Người đàn ông quyền lực thứ 2 ở Ukraine bất ngờ trượt ngã rồi sụp đổ thế nào?

Vài giờ sau khi cơ quan chống tham nhũng Ukraine tiến hành khám xét nơi làm việc của mình, ông Andriy Yermak đã nộp đơn từ chức Trưởng Văn phòng Tổng thống Volodymyr Zelensky vào ngày 28/11. Ông Zelensky chấp thuận đơn từ chức vào tối cùng ngày, định nghĩa đây là một “cú tái cấu trúc” trước các cuộc đàm phán, theo euromaidanpress.

Sự sụp đổ theo cách không ngờ của ông Yermak

Bốn tháng trước đó, những thanh thiếu niên Ukraine hăng hái xuống đường biểu tình đã cứu cơ quan điều tra dẫn tới việc hạ bệ ông Yermak. Họ xuống đường trên khắp đất nước khi nhóm của ông Zelensky cố gắng kiểm soát các cơ quan chống tham nhũng vào tháng 7/2025.

Những tấm biển carton tự làm của họ ghi dòng chữ: “Tham nhũng chết tiệt” hay “Chúng tôi chiến đấu cho Ukraine, không phải cho sự miễn trừ của các ông”.

Trong vòng mười ngày, quốc hội bỏ phiếu 331-0 để đảo ngược luật kiểm soát Cục Chống Tham nhũng Quốc gia (NABU).

Khi đó, những thanh thiếu niên Ukraine này không hề biết rằng cơ quan chống tham nhũng họ cứu đang theo dõi một vụ án sẽ thách thức quyền lực của ông Zelensky. Chiến dịch Operation Midas, công bố ngày 10/11, đã hạ bệ hai bộ trưởng trong chính quyền tổng thống khi tiết lộ mạng lưới rửa tiền 100 triệu USD trong ngành năng lượng hạt nhân, do Tymur Mindich - cộng sự thân cận của Zelensky - điều hành.

“Vụ án tham nhũng này sẽ không tồn tại nếu không có các cuộc biểu tình tháng 7. Nó chắc chắn đã bị hủy”, Giám đốc NABU, Semen Krivonos nói với Radio Svoboda ngày 19/11.

Cuối cùng, người tổ chức tấn công NABU lại vô tình kích hoạt cuộc điều tra buộc chính ông phải từ chức 4 tháng sau đó. Trong các ghi âm của NABU, ông Yermak xuất hiện dưới bí danh “Ali-Baba”, ra lệnh trừng trị các nhà điều tra NABU, nhưng cuối cùng chính ông là người phải ra đi.

Ông Yermak đã nộp đơn từ chức một ngày trước các cuộc đàm phán ở Miami với đoàn của Trump. Theo Axios, ông dự kiến thảo luận với đặc phái viên Steve Witkoff và con rể của ông Trump, Jared Kushner, về “kế hoạch hòa bình” cho Ukraine.

Có tiến triển, nhưng không phải chiến thắng

Những người Ukraine đã đấu tranh cho khoảnh khắc này không hề ăn mừng. Họ nhìn thấy tiến triển - nhưng không phải chiến thắng.

Thám tử Ruslan Mahamedrasulov - người tham gia điều tra ông Mindich đã bị giam hơn 4 tháng với cáo buộc gián điệp giả mạo, bị buộc bán cần sa sang Dagestan - lý do mà Trung tâm Hành động Chống Tham nhũng (một NGO minh bạch hàng đầu) cho rằng được bịa ra trong chiến dịch đàn áp hồi tháng 7, nhằm vô hiệu hóa những người điều tra vòng tròn của ông Zelensky.

Trong toàn bộ phiên tòa, ông Mahamedrasulov đã từ chối xác nhận mình đang điều tra Mindich để bảo vệ cuộc điều tra. Cuối cùng, vụ án thành công - hạ bệ các bộ trưởng và buộc người quyền lực thứ hai của Ukraine từ chức. Nhưng thám tử vẫn còn ở tù.

“Không một lần nào thám tử NABU xác nhận, để không làm nguy hại cuộc điều tra. Một người rõ ràng bị bắt giữ bất hợp pháp nhưng không tự vệ để không phá hỏng chiến dịch", nhà hoạt động chống tham nhũng Vitaliy Shabunin viết.

Anastasia Radina, Chủ tịch Ủy ban Chống Tham nhũng Quốc hội, gọi Mahamedrasulov và người cha già của ông là “con tin” và việc thả họ sẽ là “công bằng".

Nhưng theo Euromaidanpress, trong bài phát biểu tối 18/11, ông Zelensky không thừa nhận sai phạm. Ông định nghĩa việc từ chức là một “sự tái khởi động lại” và cảm ơn ông Yermak vì đã đại diện Ukraine “chính xác như lẽ ra phải thế. Luôn giữ lập trường yêu nước".

Còn ông Mindich trốn sang Israel vài giờ trước khi NABU khám nhà ông. Bộ trưởng Năng lượng Herman Halushchenko và phó của ông từ chức. Hai anh em Tsukerman – nghi là trung gian trong vụ hối lộ - bỏ trốn. Tổng chưởng lý Ruslan Kravchenko, người phê duyệt cáo buộc giả chống thám tử NABU, vẫn tại vị. Ông Yermak hiện cũng chưa đối diện cáo buộc nào.

Ông Yermak tích lũy quyền lực thế nào trong 5 năm

Theo Euromaidanpress, ông Yermak trở thành quan chức không được bầu quyền lực nhất Ukraine bằng cách kiểm soát mọi cơ chế quản trị. Trước khi gia nhập chính quyền Zelensky, ông Yermak làm trợ lý không lương cho Elbrus Tedeyev, nghị sĩ đảng Khu vực của Tổng thống thân Nga Yanukovych, bị lật đổ sau Euromaidan. .

Ông Zelensky bổ nhiệm ông Yermak làm Trưởng Văn phòng Tổng thống tháng 2/2020. Chỉ vài tuần sau, đã có nhiều cảnh báo về sự gần gũi của ông với các vòng tròn thân Nga. Trong vòng một tháng sau, nghị sĩ Geo Leros công bố video cáo buộc anh trai ông Yermak mua bán chức vụ chính phủ. Cơ quan Điều tra Nhà nước mở thủ tục hình sự với người tố cáo. Sau đó, xe ông Leros bị đốt và ông bị khai trừ khỏi đảng cầm quyền.

Văn phòng Công tố Chuyên trách chống tham nhũng điều tra anh em ông Yermak đã phát hiện kế hoạch tham nhũng trong độc quyền tàu kéo cảng. Nhưng cuộc điều tra nhanh chóng bị dừng lại theo chỉ thị của ông Yermak, tạo mô hình lặp lại suốt năm năm: tấn công điều tra viên, bảo vệ mạng lưới.

Dù bị cảnh báo sớm, quyền lực của ông Yermak vẫn lớn mạnh. Đảng “Đầy tớ của Nhân dân” giữ 254/450 ghế Quốc hội. Nguồn tin cho biết Văn phòng Tổng thống “chọn bộ trưởng và chỉ đạo các nghị sĩ ủng hộ luật".

Ông Yermak thậm chí lấn át Bộ trưởng Ngoại giao Dmytro Kuleba, rồi thay ông Kuleba bằng cựu phó của mình. Tư lệnh tối cao Valerii Zaluzhnyi cũng bị cách chức vì được yêu mến và quá nổi tiếng ở trong và ngoài nước. Thủ tướng Denys Shmyhal cũng bị thay. Nhân viên cũ mô tả ông Zelensky và Yermak là “âm dương” - một thực thể, không phải hai, Euromaidanpress cho biết.

Qua các cấp phó của mình, ông Yermak kiểm soát hệ thống tư pháp. Khi NABU chuẩn bị cáo buộc hối lộ với ông Tatarov năm 2020, vụ án cũng bị chôn vì lý do kỹ thuật.

Các đối tác phương Tây nhiều lần cảnh báo Zelensky về rủi ro. Đến tháng 6/2025, giới chức Mỹ đã gọi ông Yermak là “kẻ gây khó chịu".

Ông Yermak sụp đổ có ý nghĩa gì với Ukraine

Việc loại bỏ một nhân vật mà chính các đồng minh của Ukraine "cũng thấy mệt” khi gặp trong các cuộc họp cấp cao có thể mở ra không gian cho các cuộc đàm phán hiệu quả hơn với chính quyền Trump, trong lúc Ukraine rất cần hỗ trợ Mỹ.

Nhưng thử thách sâu hơn là liệu các thể chế Ukraine - NABU, SAPO, tòa án - có thể hoàn tất điều tra và đưa ra một bản án. Bộ trưởng đã ngã. Chánh văn phòng đã ngã. Ai thực sự vào tù - và thám tử giúp vạch trần vụ án có được tự do hay không - phụ thuộc vào bước tiếp theo. Ông Yermak đã từ chức. Nhưng hệ thống đã tạo ra ông vẫn còn nguyên, theo Euromaidanpress.

Tháng 7, các thanh niên cầm biển biểu tình đã chứng tỏ xã hội dân sự Ukraine thực sự đạt được bước tiến lớn, vượt lên lãnh đạo. Tháng 11, các thể chế độc lập mà họ từng cứu trở nên mạnh hơn mạng lưới quan liêu. Hiệu ứng bươm bướm đã xảy ra. Câu hỏi bây giờ là liệu “sâu bướm” - hệ thống tư pháp Ukraine - có thể hoàn tất quá trình chuyển mình hay không, Euromaidanpress nhấn mạnh.

×