Người tị nạn Ukraine quay trở về nhà giữa chiến sự căng thẳng

Lúc 7:23 sáng (giờ địa phương), hơn 200 hành khách đứng đợi chuyến tàu trở về nhà.

Yulia Kalinina, người đang đi cùng em gái để về đoàn tụ với chồng, thừa nhận đó không phải là một quyết định dễ dàng.

"Tôi sợ", Kalinina, 39 tuổi, đến từ Kiev, nói. "Nhưng tôi rất muốn về nhà. Tôi muốn gặp chồng tôi. Tôi sợ một mình ở đây".

Kể từ khi chiến sự bắt đầu ngày 24/2, đàn ông Ukraine độ tuổi từ 18 đến 60 bị cấm rời khỏi đất nước.

Khi cuộc chiến ở Ukraine bước sang tuần thứ sáu, Kalinina và em gái là một trong số những người tị nạn kiệt sức vì bị chia cắt gia đình và không thể tìm thấy cơ hội ở châu Âu, và đang bắt đầu quay trở lại Ukraine.

Cơ quan Biên phòng Nhà nước Ukraine cho biết chỉ riêng trong ngày 3/4, hơn 22.000 người Ukraine đã vượt biên trở lại đất nước. Hơn 4 triệu người đã rời Ukraine kể từ khi chiến sự nổ ra.

Không chỉ Hungary chứng kiến số lượng lớn người tị nạn rời đi - Lực lượng Biên phòng Ba Lan báo cáo hơn 421.000 người đã vượt biên vào Ukraine kể từ khi chiến sự bắt đầu. Các nhân viên cứu trợ cho biết những vấn đề mà người Ukraine phải đối mặt đặc biệt nghiêm trọng ở Hungary, nơi rất khó học ngôn ngữ, lạm phát đang tăng vọt và cơ hội việc làm khan hiếm.

Một số nhân viên nhân đạo cho biết Thủ tướng Hungary Viktor Orbán cung cấp rất ít hỗ trợ từ chính phủ cho khoảng 400.000 người Ukraine đã đến đất nước, khiến các tình nguyện viên và các tổ chức phi chính phủ phải hợp tác với nhau để thiết lập hệ thống hỗ trợ cho người tị nạn.

Các nhân viên cứu trợ và tình nguyện viên nói rằng họ bắt đầu thấy hàng trăm người tị nạn, chủ yếu là phụ nữ và trẻ em, cố gắng vào lại Ukraine vào cuối tháng Ba. Các tình nguyện viên nói tiếng Ukraine tại nhà ga Budapest Nyugati cho biết ngày càng có nhiều người đến nhà ga này để tìm kiếm sự trợ giúp mua vé trở về Ukraine.

Một số người Ukraine cho biết họ thà đoàn tụ với gia đình và sống trong một boongke dưới lòng đất hơn là tiếp tục ngày ngày tìm kiếm thức ăn và nơi ở, những người khác thì đã hết tiền và cảm thấy không còn nơi nào khác để đi. Bên cạnh đó, một số người, vẫn còn bị chấn thương bởi những cuộc chạy trốn cận kề cái chết, đang trở về nhà để tìm lại những người thân không thể rời đi trong thời gian gấp rút sơ tán ban đầu.

Tatiana Samsonova, 38 tuổi, vẫy tay chào tạm biệt em gái đang lên tàu để trở về Lviv đón người mẹ 70 tuổi của họ, người không thể tự mình di chuyển.

Samsonova nói rằng cô biết những rủi ro mà em gái mình phải đối mặt khi chiến sự vẫn diễn ra ác liệt. Cô cáo buộc binh lính Nga đã bắn vào dân thường khi cô rời đi sơ tán.

"Em gái tôi thật dũng cảm khi quay trở lại," Samsonova nói. Cô dự định ở Budapest với các con mình chờ em gái đưa mẹ quay lại. "Tôi chỉ muốn con bé quay lại đây an toàn".

Các chuyên gia về di cư nói rằng việc người tị nạn trở về nhà trong thời gian xung đột không phải là hiếm, nhưng đó thường là dấu hiệu cho thấy các phản ứng nhân đạo yếu kém của chính phủ.

Emily Venturi, người chuyên về người tị nạn và di cư tại Chatham House, một tổ chức tư vấn có trụ sở tại London, cho biết: "Đây là điều rất đáng lo ngại vì Ukraine vẫn là một quốc gia đang xung đột. Có thể thấy các chính phủ châu Âu đã không thể phản ứng nhân đạo kịp thời đáp ứng nhu cầu của người Ukraine".

Các chuyên gia cũng nói rằng người tị nạn có thể cảm thấy an tâm hơn bởi những chiến thắng gần đây của Ukraine trên chiến trường, khiến họ muốn quay về nhà. 

Alexander Betts, giáo sư về di cư và các vấn đề quốc tế tại Đại học Oxford, nói rằng mặc dù quỹ đạo của cuộc chiến là không chắc chắn, những người tị nạn vẫn sẽ có xu hướng củng cố quyết tâm về nhà.

"Những người tị nạn đã bỏ lại tài sản, họ rời bỏ nhà cửa của mình. Tuy nhiên, họ luôn biết rằng cuộc sống và tương lai của mình nằm ở Ukraine", Betts nói.

Không ai có thể đảm bảo an toàn

Natalia Csuri, người bắt đầu tình nguyện làm phiên dịch tại nhà ga Budapest khi chiến sự nổ ra, cho biết có những câu hỏi lớn đặt ra cho những người tị nạn trở về.

"Đối với phụ nữ và trẻ em, không ai có thể đảm bảo an toàn cho họ. Và không ai có thể thực sự đảm bảo rằng họ vẫn còn những người thân yêu và ngôi nhà để quay về", cô nói. "Đó là một tình huống rủi ro mà họ sẽ phải đối mặt".

Để đối phó với cuộc khủng hoảng người tị nạn lớn nhất của châu Âu kể từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai, vào tháng 3, Liên minh châu Âu đã cấp cho người Ukraine quyền sống và làm việc trong khối tối đa ba năm. Nhưng ngay cả đối với những người có thể tìm được việc làm, việc chăm sóc con cái cũng không dễ dàng.

Marina, 30 tuổi, đã rời bỏ Kiev với hai con trai 7 tuổi và 18 tháng vào đầu tháng 3 với đủ tiền mặt để thuê một căn hộ nhỏ ở Budapest trong một tháng.

Cô có thể tìm được một công việc phục vụ bàn, nhưng không có ai trông con khi cô đi làm. Cô từ chối công việc đó và đến ga xe lửa để tìm kiếm thông tin về cách vượt biên về lại Ukraine.

Cô nói: "Làm thế nào để tôi nuôi dạy hai đứa trẻ mà không có bất kỳ sự giúp đỡ nào? Tôi muốn quay lại ngay bây giờ".

Nhiều người tị nạn chỉ đơn giản là tìm kiếm sự thoải mái và quen thuộc như ở nhà, ngay cả khi đây có thể là hành trình vào nơi vô định.

Anna Lutsenko, 32 tuổi, đợi ở nhà ga Budapest để bắt đầu chuyến hành trình kéo dài một tuần trở về thành phố Odessa ở phía đông nam của Ukraine. Lutsenko cho biết cô đã xem video trên mạng xã hội cho thấy thành phố cảng Biển Đen dường như đã trở nên an toàn.

"Có vẻ như chiến sự tại đó đã kết thúc", cô nói khi bước lên tàu với chiếc vali kéo. "Chúng tôi muốn sống ở thành phố của mình".

Khi đoàn tàu xuất bến, Nga thông báo rằng họ đã tiến hành một cuộc tấn công tên lửa nhằm vào một cơ sở dầu khí ở Odessa, cuộc tấn công lớn đầu tiên của họ nhằm vào thành phố này kể từ khi chiến sự bắt đầu.