Nga đang do thám NATO nhưng phương Tây không thể làm gì để ngăn chặn

Vụ việc xoay quanh tàu chở dầu Eagle S – được cho là thuộc “Hạm đội bóng tối” của Nga – đã phơi bày rõ điểm yếu này. Vào dịp Giáng sinh năm ngoái, con tàu cũ kỹ này bất ngờ rời khỏi tuyến hàng hải thông thường ở Vịnh Phần Lan, kéo neo dưới đáy biển suốt hơn 80 km, làm hư hại nghiêm trọng 5 tuyến cáp điện và dữ liệu quan trọng, theo Telegraph.

Khi lực lượng đặc nhiệm Phần Lan lên tàu kiểm tra, thủy thủ đoàn phủ nhận mọi sai phạm, cho rằng tất cả chỉ là “trùng hợp ngẫu nhiên”. Tuy nhiên, trước đó, con tàu từng bị phát hiện mang theo thiết bị chuyên dụng để theo dõi tàu chiến và máy bay NATO, cùng một hành khách “bí ẩn” không có tên trong danh sách.

Dù vậy, vào tháng 10, Tòa án Helsinki đã bác bỏ cáo buộc hình sự đối với thủy thủ đoàn, không phải vì thiếu bằng chứng, mà do vấn đề thẩm quyền pháp lý. Tòa cho rằng sự việc xảy ra trong vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của Phần Lan, chứ không phải lãnh hải, nên Phần Lan không có quyền xét xử. Theo luật quốc tế, vụ án thuộc thẩm quyền của quốc gia treo cờ tàu – ở đây là quần đảo Cook tại Nam Thái Bình Dương.

Phán quyết này khiến nhiều nước châu Âu lo ngại nó sẽ trở thành “tiền lệ nguy hiểm”, khuyến khích các hành động phá hoại dưới vỏ bọc dân sự. Các chuyên gia cảnh báo rằng trong tương lai, những con tàu khả nghi có thể thẳng thừng từ chối tuân lệnh kiểm tra mà không chịu hậu quả pháp lý rõ ràng.

Nga bị cáo buộc đã xây dựng “Hạm đội bóng tối” gồm hàng trăm tàu cũ, không bảo hiểm, treo cờ thuận tiện để né tránh lệnh trừng phạt và xuất khẩu dầu – nguồn thu chủ chốt của nền kinh tế thời chiến. Ước tính, Nga thu về hơn 230 triệu bảng mỗi ngày từ dầu mỏ vận chuyển bằng đường biển.

Giữa bối cảnh này, ngày càng nhiều tàu bị nghi ngờ tham gia các hoạt động an ninh phi truyền thống: phá hoại cáp ngầm, triển khai cảm biến đáy biển, thậm chí hỗ trợ drone tấn công. Tại Anh, tàu nghiên cứu Yantar bị cáo buộc lập bản đồ hạ tầng cáp ngầm quan trọng, đe dọa trực tiếp đến an ninh kinh tế quốc gia.

NATO thừa nhận luật biển hiện hành, đặc biệt là Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển (UNCLOS), quá yếu khi xử lý các hành vi “vùng xám” trên biển quốc tế. Việc lên tàu kiểm tra ngoài khơi là cực kỳ khó khăn về pháp lý.

Một số nước đã đề xuất giải pháp mạnh tay hơn, như gây sức ép với các quốc gia cho Nga thuê cờ tàu, hoặc thậm chí chặn đường các tàu thuộc hạm đội bóng tối qua eo biển Đan Mạch. Tuy nhiên, nhiều nước vẫn e ngại những biện pháp này có thể làm tổn hại nguyên tắc tự do hàng hải toàn cầu.

Trước thực tế đó, châu Âu đang đứng trước lựa chọn khó khăn: tiếp tục áp dụng những bộ luật được xây dựng để ưu tiên tự do hàng hải, hay sửa đổi luật lệ để vá các kẽ hở, theo Telegraph.

×