Nhà sàn cổ trăm năm tuổi của vua voi huyền thoại

Huyền thoại Vua săn voi Bản Đôn

Những ngày cuối tháng 7, chúng tôi có dịp ghé thăm vùng đất Tây Nguyên đại ngàn, đầy nắng, gió với tiếng ngân vang của cồng chiêng. Dẫn đoàn chúng tôi đi, anh Y Phúc – một hướng dẫn viên du lịch ở Đắk Lắk nói: "Lên Tây Nguyên mà không ghé thăm nhà sàn cổ trăm năm tuổi của vua săn voi Ama Kông ở Buôn Đôn thì xem như chưa đến xứ sở đại ngàn". 

Từ thành phố Buôn Mê Thuột, chúng tôi mất hơn 1h đồng hồ chạy xe hơn 50km để đến được nhà sàn cổ của vua voi. 

Chúng tôi không khỏi tò mò về vùng đất của những thợ săn voi ở Buôn Đôn, tại sao lại được mệnh danh như vậy? Anh Y Phúc cho biết: Buôn Đôn là địa danh nổi tiếng khắp khu vực Đông Nam Á về nghề săn bắt và thuần dưỡng voi rừng. "Vua săn voi" tên thật là Y Thu Knul. Ông sinh năm 1828, mất năm 1938, thọ 110 tuổi. Ông là một trong những người quan trọng nhất, đã khai phá và sáng lập ra Bản Đôn cùng nghề săn bắt, thuần dưỡng voi rừng và là vị tù trưởng nổi tiếng nhất của Bản Đôn (Bản Đôn là cách gọi của người Lào, còn người Ê Đê gọi là Buôn Đôn). 

Khi còn sống, ông Y Thu Knul là người có ảnh hưởng lớn, có tiếng nói quan trọng nhất trong cộng đồng các dân tộc Ê Đê, M'nông, J'rai... cùng chung sống ở vùng Bản Đôn, bên dòng Sêrêpốk huyền thoại. 

Theo các già làng kể lại, trong cuộc đời "Vua săn voi" Y Thu Knul đã săn bắt được hơn 400 con voi. Đặc biệt, ông săn được một con voi trắng quý hiếm (lông, da voi màu trắng, ngà màu hổ phách). Ông Y Thu Knul đã mang tặng con voi quý này cho vua Xiêm. Đáp lại, vua Xiêm đã ban tặng cho Y Thu Knul nhiều vàng bạc và phong là Khun Yu Nốp - nghĩa là "Vua săn voi". Từ đó, ông trở thành "Vua săn voi" của Bản Đôn.

Nét đặc biệt tại căn nhà trăm năm tuổi của Vua săn voi

Ngôi nhà sàn cổ của vua săn voi Y Thu Knul ở Bản Đôn được làm hoàn toàn bằng gỗ được thiết kế tinh xảo, kiến trúc mạng đậm chất Tây Nguyên. Thời bấy giờ, ngôi nhà sàn thuộc loại to đẹp nhất ở Bản Đôn.

Theo gia phả, để xây dựng ngôi nhà này, chủ nhân đã phải huy động sức kéo của 18 con voi kéo gỗ cùng 14 thợ lành nghề. Trị giá căn nhà thời điểm đó tương đương 12 con voi có cặp ngà dài.

Nguyên bản ngôi nhà sàn cổ của vua săn voi gồm 3 gian, được làm hoàn toàn bằng gỗ quý. Ngôi nhà được làm toàn bằng gỗ tốt của rừng Buôn Đôn như gỗ hương, căm xe, cà chít. 

Khác với nhà dài truyền thống của người Ê Đê, M'nông trong vùng, ngôi nhà sàn cổ của Vua săn voi có tới 3 mái nhọn, mỗi gian có một mái chóp riêng.

Điểm độc đáo nhất của ngôi nhà là mỗi gian mái đều được lợp hoàn toàn bằng mái gỗ cà chít. Cà chít là loại gỗ tốt, quý hiếm và đắt giá dùng để làm vật liệu lợp nhà. Gỗ cà chít khi gặp lạnh sẽ co vào, gặp nắng nóng sẽ nở ra. Để lợp đủ bộ mái, thợ đã phải đẽo 8.726 thanh gỗ để làm ngói, tốn gần 10m3 gỗ cà chít. Năm 1954, một cây me đổ làm sập mất gian phía trong. Tuy được khôi phục lại, căn nhà không còn bộ mái ngói gỗ nguyên bản.

Những chứng tích cổ tại căn nhà sàn trăm tuổi của vua voi Buôn Đôn

Ngôi nhà này đã gắn liền với 3 thế hệ Vua săn voi ở Buôn Đôn. Đó là Y Thu Knul - vua voi đầu tiên, tiếp theo là Ama Pợ Pho Khăm Súc và cuối cùng là Y Prung Êban (tên thường gọi là Ama Kông, 1909 - 2012). 

Y Prung Êban tên thường gọi là Ama Kông. Ông Ama Kông sinh năm 1909. Năm 2012, Ama Kông mất ở tuổi 103. Trong cuộc đời mình vua voi AmaKong đã săn được 298 voi rừng trong đó có 3 bạch tượng - một loài voi trắng quý hiếm. Ảnh: Thu Hà

Trong cuộc đời mình, Vua săn voi Ama Kông đã săn được 298 voi rừng, trong đó có 3 bạch tượng - một loài voi trắng quý hiếm. Trong chuyến săn voi cuối cùng năm 1996, ông bắt được 7 con voi. Sau đó ông chuyển sang làm huấn luyện voi cho rừng quốc gia Yok Đôn. Năm 2012, Ama Kông mất ở tuổi 103.

Trải qua bao thăng trầm lịch sử, căn nhà sàn cổ trăm năm tuổi của Vua săn voi luôn giữ mãi nét đặc trưng của vùng Tây Nguyên. Đến đây, du khách có thể tham quan và khám phá được những "vũ khí lợi hại" của các vua voi lúc đi săn voi. Đó là dụng cụ săn bắt voi, túi quai đựng đồ nghề, chiếc mâm đồng được chuyển từ Lào sang, thanh kiếm do vua Bảo Đại tặng cùng nhiều đồ vật khác...

Hiện tại, hai gian nhà phía ngoài được sử dụng làm gian thờ, nơi tiếp khách và trưng bày các hình ảnh, kỷ vật của các vua voi. Gian trong là nơi sinh hoạt gia đình.

Hiện nay ngôi nhà đã trở thành địa điểm du lịch trong khu du lịch sinh thái Bản Đôn. Du khách tìm đến đây không chỉ thăm ngôi nhà sàn cổ trăm năm tuổi của vua săn voi mà còn chiêm ngưỡng những nét đặc trưng kiến trúc văn hóa và tìm hiểu những câu chuyện về cuộc đời của vị huyền thoại săn voi này.

Nhiều du khách đến tham quan và tìm mua bài thuốc gia truyền Ama Công. Ảnh: Thu Hà

Y Prung Êban tên thường gọi là Ama Kông (1909 - 2012). Vua voi AmaKong là cháu của vua voi Y Thu Knul, con rể của vua voi Ama Pợ Pho Khăm Súc và cũng là truyền nhân cuối cùng nghề săn voi ở Buôn Đôn. 13 tuổi ông là thợ phụ trong đoàn săn voi và 17 tuổi là thợ chính. Trong cuộc đời mình vua voi AmaKong đã săn được 298 voi rừng trong đó có 3 bạch tượng - một loài voi trắng quý hiếm. Chuyến săn voi cuối cùng của Ama Kông diễn ra vào năm 1996; ông bắt được 7 con voi. Sau đó ông chuyển sang làm huấn luyện voi cho rừng quốc gia Yok Đôn. Năm 2012, Ama Kông mất ở tuổi 103.

Vua voi Ama Kông có 21 người con, 118 cháu, chắt. Ông còn nổi tiếng với bài thuốc gia truyền, rượu Ama Công (Việt hóa chữ Kông) có tác dụng tráng dương, bổ thận được nhiều người ca ngợi. Hiện tại, trong nhà cổ của vua voi có bán nhiều loại thuốc dân tộc, trong đó có loại rượu thuốc gia truyền tăng cường sức khỏe cho nam giới.