song ông Hùng cho rằng NHNN sẽ tiếp tục điều hành linh hoạt, phù hợp với thực tế.

Theo đó, cơ quan quản lý sẽ xem xét nới “room” tín dụng đối với các ngân hàng đáp ứng đầy đủ các hệ số an toàn theo chuẩn Basel II, Basel III; đồng thời tăng cường kiểm tra, giám sát việc tuân thủ các tỷ lệ an toàn của các tổ chức tín dụng.

Bên cạnh đó, các tổ chức tín dụng cũng chủ động hơn trong công tác quản trị rủi ro nói chung và quản lý thanh khoản nói riêng. Do vậy, vấn đề này ở thời điểm hiện tại chưa đáng quan ngại.

"Tuy nhiên, do nhu cầu vay vốn của doanh nghiệp vào cuối năm thường tăng cao, một số ngân hàng có thể điều chỉnh lãi suất huy động tăng nhẹ khoảng 0,5–1% tùy tình hình thực tế.

Hiện nay, hệ thống ngân hàng vận hành với nhiều tầng vốn và nhiều lớp tài sản, vì vậy có thể tin tưởng ở mức độ nhất định vào khả năng đảm bảo thanh khoản và an toàn hệ thống", ông Hùng nói.

Ở góc điều hành, bà Hà Thu Giang, Vụ trưởng Vụ tín dụng các ngành kinh tế (NHNN) cho biết năm 2025 Ngân hàng Nhà nước triển khai các chính sách cơ cấu nợ, giữ nguyên nhóm nợ, hỗ trợ khoảng 1,3 triệu khách hàng với dư nợ gần 1 triệu tỷ đồng; đồng thời mở rộng các chương trình tín dụng ưu tiên. Tuy nhiên, NHNN cũng nhìn nhận rõ điểm nghẽn: nhu cầu vốn cho dự án trọng điểm rất lớn trong khi khoảng 80% tiền gửi vẫn là ngắn hạn; thị trường trái phiếu và chứng khoán chưa phục hồi đầy đủ vai trò dẫn vốn dài hạn; một số chương trình tín dụng như nhà ở xã hội còn vướng nguồn cung.

Năm 2025 cũng đánh dấu bước ngoặt thể chế khi khái niệm tài sản số và tài sản mã hóa được luật hóa. Nghị quyết 05/2025 về thí điểm thị trường tài sản mã hóa cho phép tối đa 5 doanh nghiệp vận hành sàn giao dịch lập tức kéo nhiều “ông lớn” tài chính nhập cuộc.

Nhanh chân nhất có lẽ là tỷ phú Hồ Hùng Anh. Ngay từ đầu năm 2024 đã khởi động dự án khi đưa công ty chứng khoán Techcombank thành lập CTCP Sàn giao dịch tài sản mã hóa Techcom (TCEX). Hay một trong những nhà băng đầu tư mạnh tay nhất là HDBank của tỷ phú Nguyễn Thị Phương Thảo khi thành lập công ty Sàn giao dịch tài sản mã hóa HD với vốn điều lệ 1.470 tỷ đồng. VPBank của đại gia Ngô Chí Dũng cũng nhanh chóng bước vào cuộc chạy đua.

Tham gia sàn giao dịch tài sản mã hoá là cách các ngân hàng tìm kiếm động lực tăng trưởng mới, mở rộng dịch vụ và nguồn thu, một logic phù hợp với mục tiêu tối đa hóa lợi nhuận trong môi trường NIM bị nén.

Nếu tăng trưởng hai con số là một bài toán đòi hỏi “động cơ” mạnh và bền, thì ngân hàng không thể chỉ dùng một chân ga là tín dụng. Năm 2025 cho thấy hệ thống đang chuyển sang mô hình mới: tinh gọn mạng lưới, giảm chi phí, tăng công nghệ, đa dạng hóa nguồn thu, chủ động vốn qua thị trường, và mở rộng hệ sinh thái dịch vụ.

Đó không chỉ là cuộc chiến giữ lợi nhuận của từng ngân hàng. Nó là điều kiện cần để ngành ngân hàng tiếp tục làm vai trò “huyết mạch”, cung ứng vốn cho nền kinh tế, trong một giai đoạn mà tham vọng tăng trưởng cao không cho phép bất kỳ mắt xích nào vận hành theo quán tính cũ.

Tuy vậy, ông Hùng vẫn cảnh báo nếu nền kinh tế tiếp tục dựa chủ yếu vào tín dụng ngân hàng, rủi ro đối với hệ thống sẽ ngày càng gia tăng, nhất là trong bối cảnh các ngân hàng phải tiến tới tuân thủ các chuẩn mực quốc tế như Basel III. Áp lực nợ xấu, thanh khoản và chi phí vốn có thể quay trở lại nếu tín dụng tiếp tục tăng nhanh trong khi thị trường vốn phát triển chưa tương xứng. Do đó, việc chuyển dịch cơ cấu đầu tư, tập trung nhiều hơn vào sản xuất - kinh doanh thay vì các lĩnh vực mang tính đầu cơ là yêu cầu cấp thiết để bảo đảm tăng trưởng bền vững.

×