Ngày Tết, người Dao Bắc Kạn uống rượu vạng sánh như mật ong rừng

Thôn Nà Lồm, xã Đôn Phong, huyện Bạch Thông, tỉnh Bắc Kạn nằm chon von trên đỉnh núi, với hơn 60 hộ dân, 100% là đồng bào Dao sinh sống. Những ngày giáp Tết, phần lớn người dân đều vào rừng kiếm măng. Tối muộn, những chiếc xe máy lại oằn mình phả khói cõng trên lưng các bao măng, chum rượu lần về phố thị giao cho lái buôn.

21 giờ, vợ con ông Bàn Phúc Minh cũng mới từ rừng về, miệng còn phả hơi nghi ngút dù lưng chưa ráo mồ hôi. Nà Lồm lạnh đến thấu xương, người Dao ở đây quen cái lạnh như con cá quen nước, con chim quen đậu nhánh cây rừng.

Ông Minh quý khách như người Dao nơi đây quý rừng. Lâu rồi mới có khách đường xa, hôm nay vợ con ông Minh được dịp mổ gà đãi khách. Là Chi hội trưởng Chi hội Nông dân thôn Nà Lồm, dù là việc rừng, việc bản hay công tác xã hội, Bàn Phúc Minh đều thạo cả.

Câu chuyện giữa chúng tôi và vị chủ nhà mến khách cứ vậy râm ran trong căn nhà gỗ đơn sơ nằm ngay ven suối. Khi gà sống thiến đã lên mâm, ông Minh lặng lẽ vào góc bếp rót rượu.

Thứ rượu ông Minh đãi khách đường xa là rượu gạo ủ, vàng óng, sánh như mật ong rừng thứ thiệt. Bàn Phúc Minh bảo, rượu vạng đấy, uống 3 bát thôi là biết ngay, rồi cười.

Nắp xô chớm mở, hương rượu đã thoảng lan khắp nhà. Bàn Phúc Minh tay cầm chai, tay cầm ca rót, chỉ nghe tiếng rượu luồn chai đã muốn nếm, muốn say rồi.

Bà Lý Thị Tuyến, vợ ông Minh lúc này vẫn lặng lẽ ngồi xào nấu bên bếp, ánh lửa bập bùng phản chiếu khiến gò má bà ưng ửng như có men.

"Rượu vạng là phải uống bằng bát, chỉ khi uống bát mới cảm nhận được rõ nhất hương, vị và độ đằm của rượu", ông Minh khẳng định.

Theo ông Minh, rượu vạng được người Dao ở Nà Lồm ủ quanh năm. Khách đặt mua cũng nhiều, trung bình một chum rượu vạng có giá 1 triệu đồng. Rượu vạng để uống Tết được các gia đình ủ từ tháng 10 âm lịch. Đến Tết, rượu mới trong, mới vàng và sánh như mật ong rừng được.

"Thường rượu vạng được người Dao chúng tôi ủ từ sắn hoặc gạo. Men quả là những loại cây tự nhiên, làm rượu cần có lá sả, riềng và một thứ cây rừng nữa. Ba loại này phải được giã vắt lấy nước mới nên rượu.

Mười cân gạo khoảng mười quả men là đủ, làm được một chum rượu vạng phải ủ ít nhất 15 ngày. Đầu tư không nhiều, chỉ khoảng 200.000 đồng/chum nhưng bán lại rất được giá. Rượu vạng sắn hay rượu vạng gạo để càng lâu càng ngọt, càng đằm", ông Minh cho biết thêm.

Lúc này, những bát rượu vạng sóng sánh cũng đã được ông Minh rót tràn trên mâm, cảm giác chỉ chớm chạm môi thôi, men rượu đã đủ hồng lên má. Tiếng chạm bát nghe vui tai đến lạ lùng. Lửa hồng bên bếp chừng cũng reo vui.

"Hốp tíu bầu!" (uống rượu vạng thôi), nói rồi Bàn Phúc Minh ngửa cổ làm hơi gần cạn. Tiếng nói cười lúc này cũng rôm rả hơn. Sương mỗi lúc một dày, lùa qua khe cửa, liếp vách vào nhà, nhưng lúc này chúng tôi không còn thấy lạnh như khi vừa đến. Những bát rượu vạng vàng sánh chừng đã giúp chúng tôi ấm hơn nhiều.

Luồn sương, xuôi dốc về lại thành phố Bắc Kạn, chúng tôi lại nhớ câu nói của đồng bào Dao nơi đây, Tết của người Dao Nà Lồm đến khi nào, chỉ cần mở chum rượu vạng là biết. Chum rượu tới chừng vàng sánh, đằm hương thì hẳn Tết cũng đã đến rồi…