Nông dân An Nhơn "Thủ phủ" trồng mai vàng miền Trung ở Bình Định xuống lá mai bán dịp Tết

Nghề "ôm cây, lặt lá"... dịp Tết

Ở các làng trồng cây mai vàng tại thị xã An Nhơn (Bình Định), nhiều người dân sống bằng nghề "ôm cây, lặt lá", những ngày giáp Tết phải ra đường sống tạm dưới căn lều để mưu sinh.

Vùng đất thị xã An Nhơn có thổ nhưỡng và con người rất 'đặc biệt'. Nơi đây tạo ra sản phẩm mai vàng chưng Tết trứ danh Bình Định, nổi tiếng trên cả nước.

Cứ mỗi dịp vào vụ Tết, các nhà vườn trồng mai ở thủ phủ mai vàng miền Trung liên tục chiêu mộ người "ôm cây, lặt lá" với thù lao khoảng 180.000 đồng mỗi ngày. Công việc kiếm tiền Tết này đòi hỏi cẩn trọng, tỉ mỉ và rất dễ mỏi gối, đau lưng.

Tại xã Nhơn An, người dân chủ yếu kiếm thu nhập nhờ vào việc trồng, chăm sóc, bán mai dịp Tết nên nghề thời vụ lặt lá mai cũng rất sôi động.

Theo người dân địa phương nghề lặt lá mai thuê thường chỉ kéo dài gần nửa tháng, nên cũng tranh thủ đi làm thêm để kiếm tiền lo sắm Tết.

Chị Lê Thị Kim Toàn (33 tuổi) cho biết: "Đầu năm các chủ vườn thuê công làm cỏ, phân, thuốc, đến cuối năm thì vặt lá, trông coi hoa. Từ ngày ở quê trồng mai rộ, người dân có thêm việc làm, không phải đi làm thuê ở xa. Làm gần nhà thì tiện chăm sóc gia đình, con cái nên mệt mấy cũng cố gắng".

Thị xã An Nhơn, tỉnh Bình Định được xem là thủ phủ mai vàng của miền Trung, với hàng nghìn hộ dân. Mỗi dịp Tết đến xuân về, người trồng mai ở đây đều cung ứng một lượng lớn mai vàng ra thị trường.

"Công việc hằng ngày của chúng tôi là làm nông. Tuy nhiên, cứ đến mùa này chúng tôi đều nhận việc nhặt lá cho các chủ vườn mai. Mỗi ngày công được trả 180.000 đồng, đem lại một phần thu nhập để chị em lo cho gia đình dịp Tết sắp tới", chị Nguyễn Thị Hải (55 tuổi, ở phường Nhơn Hưng, thị xã An Nhơn) chia sẻ.

Gia đình anh Lê Đức Lâm (35 tuổi, trú thôn Háo Đức 1, xã Nhơn An) trồng hơn 2.500 cây mai, trong đó có 500 cây mai mini bonsai.

Theo anh Lâm, năm nay thời tiết thuận lợi để cây mai phát triển, búp nhiều. Tuy nhiên, thị trường mai vàng tháng cận Tết có phần ảm đạm hơn.

"Mai giáng long gia đình tôi xuất bán chủ yếu cho thương lái ở miền Bắc và miền Nam. Mai mini bonsai thì bán cho 'dân chơi' và khách lẻ. Nếu thời điểm này năm ngoái, thương lái đã đặt mua 2/3 lượng mai trong vườn thì đến nay chỉ mới được 1/3. Năm nay, giá mai cũng giảm hơn 30%", anh Lâm nói.

Gia đình anh Trần Ngọc Vũ (42 tuổi, trú thôn Háo Đức 1, xã Nhơn An) cũng trồng hơn 2.200 cây mai, trong đó có 200 cây mai bonsai. "Đến nay, vườn mai nhà tôi đã có nhiều người đặt mua, tuy nhiên năm nay kinh tế khó khăn nên phải đến cuối vụ mới biết được", anh Vũ chia sẻ.

"Sống khoẻ" nhờ vào mai vàng

Ông Nguyễn Sơn Cờ (65 tuổi, thôn Háo Đức, xã Nhơn An, thị xã An Nhơn) cho biết, nếu thời tiết bình thường thì đầu tháng Chạp âm lịch các nhà vườn lặt lá để bán ra các tỉnh phía bắc, còn mai bán miền Nam thì lặt lá chậm hơn nửa tháng. Dịp Tết Nguyên đán này gia đình ông dự tính xuất bán khoảng hơn 300 chậu.

Theo ông Cờ, mọi năm vào thời điểm này cũng có thương lái đến vườn để lựa mua những cây chưa lặt lá, tuy nhiên năm nay thị trường còn khá ảm đạm.

Bước vào vụ Tết, ngoài các lao động trong nhà, chủ vườn còn thuê thêm lao động ở ngoài để kịp lặt lá. Việc lặt lá mai được xem là công đoạn rất quan trọng, tính toán đúng thời gian để mai cho ra những nụ to, đẹp, hoa nở đúng dịp Tết.

Vùng trồng mai của thị xã An Nhơn, chủ yếu tập trung nhiều ở xã Nhơn An và Nhơn Phong. Vài năm gần đây, doanh thu từ mai Tết đạt bình quân 100-130 tỷ đồng/năm. Riêng Tết Nguyên đán năm 2023, doanh thu đạt trên 170 tỷ đồng. 

Nghề trồng mai góp phần nâng cao thu nhập, giải quyết việc làm cho người dân trên địa bàn. Thời điểm này, chạy dọc các tuyến Quốc lộ qua địa bàn thị xã An Nhơn, nhà vườn cũng tranh thủ dựng sạp đưa mai ra để bày bán.

Vào những ngày giáp Tết, tại các vườn mai, từ chủ vườn đến người lao động đều tất bật với công việc tỉa lá, chăm chút từng bút bông, ngọn cành để đưa ra thị trường Tết Nguyên đán Giáp Thìn 2024, những chậu mai vàng rực rỡ nhất.

Năm nào cũng vậy, vào khoảng ngày 20/11 – 8/12 âm lịch, nhiều hộ trồng mai tại thị xã An Nhơn lại bận rộn với công việc xuống lá cho cây, với hy vọng loài hoa này sẽ bung nở đúng dịp Tết Nguyên đán. Mang đến cho gia đình gia chủ năm mới được ấm no, sung túc, đủ đầy, hạnh phúc viên mãn.

Về thăm các làng mai vàng truyền thống ở thôn Trung Định và Háo Đức xã Nhơn An, nhiều chủ vườn, người lao động đang hối hả nhặt lá cho mai, trong tiết trời không được thuận lợi.

Theo bà Đặng Thị Kim Long (63 tuổi), vào thời điểm này hằng năm, bà cùng một số lao động trong xã đến "thủ phủ" mai vàng nhặt lá thuê để kiếm thêm thu nhập. Giờ là bắt đầu vào mùa nhặt lá cho mai, chủ vườn chỉ thuê người làm khoảng nửa tháng, nên dù nắng hay mưa cũng tranh thủ đi làm, để kiếm thêm "đồng ra đồng vào". Hiện nay các chủ vườn trả tiền công từ 180.000 - 200.000 đồng/ngày/người.

Ghé qua xã Nhơn Hưng - nơi cũng được xem có diện tích trồng mai lớn, tại thị xã An Nhơn. Ở đây phóng tầm mắt, chúng tôi nhìn thấy hàng trăm lao động làm thuê đang vất vả, đứng nhặt lá, dưới những cánh đồng hoa mai vàng.

Bà Nguyễn Thị Mai – người làm vườn mai chia sẻ: "Tôi làm được 5 ngày rồi (180 ngàn đồng/ngày). Thời tiết nắng mưa thay đổi liên tục, nên việc nhặt lá cho cây mai rất khó khăn. Những ngày đứng chân nhặt lá dưới ruộng mai, chúng tôi rất mệt, song trong lúc làm nhiều câu chuyện trong cuộc sống của mỗi gia đình được chia sẻ, nên mọi người rất vui và sự mệt mỏi được vơi đi phần nào. Ai cũng mong có thu nhập để có cái Tết no ấm, đủ đầy".

Anh Ngô Hoàng Duy - chủ vườn mai ở Nhơn Hưng cho biết, gia đình anh trồng mai gần 20 năm, nổi tiếng với dòng mai vàng cúc 7 lớp. Năm nay, gia đình trồng 4.000 chậu mai bonsai, thời điểm này đã thuê diện tích ở mặt đường Quốc lộ 1A để bán. Những ngày qua, gia đình tất bật, hối hả thuê công làm nhặt lá để kịp bán cho khách ở các tỉnh phía Bắc.

Theo anh Duy, hiện tại những nhà vườn có các kiểu dáng mai vàng đang được xuất ra thị trường bán gồm: mai bonsai, mai tạo dáng và mai lùm. 

Tùy thuộc vào người trồng và am hiểu, cây mai có thể được tạo dáng chủ yếu uốn theo thế trực tỉ mỉ hội tụ được 4 đặc điểm: đơn cành, thưa lá, gốc bồ, ngọn chỉ; cự ly phân chi giữa các chi đều nhau, chi bố trí theo kiểu huynh đệ từ 5 chi trở lên, thông thường 5 - 7 - 9 - 11 (chi dưới to hơn chi trên) tạo vóc dáng hình tháp, nhìn cân đối tứ diện. 

Trong khi đó, mai bonsai được uốn theo các thế như rồng thăng, thác đỗ, huyền, trực - huyền, trực - bán huyền, bạt phong, nghinh phong, siêu phong thể hiện được đặc điểm chân - thiện - mỹ.

Những năm qua, các nghệ nhân và nông dân vùng "thủ phủ" mai vàng An Nhơn lớn nhất ở miền Trung đang nỗ lực đưa ra thị trường nhiều giống mai vàng như: mai giảo, mai cúc, huỳnh tỷ, mai đọt xanh, hồng mai, mai thượng hải, cúc tiểu muội, nữ hoàng, mai vàng 5 cánh.

Chủ vườn mai bonsai Tuấn Ngọc, ông Nguyễn Trí Tuấn - người được mệnh danh đi đầu trong việc trồng mai sạch ở thị xã An Nhơn kể rằng, cây mai vàng có từ lâu trên đất Bình Định.

Cột mốc đáng nhớ là khi ông Đặng Xuân Lan, ở thôn Háo Đức, xã Nhơn An là người đầu tiên đem những cây mai vàng từ miền Nam về trồng, lấy hoa phục cho gia đình trong dịp Tết. 

Kể từ đó, phong trào trồng mai vàng cũng như kinh doanh phát triển rầm rộ tại tỉnh Bình Định, trong đó tập trung nhiều nhất là thị xã An Nhơn.

Hiện nay, toàn thị xã An Nhơn có trên 145ha mai vàng, với hàng ngàn hộ trồng mai. Trong số diện tích này, phát triển cũng như trồng nhiều nhất ở hai xã là Nhơn An và Nhơn Phong. Năm 2012, sản phẩm Mai vàng Nhơn An đã được Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ KH&CN) cấp giấy chứng nhận nhãn hiệu tập thể.

Những năm qua, cây mai vàng đem lại hiệu quả kinh tế cao, nhiều hộ gia đình trồng với số lượng lớn từ 5.000 - 10.000 cây mai, ước tính doanh thu từ 400 - 600 triệu đồng/năm, các hộ còn lại thu nhập từ 50 - 300 triệu đồng/năm. Nghề trồng mai góp phần giải quyết việc làm, tăng thu nhập, giảm tỷ lệ hộ nghèo trong xây dựng nông thôn mới.

Chuẩn bị đón Tết Nguyên đán Giáp Thìn năm 2024, UBND thị xã An Nhơn, Bình Định đã lên kế hoạch tổ chức trưng bày triển lãm 5.300 tác phẩm mai vàng, nhằm hỗ trợ quảng bá, giúp người dân các làng nghề trồng mai nơi đây.

Sự kiện dự kiến sẽ diễn ra từ ngày 26 – 29/1 (tức ngày 16 - 19 tháng Chạp) tại Khu trưng bày giới thiệu sản phẩm mai vàng ở thôn Trung Định, xã Nhơn An, tỉnh Bình Định.